Ο «Δούρειος Ίππος» και μια άλλη εκδοχή για την άλωση της Τροίας

 

Ο  «Δούρειος  Ίππος» 

και μια άλλη εκδοχή για την άλωση της Τροίας

Ο Τρωικός Πόλεμος

      Ο Τρωικός Πόλεμος αποτελεί έναν πολύ σημαντικό κλάδο της πλούσιας Ελληνικής μυθολογίας. Είχε την καλή τύχη να τραγουδηθεί από τον μεγάλο ποιητή Όμηρο, στο πιο αξιόλογο έπος της Ευρωπαϊκής αρχαιότητας, την «Ιλιάδα».

                                                                   

Προτομή του Ομήρου στο Βρετανικό Μουσείο, Λονδίνο.

Η «Ἰλιάς» (από την πόλη «Ἴλιον» ή Τροία, όπου διαδραματίζεται) συγκροτεί ένα εξαιρετικά έντεχνο ποίημα, του 9^ου ή 8^ου αιώνα π.Χ.  Αποτελείται από 15.693 στίχους, σε δακτυλικό - ηρωικό εξάμετρο. Η Ιλιάδα αφηγείται τα γεγονότα του Τρωικού Πολέμου που εξελίσσονται σε μια διάρκεια 51 ημερών περίπου, κατά τον δέκατο - τελευταίο χρόνο αυτού του πολέμου.

      Υπόθεση του έργου της Ιλιάδας (με την οποίαν αρχίζει και τελειώνει το ποίημα) είναι η «μῆνις», η οργή, του Αχιλλέα, του γενναιότερου πολεμάρχου από όλους τους Αχαιούς (ή Αργείους, ή Δαναούς, όπως οι «Έλληνες» ονομάζονται στο έπος), μετά από μια διαφωνία που είχε με τον αρχηγό της εκστρατείας, τον Αγαμέμνονα, για τη διανομή λαφύρων από τις μάχες. Αυτή η διαφωνία οδηγεί τον Αχιλλέα σε αποχώρηση από τις πολεμικές επιχειρήσεις. Στις μάχες που ακολουθούν οι Τρώες έχουν σημαντικές επιτυχίες, και ο φίλος του Αχιλλέα Πάτροκλος δεν μπορεί να μείνει αδρανής. Έτσι, ντυμένος με τον οπλισμό του Αχιλλέα, ξαναμπαίνει ενεργά στη σύρραξη, όμως ο ικανότατος αρχηγός των Τρώων πολεμιστών Έκτορας τον σκοτώνει.

      Ο  θάνατος του Πατρόκλου, σηματοδοτεί την επιστροφή του Αχιλλέα στις μάχες που διεξάγονται, προκειμένου να εκδικηθεί το θάνατο του αγαπημένου του φίλου Πάτροκλου. Ο Αχιλλέας, καλυμμένος με τη νέα λαμπρή πανοπλία που του έφτιαξε ο αρχιτεχνίτης κουτσός θεός Ήφαιστος, σκοτώνει τον  Έκτορα, μάλιστα βεβηλώνει το νεκρό. Ο Δίας ορίζει ο νεκρός Έκτορας να παραδοθεί στον πατέρα του, το γέρο βασιλιά της Τροίας Πρίαμο για αποτέφρωση, σύμφωνα με το έθιμο και την τιμή που του πρέπει……

Η τοιχογραφία του Αχιλλέα καθώς σέρνει με το άρμα του τον Έκτορα.  Αχίλλειο Κέρκυρα

      Σ’ αυτό το σημείο, όπου ο Πρίαμος αναγγέλλει την έναρξη της προετοιμασίας για την καύση της σορού του Έκτορα) το ποίημα Ιλιάδα του Ομήρου τελειώνει.  Τα «γεγονότα» που θα επακολουθήσουν μέχρι και την άλωση και καταστροφή της Τροίας, όπως και αυτά που είχαν προηγηθεί στα δέκα χρόνια διάρκειας του πολέμου, περιγράφονται - με ποικίλες εκδοχές - στα  άλλα έργα του Τρωικού κύκλου, στα Κύπρια έπη: «Αιθιοπίς», «Μικρή Ιλιάδα», «Ιλίου πέρσις», «Νόστοι» και «Τηλεγονεία», από τα οποία έχουν διασωθεί μόνο μικρά αποσπάσματα.

       Τα παραπάνω έπη πηγάζουν από προφορικές παραδόσεις, που είχαν διασωθεί με τη μορφή ποιημάτων μέσω των ραψωδών της γεωμετρικής και αρχαϊκής περιόδου ή και πεζών αφηγήσεων. Άλλος παράγοντας που βοήθησε στην αποτύπωση των γεγονότων ήταν και οι τέχνες, με την απεικόνιση σκηνών στα αγγεία της εποχής.

     Πάντως, η κύρια αρχαία πηγή για την ιστορία που ακολουθεί την Ιλιάδα είναι η Αινειάδα του Βιργιλίου, ένα λατινικό επικό ποίημα της εποχής του Αυγούστου. Τα κυριότερα επεισόδια του Τρωικού πολέμου, μετά το τέλος της Ιλιάδας είναι ο θάνατος του Αχιλλέα, η διαμάχη για το που θα δοθεί ο οπλισμός του (που επιφέρει την αυτοκτονία του Αίαντα), ο θάνατος του Πάρι κ.ά., ο δούρειος ίππος και η άλωση, οι σφαγές και η καταστροφή της Τροίας, τέλος οι απίθανες περιπέτειες στα ταξίδια επιστροφής των ηρώων του πολέμου στις πατρίδες τους, καθώς και του Τρώα πρίγκηπα Αινεία, που αφού επέζησε του αφανισμού της πατρίδας του, μέσω μεγάλων περιπλανήσεων (όπως αυτές του Οδυσσέα) κατέληξε στο Λάτιο και έγινε γενάρχης των Ρωμαίων.

