Ο “θάνατος” ενός οικοσυστήματος και οι συνέπειες

 

Ο “θάνατος” ενός οικοσυστήματος και οι συνέπειες.....

και ακόμα 5 άρθρα για τα περιβαντολογικά ζητήματα της ΣΗΤΕΙΑΣ 

     Μόλις μέχρι πριν λίγες δεκαετίες, ένα μικρό ρέμα οριοθετούσε το άκρο μιας κωμοπόλεως κτισμένης αμφιθεατρικά στη πλαγιά ενός λόφου. Το ρέμα (“βάγκα” το λέγαμε και θυμάμαι είχε και πολλά βατράχια!) κατέληγε σε μια σπάνιας ομορφιάς αμμώδη παραλία και παροχέτευε στη θάλασσα τα όμβρια που συγκέντρωνε από τη λεκάνη απορροής της πόλης. Έτσι, την προστάτευε καίρια από καταστροφικές πλημμύρες.

     Λίγες εκατοντάδες μέτρα παρακεί, ένας μικρός ποταμός ερχόταν από κοντινούς λόφους και όρη, είχε κι’ αυτός εκβολή στην ίδια όμορφη ακρογιαλιά. Ο ποταμός, αλλά σε κάποιο μικρό βαθμό και ο χείμαρρος,  με τα φερτά υλικά που κατέβαζαν κάθε χειμώνα, είχαν δημιουργήσει -παρεκτός της μοναδικής αυτής παραλίας- και μια εξαιρετικά εύφορη πεδιάδα, την οποίαν μάλιστα κάθε χρόνο επαύξαναν σημαντικά, αφού -όπως οι αρχαιολόγοι έδειξαν- η θάλασσα πριν 3-4 χιλιάδες χρόνια έφθανε σχεδόν 3.000 μέτρα μέσα στη σημερινή στεριά.

      Στη γενιά μας, ενεργώντας με εσφαλμένους κανόνες για την  ανάπτυξη της οικονομίας του τόπου μας, καταστρέψαμε όλο το πιο πάνω οικοσύστημα. Η πόλη αναπτύχθηκε οικιστικά προς την μεριά της παραλίας και του προσχωσιγενούς κάμπου, σχεδόν συνεπίπεδα με τη στάθμη της θάλασσας.

     Μεγάλο τμήμα της αμμώδους παραλίας, το παρά την πόλη, μπαζώθηκε και έγινε μια ευρεία πλακόστρωτη πλατεία, τόπος περιπάτου και υπαίθριων εκδηλώσεων, αναπτύξεως των τραπεζοκαθισμάτων εστιατορίων, καθώς και αποβάθρα ενός περίκλειστου λιμένα μικροσκαφών και ψαρόβαρκων που δημιουργήθηκε κατ’ επέκτασιν.

     Ο κάμπος έπαψε να έχει αγροτικές καλλιέργειες και πλέον εξυπηρετεί επαγγελματικές χρήσεις και την αδηφάγο οικιστική εξάπλωση. Το ρέμα (η “βάγκα”) σκεπάστηκε και πάνω του έγινε πλατιά λεωφόρος που καταλήγει στην πιο πάνω ευρεία πλακόστρωτη πλατεία. Ο ποταμός απαξιωμένος, χωρίς οριοθετημένες – καθαρές όχθες, στέγνωσε ουσιαστικά και δεν επιτελεί σωστά το έργο του, λόγω και της εντατικοποίησης των υδροληψιών καθ’ όλη τη διαδρομή του.

       Οι πιο πάνω ανάρμοστες επεμβάσεις στο φυσικό περιβάλλον έχουν πολύ άσχημες συνέπειες. Οι δε επιπτώσεις των ανθρώπινων αυτών παρεμβάσεων ιδιαίτερα οξύνονται κάθε φορά με την επέλαση μιας δυνατής καταιγίδας, σε κάθε ισχυρή νεροποντή, σε κάθε μεγάλη φουσκοθαλασσιά. Τότε όγκοι βροχής – ορμητικά νερά, είτε πελώρια θαλάσσια κύματα, ξεχύνονται στη στεριά και κατακλύζουν το λιμάνι και το κάτω μέρος της πόλης. Και οι καταστροφές που επέρχονται (οδυνηρές, δεν είναι υπερβολή να τις χαρακτηρίσει κανείς) σε ζωές και περιουσίες, είναι τεράστιες…..

      Συναφώς παρατηρείται, πριν καλά - καλά σωπάσουν τα καιρικά φαινόμενα, οι μεν να  μέμφονται τους δε (ως συνήθως), ενώ επαρκής εξήγηση παρουσιάζεται να είναι η ένταση - σφοδρότητα των φυσικών φαινομένων και η λεγόμενη “παγκόσμια κλιματική αλλαγή”, που βεβαιότατα αποτελούν πολύ επιβαρυντικούς παράγοντες.  Έτσι,  μένει -και όλοι επιτακτικά το θέτουν- η Πολιτεία να καταμετρήσει τις ζημίες και να τις αποζημιώσει, άνευ ουδεμιάς καθυστερήσεως και εις το ακέραιον!   

       Όσο για κάποιου είδους μελέτη για το πώς φτάσαμε σ’ αυτό το σημείο, για τις δικές μας χρόνιες «παθογένειες» και πως αυτές θα διορθωθούν, μια “αυτοκριτική” (αν δεν σας τρομάζει η λέξη), ούτε λόγος να γίνεται!          

            Υ.Γ.:

     Σύμφωνα με πρωταρχική αντίληψη από την κοσμοθεωρία των αρχαίων προγόνων μας, εμείς οι σύγχρονοι άνθρωποι έχουμε σαφώς διαπράξει “Ύβρη” !