      Η Ιλιάδα, μαζί με την Οδύσσεια (12.110 στίχων, η οποία εξιστορεί το περιπετειώδες ταξίδι της επιστροφής στη πατρίδα του Οδυσσέα, ενός από τους Αχαιούς ηγέτες), είναι τα παλαιότερα διασωθέντα κείμενα της αρχαίας ελληνικής γραμματείας και ήδη στην αρχαία Ελλάδα θεωρούνταν πολύ σημαντικά. Περιστατικά του Τρωικού πολέμου, πριν και κατά τη διάρκεια του, καθώς και άλλα διάφορα μυθολογικά στοιχεία, περιγράφονται γλαφυρά – γοητευτικά μέσα από τα Ομηρικά  Έπη, την Ιλιάδα και την Οδύσσεια.

      Τα Ομηρικά έπη χρησιμοποιούνταν στην εκπαίδευση, απαγγέλλονταν σε θρησκευτικές εορτές, γι’ αυτό άλλωστε διασώθηκαν καθ’ ολοκληρίαν. Καταγράφηκαν επίσημα στην αρχαία Αθήνα περί τον 6ο αιώνα π.Χ., κατ΄ εντολή του Πεισίστρατου ή του γιου του Ιππάρχου (560 - 510 π.Χ.), προκειμένου οι τότε ραψωδοί να τα απαγγέλουν σωστά στις γιορτές των Παναθηναίων, χωρίς δικές τους παρεμβολές ή παραλλαγές. Από τους Αλεξανδρινούς Γραμματικούς χωρίστηκαν σε 24 ραψωδίες, που αριθμήθηκαν στη μεν Ιλιάδα με τα μεγάλα γράμματα του ελληνικού αλφαβήτου, στη δε Οδύσσεια με τα μικρά γράμματα του ελληνικού αλφαβήτου.

      Ο Τρωικός Πόλεμος αποτελείται από πάμπολλα επεισόδια. Οι απαρχές του ανάγονται, ακόμα πιο πίσω από την «αρπαγή της «Ωραίας Ελένης», στην «Κρίσι του Πάριδος».

Η “κρίση του Πάρι” του Enrique Simonet (1904) Μουσείο Μάλαγας Ισπανίας

     ….. Δημιουργήθηκε διαμάχη, την οποία προκάλεσε η Έρις, όταν στη γιορτή των γάμων του Πηλέα με την Θέτιδα, μη προσκληθείσα, έριξε ένα χρυσό μήλο με την αναγραφή «τῃ καλλίστῃ» (δηλ. να δοθεί στην ομορφότερη). Ο Δίας θέλοντας να δώσει λύση στο καβγά μεταξύ των θεαινών Αθηνάς, Ήρας και Αφροδίτης, για το ποια αξίζει το μήλο, παρέπεμψε το θέμα στην κρίση του Τρώα πρίγκιπα, του βοσκού Πάρι (ή Αλεξάνδρου). Αυτός, αφού στάθμισε τις προσφορές που έλαβε από τις τρείς θεές, επέλεξε την Αφροδίτη. Ως ανταμοιβή για την κρίση του, η Αφροδίτη τον αντάμειψε κάνοντας την βασίλισσα της Σπάρτης Ελένη, την πιο όμορφη θνητή γυναίκα, να τον ερωτευθεί και να τον ακολουθήσει στην Τροία. Μετά την αρπαγή της «ωραίας Ελένης», ο Αγαμέμνονας, βασιλιάς των Μυκηνών και αδελφός του άντρα της Μενέλαου, ηγήθηκε εκστρατείας των Αχαιών και πολιόρκησε την Τροία για δέκα χρόνια….

     Η προετοιμασία της εκστρατείας διήρκησε 10 χρόνια, όσα και η πολιορκία της Τροίας.     Μοιρολογώντας τον νεκρό Έκτορα λέει η Ελένη:…… “Είκοσι χρόνια κιόλα εδιάβηκαν από τη μαύρη μέρα που έφυγα εκείθε και παράτησα τη γη την πατρική μου…./ ἤδη γὰρ νῦν μοι τόδε εἰκοστὸν ἔτος ἐστὶν ἐξ οὗ κεῖθεν ἔβην καὶ ἐμῆς ἀπελήλυθα πάτρης·”  (Ω 765)  

      Η άλωση της Τροίας  συνοδεύτηκε από ανελέητη σφαγή και υποδούλωση των κατοίκων της, ολοσχερή καταστροφή και πυρπόληση της πόλης όπως και βεβήλωση ιερών, ενέργειες που προκάλεσαν την οργή των θεών, με αποτέλεσμα οι νικητές Αχαιοί να ταλαιπωρηθούν στην επιστροφή τους, με αποκορύφωμα την δολοφονία του Αγαμέμνονα, αρχηγού της εκστρατείας και βασιλιά των Μυκηνών και την 10ετή περιπλάνηση /  “Οδύσσεια” του βασιλιά της Ιθάκης

      Αξιοσημείωτο είναι ότι αν και τα εξιστορούμενα γεγονότα του έπους  της “Οδύσσειας” καλύπτουν βάθος χρόνου δεκαετίας, ο ποιητής  τα έχει εντάξει σε μόλις 41 ημέρες. Όπως και στην “Ιλιάδα”,  όπου από τον δεκαετή τρωικό πόλεμο εξιστορούνται 51 ημέρες.  

     Τα Ομηρικά  Έπη αποτέλεσαν πηγή αστείρευτης έμπνευσης για την αρχαία ελληνική λογοτεχνία και το θέατρο (στις τραγωδίες των Αισχύλου, Σοφοκλή και Ευριπίδη), αλλά και για την λατινική λογοτεχνία. Η “Αινειάδα” του ποιητή Βιργίλιου, το μεγάλο έπος του τέλους του 1^ου π.Χ. αιώνα, αφηγείται τις, μετά την πτώση του Ιλίου, περιπέτειες του Τρώα ήρωα Αινεία, μυθολογικού ιδρυτή ή προγόνου των ιδρυτών της Ρώμη).  Επίσης, από τον Τρωικό πόλεμο άντλησαν έμπνευση πολυάριθμα νεώτερα έργα λογοτεχνίας, εικαστικών τεχνών και μουσικής.      

     Οι αρχαίοι Έλληνες, πίστευαν ότι η πόλη Τροία (Ίλιον) βρισκόταν στην ασιατική πλευρά του Ελλησπόντου (Δαρδανέλια) κοντά στο όρος Ίδα και τον ποταμό Σκάμανδρο της Φρυγίας.  Η Τροία ήταν ονομαστή για τα πλούτη της, που κέρδιζε από το εμπόριο με ανατολή και δύση, τα ωραία ρούχα, την παραγωγή σιδήρου, και τα τεράστια αμυντικά της τείχη. Επίσης, οι αρχαίοι πίστευαν (όπως και για άλλα επεισόδια της μυθολογίας) ότι ο Τρωικός Πόλεμος ήταν ένα ιστορικό γεγονός που έλαβε χώρα τον 13^ο - 12^ο αιώνα π.Χ. Το ίδιο πίστευε και ο Θουκυδίδης, αυτός όμως, ως πραγματικός ιστορικός, είχε την άποψη ότι δεν οφείλονταν σε μια γυναίκα, αλλά σε λόγους δύναμης και για τα πλούτη της.

      Ο μέγας Αλέξανδρος, επισκέφθηκε την περιοχή το 334 π.Χ. και προσέφερε θυσία στους θρυλούμενους τύμβους των Ομηρικών ηρώων Αχιλλέως και Πατρόκλου.

       Ο Τρωικός Πόλεμος είναι ουσιαστικά μια γενικευμένη σύρραξη των μεγάλων δυνάμεων της εποχής, για τον έλεγχο της πολύ σημαντικής γεωστρατηγικής - γεωπολιτικής περιοχής. Πάντως, βέβαιον είναι ότι τόσο ο Τρωικός όσο και ο Μυκηναϊκός πολιτισμός κατεστράφησαν τελικά…..

     Το 1870, ο Γερμανός «αρχαιολόγος» Ερρίκος Σλήμαν, μετά από ανασκαφές αποκάλυψε, τη μέχρι τότε μυθική, Τροία. Ανέσκαψε ένα λόφο, που ονομαζόταν Hissarlik από τους Τούρκους, κοντά στην πόλη Τσανάκ (Τσανάκκαλε). Τα αρχαιολογικά ευρήματα δείχνουν περισσότερες από εννιά «Τροίες», χτισμένες η μια στα ερείπια της άλλης, όπερ σημαίνει ότι στη διάρκεια των αιώνων υπήρξαν περισσότερες από μια καταστροφές και επανεποικήσεις.

      Τα επίπεδα των ερειπίων στην περιοχή αριθμούνται ως Τροία I (3^η χιλιετία π.Χ.) έως Τροία IX (Ρωμαϊκό Ίλιον, 1ος αιώνας π.Χ.), με πολλές υποκατηγορίες. Η Τροία VI (17^ος – 15^ος αιώνας π.Χ.), με την υποκατηγορία της: Τροία VIIa (περ. 1300 – 1190 π.Χ.), είναι η πιο πιθανή υποψήφια για να είναι η Ομηρική Τροία.

     Γενικά υπάρχουν πολλές θεωρίες και σύγχυση σε σχέση με το γεγονός. Ίσως να έγιναν περισσότεροι από ένας Τρωικοί Πόλεμοι. Πάντως, σήμερα οι αρχαιολόγοι συμφωνούν ότι πράγματι η συγκεκριμένη τοποθεσία είναι η θρυλική Τροία και ότι, όσον αφορά τον πόλεμο που εξιστορείται στα έπη, σίγουρα υπάρχει κάποιος ιστορικός πυρήνας. Ως προς τη χρονολογία του μεγάλου πολέμου, η πλέον αντιπροσωπευτική είναι η 1194 - 1184 π.Χ., αυτή  που δίνει ο αρχαίος Ερατοσθένης. Το ερώτημα -μετά ταύτα- είναι κατά πόσο γεγονότα της ιστορίας συμπλέκονται με τους μύθους της λογοτεχνίας…

Ο δούρειος ίππος

Αναπαράσταση του «δούρειου ίππου» του μύθου

     Σύμφωνα με τον πασίγνωστο μύθο, οι Αχαιοί, μετά από 10 χρόνια πόλεμο και πολιορκία της, με πολύ γερά προστατευτικά τείχη, Τροίας, και αφού σε αμφίρροπες πολυαίμακτες μάχες έχασαν χιλιάδες μαχητές, μεταξύ αυτών τον γενναιότερο όλων Αχιλλέα, σκέφτονται ότι μόνον με “τέχνασμα” μπορεί να πάρουν τη πόλη.  Έτσι ο “πολυμήχανος” Οδυσσέας  επενόησε και ο Επειός, με την καθοδήγηση της θεάς Αθηνάς, κατασκεύασε ένα τεραστίων διαστάσεων ξύλινο άλογο - κρύπτη πολεμιστών, τον “δούρειο ίππο” (δούρειος = ξύλινος), τον οποίον  έσυραν και αιφνίδια εμφάνισαν έξω από τα τείχη της καλοχτισμένης Τροίας.

      Οι Ολύμπιοι Θεοί λατρευόντουσαν με όλες τις τιμές και από τους Έλληνες και από τους Τρώες. Ο “νεφεληγερέτης” Ζευς, πατέρας θεών και ανθρώπων, κρατούσε ουδέτερη στάση μεταξύ των εμπολέμων. Μάλιστα, κάπου (Ω, 65-70)  λέει στην αδελφή και γυναίκα του Ήρα,  που συμπαθούσε τους Έλληνες, ότι από τον βωμό θυσιών του Έκτορα, ποτέ δεν του έλειψε η μερίδα που του έπρεπε, σπονδές και κνίσα…. Γενικά, οι θεοί ήταν μοιρασμένοι μεταξύ των αντιμαχομένων. Κατά τον αρχαίον “παραφραστήν” της ραψωδίας Υ:  «Διός επιτρέψαντος, κατέρχονται βοηθήσοντες οι θεοί πάντες, τοις μεν Έλλησιν Ήρα τε και  Αθηνά και Ποσειδών και  Ήφαιστος και Ερμής, τοις δε Τρωσίν Αφροδίτη και Απόλλων, έτι δε και  Άρτεμις και Λητώ,  Άρης τε και  Σκάμανδρος (ο ποτάμιος θεός)».

     Συγχρόνως οι Αχαιοί έβαλαν φωτιά στις εγκαταστάσεις τους και επιβιβάστηκαν στα πλοία τους -δήθεν- ότι λύνουν την πολιορκία και αναχωρούν για τις πατρίδες τους. Στην πραγματικότητα κρύφτηκαν πίσω από τη νήσο Τένεδο, έτοιμοι μέσα στα πλοία τους για να ξαναγυρίσουν.

     Σκοπός των πολιορκητών ήταν να παραπλανηθούν οι πολιορκούμενοι και νομίζοντας ότι οι  επιδρομείς έφυγαν, να εκλάβουν τον “δούρειο ίππο” ως δώρο των θεών….Το άλογο ήταν το έμβλημα της Τροίας….  για το τέλος των βασάνων τους από τον 10ετή πόλεμο. Άλλωστε στο εξωτερικό του ο ίππος έφερε την επιγραφή: “Αφιερωμένο στην Αθηνά από τους Αχαιούς, για την επιστροφή τους στην πατρίδα’.

     Κατά το σχέδιο του πολυμήχανου Οδυσσέα, οι Τρώες θα έμπαζαν μέσα στη πόλη τους το θεόρατο ξύλινο άλογο, προκειμένου και να αντικαταστήσουν με αυτό το κλεμμένο από τον ίδιο “Παλλάδιο” (ξόανο της Αθηνάς). Και μόλις ανέμελοι οι Τρώες θα γιόρταζαν το τέλος του πολέμου, οι κρυμμένοι μέσα στον  «δούρειο ίππο» πολεμιστές (Οι πηγές δίνουν διαφορετικούς αριθμούς ανδρών μέσα στο άλογο. Το πιθανότερο είναι να ήσαν 30-40)  θα έβγαιναν - κατέβαιναν από τα ξύλινα σπλάχνα του, θα καλούσαν τους πίσω από την Τένεδο κρυμμένους συμπολεμιστές τους, και έτσι θα κυρίευαν - πανηγυρικά - την πόλη!

      Ριψοκίνδυνο το σχέδιο του Οδυσσέα, όμως τελικά….. έπιασε! Οι Τρώες, μεσ’ τη καλή χαρά, διασκεδάζουν, θεωρώντας ότι η πολύχρονη δοκιμασία τους τελείωσε. Εις μάτην η μάντισσα κόρη του Πρίαμου Κασσάνδρα φωνάζει ότι ο ίππος είναι τέχνασμα των Αχαιών που προοιωνίζεται το χαμό τους. Το ίδιο και ο μάντης  Λαοκόων, που προειδοποιεί τους συμπατριώτες του Τρώες: “Timeo Danaos et dona ferentes  / Φοβάμαι τους Δαναούς, ακόμη και δώρα φέροντες” (Βιργίλιος / ΑΙΝΕΙΑΔΑ).

Ο Λαοκόων και οι γιοί του, Βατικανό

     Τον Λαοκόοντα και έναν από τους γιους του - για να του κλείνουν το στόμα - καταβροχθίζουν δύο φίδια σταλμένα από τον Ποσειδώνα ή τον Απόλλωνα που έρχονται από τη θάλασσα. Η Κασσάνδρα ενώ είχε τη διόραση από τον Απόλλωνα να μπορεί να προβλέπει γεγονότα, είχε συγχρόνως και την κατάρα του, επειδή αθέτησε την υπόσχεσή της να του δοθεί, να μην καταφέρνει να πείθει κανέναν!

      Αλλά ακόμα και η Σπαρτιάτισσα, η ωραία Ελένη, υποψιασμένη τι κρύβει μέσα το ξύλινο άλογο και έχοντας την μαγική ικανότητα να μιμείται κάθε φωνή, καλεί τους Αχαιούς να βγουν έξω, μιμούμενη τις φωνές των γυναικών τους! Δεν τα κατάφερε όμως, ούτε αυτή, να τους ξεγελάσει και να τους κάνει -άθελα τους βέβαια- να αντιδράσουν και να αποκαλυφθούν!  

      Ήταν αποφασισμένο από τους αθάνατους θεούς (από τον μέγα Δία, οι άλλοι θεοί ήταν μοιρασμένοι ανάμεσα σ’ αυτούς που υποστήριζαν κάθε πλευρά) η Τροία να πέσει!  Οι Τρώες μάλιστα γκρέμισαν μεγάλο μέρος των τειχών από την κεντρική πύλη της πόλης, τις περίφημες «Σκαιές Πύλες», προκειμένου -ως τρόπαιο νίκης-  να βάλουν μέσα στη πόλη τους το ξύλινο άλογο. Τα τείχη που άντεξαν 10 χρόνια λυσσαλέες επιθέσεις.  Έτσι, οι κρυμμένοι στον «δούρειο ίππο» Αχαιοί την ώρα που ανέτειλε η Σελήνη βγήκαν από τη κρυψώνα τους, ανοίγουν τις πύλες για να διέλθουν άνετα τα στρατεύματα που είχαν κρυφτεί στην Τένεδο και επιδίδονται σε ανελέητες σφαγές, λεηλασίες, εξανδραποδισμούς, εμπρησμούς, κ.ά. ανομολόγητα κακουργήματα…… Ο Αινείας και οι οπαδοί του πιστεύοντας τις προβλέψεις των μάντεων Λαοκόωντα και Κασσάνδρας  αποτραβήχτηκαν στο όρος Ίδη. Έτσι αυτοί θα σωθούν και θα γίνουν ιδρυτές μιας νέας πατρίδας, της Ρώμης, που αιώνες μετά θα πάρει εκδίκηση…..

Ο Αινείας φεύγει από τη φλεγόμενη Τροία, κουβαλώντας στον ώμο τον πατέρα του Αγχίση. Του Federico Barocci (1598).

Ορθολογικές εξηγήσεις για τον «Δούρειο Ίππο»   

     Επειδή πίσω από τους μύθους, ή θρύλους αναζητείται ένας πυρήνας (ιστορικής) αληθείας, το ίδιο επιχειρήθηκε και για τον μύθο του «δούρειου ίππου». Έτσι, υπήρξαν εικασίες ότι ο δούρειος ίππος μπορεί να ήταν ένας κριός ή άλλο είδος πολιορκητικής μηχανής που μοιάζει, σε κάποιο βαθμό, με ένα άλογο. Οι Ασσύριοι χρησιμοποίησαν πολιορκητικές μηχανές με ονόματα ζώων που ήταν συχνά καλυμμένες με βρεγμένα δέρματα αλόγων για προστασία από φλεγόμενα βέλη.  

      Ο περιηγητής Παυσανίας (2^ος αιώνας μ.Χ.) έγραψε στο βιβλίο του «Ελλάδος Περιήγησις», «…… Ότι το έργο του Επειού ήταν μια επινόηση για να κάνει μια διάσπαση στο Τρωικό τείχος και είναι γνωστό σε όλους, όσοι δεν αποδίδουν απόλυτη βλακεία στους Φρύγες (δηλ. τους Τρώες)».

      Μερικοί συγγραφείς πρότειναν ότι μπορεί να ήταν ένα πλοίο, με κρυμμένους πολεμιστές μέσα,  είτε ένας φοινικικός τύπος εμπορικού πλοίου, διακοσμημένος με κεφάλι αλόγου, που ονομάζεται ιπποπόταμος (άλογο). Στην Οδύσσεια τα πλοία ονομάζονται «θαλάσσια άλογα» κάπου.

     Άλλη θεωρία διατείνεται ότι είναι μια μεταφορά για έναν καταστροφικό σεισμό που έβλαψε τα τείχη της Τροίας και επέτρεψε στους Έλληνες να μπουν μέσα στη πόλη. Στη θεωρία αυτή, το άλογο αντιπροσωπεύει τον Ποσειδώνα, ο οποίος εκτός από θεός της θάλασσας ήταν επίσης θεός των ίππων και των σεισμών. Ο Ποσειδώνας, ήταν και με το μέρος των Ελλήνων στην διαμάχη τους με τους Τρώες. Η θεωρία αυτή του σεισμού υποστηρίζεται και από το γεγονός ότι οι αρχαιολογικές ανασκαφές διαπίστωσαν ότι η Τροία VI (βλ. πιο πάνω) υπέστη μεγάλες ζημιές σε σεισμό.

Πρόταση για μια άλλη ερμηνεία του «Δούρειου Ίππου»  (Βασισμένη στην Ιλιάδα, Ραψωδία Ω, 777-804)  

     Αναζητώντας και άλλη λογική (και όχι σαν αυτή του μύθου την «αφελή») εξήγηση του «δούρειου  ίππου», δηλ. ψάχνοντας για ένα επινόημα των Αχαιών ρεαλιστικό, που αν είχε εκτελεστεί με επιτυχία θα μπορούσε να είχε επιφέρει την πολυπόθητη άλωση της Τροίας, προτείνω μια - τολμηρή οπωσδήποτε - εκδοχή «δούρειου  ίππου», η οποία -μάλιστα- προσφέρεται κρυμμένη στους ακριβώς τελευταίους στοίχους της Ιλιάδας, στην ραψωδία Ω, στίχοι 777-804. 

       Δεν έχω δει, πουθενά κάποιος, να έχει επισημάνει αυτή μου την εκδοχή (Αν και δεν αποκλείεται)!

      Και αυτή, η άλλη λογική εξήγηση «δούρειου  ίππου» που προτείνω και εμφιλοχωρεί στην Ιλιάδα (Ω, 777-804), είναι εκεί όπου ο  τραγικός Πρίαμος έχει παραλάβει το νεκρό σώμα του γιού του, του “ιπποδαμαστή” Έκτορα, αφού προσέφερε πλούσια δώρα («λύτρα») στον “ωκύποδα” Αχιλλέα, έχει επιστρέψει στην πολιορκημένη Τροία, και ετοιμάζει επιβλητική ταφή, συγκεκριμένα σχεδιάζει τη μεγάλη πυρά όπου θα καεί η σορός του ήρωα γιού του Έκτορα.

        Ο Πρίαμος είχε 50 γιούς κι’ άλλες τόσες θυγατέρες από τις δύο νόμιμες συζύγους του (Εκάβη και Λαοθόη) και από τις παλλακίδες του, κατά τα Ασιατικά ήθη.  Η Εκάβη μόνη του είχε γεννήσει 19 γιούς.  Όμως σαν τον Έκτορα δεν ήταν κανείς τους. Και τους καλλίτερους γιούς του ο ανδροφόνος Άρης τους είχε πάρει κατά τον πόλεμο. Και αγανακτισμένος λέει ότι τού μείναν εδώ οι τιποτένιοι, οι λαμπροί για πήδους, χορούς και ξεφαντώματα, οι ψεύτες, οι αρνιών και τράγων κλέφτες απ’ τους φτωχούς του τόπου! (Ω 260-263).   

       Οι κηδείες των σημαινόντων ανδρών γίνονταν εκείνη την εποχή με μεγάλες τελετουργίες, ανάβοντας τεράστιες πυρές όπου είχαν εναποθέσει τη σορό του νεκρού. Μια τέτοια μεγαλοπρεπής κηδεία, αυτή του Πάτροκλου, είχε γίνει μόλις πριν από λίγες ημέρες στο στρατόπεδο των Αχαιών. Τότε, ο βασιλιάς Αγαμέμνων είχε στείλει από όλες τις σκηνές μουλάρια και άντρες να κόψουν και να κουβαλήσουν ξύλα, ψηλόκορμες βελανιδιές (δρυς υψικόμους) από τις πλαγιές της Ίδης, του βουνού με τις άφθονες πηγές (πολυπίδακος Ίδη)… Και αυτοί σώριασαν παντού αμέτρητα ξύλα (άσπετον ύλην)….. (Ραψωδία Ψ, 109-127)

      Απευθυνόμενος στους Τρώες, λοιπόν, τους λέει ο γέρο-Πρίαμος (Ω, 777-804, μετάφραση Ι. Πολυλά) :  

Και τότε ο γέρος Πρίαμος επρόσταξε στα πλήθη:

«Στην πόλιν, Τρώες, φέρετε τα ξύλα, μη φοβείσθε

καρτέρι από τους Αχαιούς· μου έταξε ο Πηλείδης

(Ω 780) όταν από τες πρύμνες του αυτός μ᾽ επροβοδούσε,

πριν φέξ᾽ η δωδεκάτη αυγή να μη μας πολεμήσει».

Και αυτοί τες μούλες έζεψαν στ᾽ αμάξια και τους ταύρους

και με σπουδήν συνάχθηκαν εμπρός στην πόλιν όλοι

κι εννιά ημέρες έφερναν από το δάσος ξύλα·

(Ω, 785) και άμα η δεκάτη εφάνη αυγή τον κόσμον να φωτίσει

τότ᾽ έβγαλαν τον Έκτορα και κλαίοντας τον θέσαν

εις της πυράς την κορυφήν, κατόπι την ανάψαν.

Και άμα η ροδοδάκτυλη Ηώς στον κόσμο εφάνη,

εις την πυράν ολόγυρα του Έκτορος του ανδρείου

(Ω, 790)  όλος συνάχθηκε ο λαός κι άφθονο πρώτα εχύσαν

κρασί μες στην πυρκαγιά και την εσβήσαν όλην

ως κει που εβόσκησε η φωτιά, κι οι αυτάδελφοι και οι φίλοι

κατόπιν όλα εσύναξαν τα άσπρα κόκαλά του,

κι έτρεχαν δάκρυα θερμά από τα μάγουλά τους.

(Ω, 795)    Και μέσα εις χρυσήν λάρνακα τα έθεσαν κατόπι

με πορφυρά και μαλακά σεντόνια τυλιγμένα·

κατόπι τα εκατέβασαν μες στο βαθύ κιβούρι

κι επάνω εστοίβασαν πυκνά λιθάρια και μεγάλα·

και αφού τάφον εσήκωσαν με χώματα εκαθόνταν

(Ω, 800)  φύλακες απ᾽ τους Αχαιούς το μνήμα να φρουρήσουν.

Και αφού το μνήμα ετοίμασαν, συναθροισθήκαν όλοι

με τάξιν και εκάθησαν στο θαυμαστό τραπέζι

μέσα στα υψηλά δώματα του σεβαστού Πριάμου.

Αυτός του ανδρείου Έκτορος ο ενταφιασμός εγίνη.

 

λαοῖσιν δ᾽ ὁ γέρων Πρίαμος μετὰ μῦθον ἔειπεν·

«ἄξετε νῦν, Τρῶες, ξύλα ἄστυδε, μηδέ τι θυμῷ

δείσητ᾽ Ἀργείων πυκινὸν λόχον· ἦ γὰρ Ἀχιλλεὺς

πέμπων μ᾽ ὧδ᾽ ἐπέτελλε μελαινάων ἀπὸ νηῶν, (Ω, 780)

μὴ πρὶν πημανέειν, πρὶν δωδεκάτη μόλῃ ἠώς.»

Ὣς ἔφαθ᾽, οἱ δ᾽ ὑπ᾽ ἀμάξῃσιν βόας ἡμιόνους τε

ζεύγνυσαν, αἶψα δ᾽ ἔπειτα πρὸ ἄστεος ἠγερέθοντο.

ἐννῆμαρ μὲν τοί γε ἀγίνεον ἄσπετον ὕλην·

ἀλλ᾽ ὅτε δὴ δεκάτη ἐφάνη φαεσίμβροτος ἠώς, (Ω, 785)

καὶ τότ᾽ ἄρ᾽ ἐξέφερον θρασὺν Ἕκτορα δάκρυ χέοντες,

ἐν δὲ πυρῇ ὑπάτῃ νεκρὸν θέσαν, ἐν δ᾽ ἔβαλον πῦρ.

Ἦμος δ᾽ ἠριγένεια φάνη ῥοδοδάκτυλος Ἠώς,

τῆμος ἄρ᾽ ἀμφὶ πυρὴν κλυτοῦ Ἕκτορος ἔγρετο λαός.

αὐτὰρ ἐπεί ῥ᾽ ἤγερθεν ὁμηγερέες τ᾽ ἐγένοντο, (Ω, 790)

πρῶτον μὲν κατὰ πυρκαϊὴν σβέσαν αἴθοπι οἴνῳ

πᾶσαν, ὁπόσσον ἐπέσχε πυρὸς μένος· αὐτὰρ ἔπειτα

ὀστέα λευκὰ λέγοντο κασίγνητοί θ᾽ ἕταροί τε

μυρόμενοι, θαλερὸν δὲ κατείβετο δάκρυ παρειῶν.

καὶ τά γε χρυσείην ἐς λάρνακα θῆκαν ἑλόντες, (Ω, 795)

πορφυρέοις πέπλοισι καλύψαντες μαλακοῖσιν.

αἶψα δ᾽ ἄρ᾽ ἐς κοίλην κάπετον θέσαν, αὐτὰρ ὕπερθε

πυκνοῖσιν λάεσσι κατεστόρεσαν μεγάλοισι·

ῥίμφα δὲ σῆμ᾽ ἔχεαν, περὶ δὲ σκοποὶ ἥατο πάντῃ,

μὴ πρὶν ἐφορμηθεῖεν ἐϋκνήμιδες Ἀχαιοί. (Ω, 800)

χεύαντες δὲ τὸ σῆμα πάλιν κίον· αὐτὰρ ἔπειτα

εὖ συναγειρόμενοι δαίνυντ᾽ ἐρικυδέα δαῖτα

δώμασιν ἐν Πριάμοιο, διοτρεφέος βασιλῆος.

Ὣς οἵ γ᾽ ἀμφίεπον τάφον Ἕκτορος ἱπποδάμοιο.

 

     Από τα παραπάνω λόγια του Πρίαμου, βασιλιά των Τρώων, φαίνεται ολοκάθαρα ότι οι Τρώες είχαν λάβει τη διαβεβαίωση του γιού του Πηλέα (Αχιλλέα), μέχρι πριν φέξει η δωδεκάτη αυγή, ελεύθερα και χωρίς φόβο από κάποια ενέδρα των Αχαιών, να φέρουν από τα δάση ξύλα για την πυρά ταφής του Έκτορα.  Και αυτοί, ως τους επετράπη, επί εννιά ημέρες έφερναν από το δάσος ξύλα πάνω σε κάρα που έσερναν μουλάρια και ταύροι στην πόλι, ώστε τη δεκάτη ημέρα -κλαίοντας- να ανάψουν την πυρά……

      Είχαν προηγηθεί τα πιο κάτω: Ο Αχιλλέας σε μονομαχία, προ 12ημέρου, είχε φονεύσει τον Έκτορα και το άψυχο σώμα του είχε σύρει στο χώμα δεμένο πίσω από το άρμα του, που οδηγούσαν τα δύο αθάνατα άλογα του: Ξάνθος και Βαλίος (τέκνα του Ζέφυρου και της Ποδάργης) (Βλ. την τοιχογραφία του Αχιλλέα καθώς σέρνει με το άρμα του τον Έκτορα. Αχίλλειο Κέρκυρα)….. Παρ’ όλα αυτά  το σώμα του Έκτορα είχε μείνει παντελώς άθικτο από τη σήψη και τα σκουλήκια! (Ω, 413-415)......

      Ο Αχιλλέας, δίδοντας στον Πρίαμο το άψυχο σώμα του γιού του τον ρώτησε κι ο Πρίαμος αποκρίθηκε (Ω, 656-672, μετάφραση Ι. Πολυλά):

ειπέ μου τώρα φανερά, πόσες ημέρες θέλεις

να θάψεις τον λαμπρόν σου υιόν, και τόσες θα ησυχάζω

από τον πόλεμον εγώ και θα κρατώ τα πλήθη».

(Ω, 660) Και απάντησεν ο Πρίαμος: «Πηλείδη, αφού το στέργεις

να κάμ' ως πρέπει την ταφήν εις τον λαμπρόν υιόν μου,

αυτήν την χάριν κάμε μου· γνωρίζεις οπού οι Τρώες

κλειστοί 'ναι και περίφοβοι στην πόλιν, και θα φέρνουν

πέρ' από δάσος μακρινό του ενταφιασμού τα ξύλα·

(Ω, 665) εννέα ημέρες θέλομε στο σπίτι να τον κλαίμε

στες δέκα θα γινεί η ταφή και νεκρικό τραπέζι·

στες ένδεκα θα υψώσωμεν επάνω του τον τάφον,

στες δώδεκα ο πόλεμος θ' αρχίσει αν είναι ανάγκη».

Και προς αυτόν ο Αχιλλεύς αντείπε ο φτεροπόδης:

(Ω, 670) «Θα γίνουν, γέρε Πρίαμε, και τούτα όπως τα λέγεις·

τον πόλεμον, όσον καιρόν ηθέλησες θα παύσω».

Αυτά 'πε και του έπιασε την δεξιάν παλάμην

απ' τον αρμόν, ότ' ήθελε να μη φοβείται ο γέρος.

 

ἀλλ’ ἄγε μοι τόδε εἰπὲ καὶ ἀτρεκέως κατάλεξον,

ποσςῆμαρ μέμονας κτερεϊζέμεν Ἕκτορα δῖον,

ὄφρα τέως αὐτός τε μένω καὶ λαὸν ἐρύκω.

Ταὸν δ’ ἠμείβετ’ ἔπειτα γέρων Πρίαμος θεοειδής·

 (Ω, 660)^εἰ μὲν δή μ’ ἐθέλεις τελέσαι τάφον Ἕκτορι δίῳ,

ὧδέ κέ μοι ῥέζων Ἀχιλεῦ κεχαρισμένα θείης.

Οἶσθα γὰρ ὡς κατὰ ἄστυ ἐέλμεθα, τηλόθι δ’ ὕλη

ἀξέμεν ἐξ ὄρεος, μάλα δὲ Τρῶες δεδίασιν.

ἐννῆμαρ μέν κ’ αὐτὸν ἐνὶ μεγάροις γοάοιμεν,

(Ω, 665)τῇ δεκάτῃ τα κε θάπτοιμεν δαινῦτό τε λαός,

ἑνδεκάτῃ τα κε τύμβον ἐπ’ αὐτῷ ποιήσαιμεν,

ταῇ δὲ δυωδεκάτῃ πολεμίξομεν εἴ περ ἀνάγκη.

Ταὸν δ’ αὖτε προσέειπε ποδάρκης δῖος Ἀχιλλεύς·

ἔσται τοι καὶ ταῦτα γέρον Πρίαμ’ ὡς σὺ κελεύεις·

(Ω, 670) σχήσω γὰρ πόλεμον τόσσον χρόνον ὅσσον ἄνωγας.

Ὣς ἄρα φωνήσας ἐπὶ καρπῷ χεῖρα γέροντος

ἔλλαβε δεξιτερήν, μή πως δείσει' ἐνὶ θυμῷ.

 

     Μετά τα πιο πάνω μας επιτρέπεται, νομίζω, να πλάσουμε το εξής (αληθοφανές) σενάριο: 

     Θα σκέφτηκαν οι Αχαιοί..... (ο “πολυμήχανος” Οδυσσέας φέρεται να είχε την ιδέα και τα πάμπολλα “τεχνάσματα” του, όπως και στη Οδύσσεια περιγράφονται - φέρ’ ειπείν στο επεισόδιο στη σπηλιά του Κύκλωπα Πολύφημου - το επιμαρτυρούν) μερικοί παράτολμοι απ’ αυτούς να τρυπώσουν και να κρυφτούν μέσα στα ξύλα από τα κομμένα δέντρα, αυτά που οι Τρώες - χωρίς μεγάλες προφυλάξεις, μετά τις διαβεβαιώσεις που είχαν για 12ημερη εκεχειρία -  είχαν φορτώσει πάνω στις άμαξες τους. Τα προόριζαν, φυσικά, και τα μετέφεραν μέσα στη πόλη, για την καύση του νεκρού του Έκτορα!  

    Έτσι κάποιο βράδυ, «κομάντος» Αχαιοί διείσδυσαν - μ’ αυτόν τον τρόπο - στην Τροία και μετά, αφού βγήκαν από τον ξύλινο κρυψώνα τους, άνοιξαν τις πύλες της οχύρωσης της πόλης (τις περίφημες «Σκαιές Πύλες») και εισήλθαν τα στρατεύματα των Αχαιών που καραδοκούσαν……

      Φανερό ότι οι Αχαιοί, όχι μόνον ο Αχιλλέας, είχαν παραβεί την διαβεβαίωση για «εκεχειρία», που μόνοι τους (….. πάντως, τους είχε γνωστοποιηθεί ότι ήταν επιθυμία και του Δία), είχαν παραχωρήσει στον τραγικό γέρο βασιλιά Πρίαμο…… Γι’ αυτό, πιθανώς, ο «Όρκιος» Ζευς μετά την Τρωική εποποιία, συγκατένευσε να επέλθουν φοβερές δοκιμασίες στον πρωτεργάτη της πανουργίας του «Δούρειου Ίππου», τον βασιλιά της Ιθάκης Οδυσσέα, γι’ αυτό και μετά εξαφάνισε τον Μυκηναϊκό κόσμο (ο Αγαμέμνων δολοφονήθηκε μόλις επέστρεψε στην οικία του), ενώ ανέδειξε - για πολλούς αιώνες - ως κοσμοκράτορες τους Ρωμαίους, απογόνους των Τρώων….. 

Nota bene

Edgar Lee Masters  

Blind  Jack

I had fiddled all day at the county fair.

But driving home "Butch" Weldy and Jack McGuire,

Who were roaring full, made me fiddle and fiddle

To the song of “Susie Skinner”, while whipping the horses

Till they ran away.

Blind as I was, I tried to get out

As the carriage fell in the ditch,

And was caught in the wheels and killed.

There's a blind man here with a brow

As big and white as a cloud.

And all we fiddlers, from highest to lowest,

Writers of music and tellers of stories

Sit at his feet,

And hear him sing of the fall of Troy.

Edgar Lee Masters

Ο  ΤΥΦΛΟΣ  ΤΖΑΚ

 Όλη τη μέρα  έπαιζα βιολί στο πανηγύρι του χωριού.

Μα οδηγώντας για το σπίτι μου οι “νταήδες”  Weldy  και  Jack McGuire,

με τις αγριοφωνάρες τους με παρενοχλούσαν 

κι αναγκάστηκα να τους παίξω το

τραγούδι της “Susie Skinner”, ενώ χτυπούσαν τ’ άλογα,

μέχρι που ξεκουμπίστηκαν και τράβηξαν μακριά.

 

Τυφλός καθώς ήμουν, προσπάθησα να βγω έξω

 καθώς η άμαξα μου έπεσε σε χαντάκι.

Αλλά πιάστηκα στους τροχούς και σκοτώθηκα.

 

 Υπάρχει ένας τυφλός εδώ μ’ ένα φρύδι

τόσο μεγάλο και λευκό, σαν ένα σύννεφο.

Και όλοι ‘μείς οι οργανοπαίκτες, από το μεγαλύτερο ως το μικρότερο,

συνθέτες μουσικής και μυθιστοριογράφοι

καθόμαστε στα πόδια του,

και τον ακούμε να τραγουδά πως έπεσε η Τροία.

Ο Edgar Lee Masters (1868-1950) ήταν Αμερικανός ποιητής, θεατρικός συγγραφέας και βιογράφος, δικηγόρος το επάγγελμα. 

Την μεγάλη φήμη του οφείλει κυρίως στην «Spoon River Anthology» (1914). Πρόκειται για μια συλλογή επιτάφιων ποιημάτων σε ελεύθερο στίχο, όπου 212 πρόσωπα (θαμμένοι νεκροί) μιλούν για την ζωή, τα πάθη, τον τρόπο θανάτου τους. Πολλοί είδαν στα ποιήματα αυτά ένα απόηχο της αρχαίας ελληνικής επιγραμματικής ποίησης. Θεωρείται ο ‘Κ. Καβάφης’ της Αμερικής.  Από την συλλογή  ποιημάτων «Spoon River Anthology» το πιο πάνω ποίημα: Blind Jack (ο τυφλός Τζακ).  Η μετάφραση δική μου.