      “Ύβρις” θεωρείται κάθε λόγος, πράξη, ή συμπεριφορά  που προέρχεται από αλαζονεία και αίσθηση υπεροχής και εξουσίας, ασκείται αυθαίρετα και με βία και αντιβαίνει νόμους που έχουν θεσπίσει Θεοί – Φύση - Πολιτεία. Τέτοιες συμπεριφορές - κατά τους Έλληνες - απάδουν προς την θνητή μας φύση, προσβάλουν και εξοργίζουν τους Θεούς, ιδιαίτερα τον πανίσχυρο Δία!

    Η βίαια, αυθάδης και αλαζονική αυτή στάση - συμπεριφορά, η «Ύβρις»,  αποτελούσε για τον αρχαίο ελληνικό κόσμο παραβίαση της ηθικής τάξης, απόπειρα ανατροπής της κοινωνικής ισορροπίας, γενικότερα της «τάξης» του κόσμου. Πιστευόταν ότι επαναλαμβανόμενη, και μάλιστα μετά από προειδοποιήσεις των ίδιων των Θεών, οδηγούσε τελικά στην πτώση και καταστροφή του “ὑβριστοῦ”. 

     Το “σχήμα” λειτουργούσε σε τέσσερα στάδια, ως εξής:

      Από την ανθρώπινη αλαζονεία παράγεται κατά σειρά:  ὕβρις (όπως πιο πάνω την περιγράψαμε),  ἄτη (θόλωμα του νου με αποτέλεσμα την συνέχιση - διεύρυνση της υβριστικής συμπεριφοράς), νέμεσις (οργή και εκδίκηση των θεών),  τίσις (τιμωρία δια της συντριβής/καταστροφής του/των υβριστή/ών).

     Πιθανότατα βρισκόμαστε ακόμα στο 2ο στάδιο, την “Άτη”, του πιο πάνω σχήματος, δηλαδή με συσκοτισμένο νου συνεχίζουμε και διευρύνουμε επεμβάσεις “υβριστικές” προς την Φύση / Θεούς (Θεοί: με την αρχαιοελληνική έννοια, των προσωποποιημένων φυσικών δυνάμεων).  Σε μια τέτοια περίπτωση, η “Νέμεσι” και η “Τίσι” έπονται αναπόφευκτα…..

Facebook 16/10/2022 

Πέντε άρθρα για τα περιβαντολογικά ζητήματα της ΣΗΤΕΙΑΣ  

Δημοσιεύτηκαν (2015-2016), ως επιστολές, στη διαδικτυακή εφημερίδα Sitiapress

 1^ο)  ΦΥΣΙΚΟ  ΠΑΡΚΟ  - ΑΠΕ – ΤΟΥΡΙΣΜΟΣ

Sitiapress 25-05-2015

       Ο σοφός Μαχάτμα Γκάντι το διετύπωσε απλά:

      «Πρώτα σε αγνοούν, μετά σε κοροϊδεύουν, μετά σε πολεμούν, μετά τους νικάς». 

      Ο φιλόσοφος Μαξ Χορκχάιμερ (της «Σχολής της Φρανκφούρτης»  στο έργο του: «Παραδοσιακή και Κριτική Θεωρία», 1937) επιστημονικά: 

      «Μπροστά στην γενική ιστορική καμπή μπορεί η αλήθεια -κάλλιστα- να βρίσκεται με το μέρος πολύ μικρών ομάδων της κοινωνίας. Η ιστορία διδάσκει ότι τέτοιες ομάδες, θεωρούμενες ασήμαντες ακόμα και από τις αντιπολιτευόμενες μερίδες της κοινωνίας, παραγνωρισμένες αλλά αδιατάρακτες στις πεποιθήσεις τους, μπορούν κατά την αποφασιστική στιγμή ν’ αναδειχτούν με βάση την βαθύτερη επίγνωση που τις διακρίνει, σε ηγετικές».

      Αναφέρομαι στις οικολογικές κινήσεις και στις μεμονωμένες φωνές διαμαρτυρίας, στον τόπο μας και παντού, που σήμερα είναι μικρές και αδύναμες, «αιρετικές», μειοψηφικές, αύριο όμως και υπό τον απαράβατο όρο ότι υπηρετούν πιστά το επιστημονικά σωστό και την αδογμάτιστη αλήθεια, μπορεί να αποκτήσουν την δύναμη και επιρροή που τους αρμόζει και να επαληθευθούν-δικαιωθούν…..

      Πάλι κατά τον Μ. Γκάντι: «Ένα λάθος δεν γίνεται αλήθεια επειδή είναι ευρέως διαδεδομένο, ούτε η αλήθεια γίνεται λάθος επειδή δεν τη βλέπει κανείς».

      Τα πιο πάνω αποφθέγματα σκέφθηκα σαν εισαγωγή στο πολύ δύσκολο και ακανθώδες θέμα της σημερινής μου επιστολής, που είναι συνέχεια και συμπλήρωση της από 7/5/2015.  Θ’ αναφερθώ, πάλι, στον  επηρεασμό του φυσικού περιβάλλοντος από τις βιομηχανικές εγκαταστάσεις παραγωγής ενέργειας από Ανανεώσιμες Πηγές (Ήλιο – Άνεμο), αλλά και αυτών του Τουρισμού μεγάλης κλίμακας, πάντα στην περιοχή της Σητείας. 

      Έχει ισχύ αδιαμφισβήτητου δόγματος. Κατοχυρώνεται στο Ελληνικό Σύνταγμα (άρθρο24), αλλά και σ’ όλο το Ευρωπαϊκό και διεθνές δίκαιο και στις συνθήκες που η χώρα μας έχει προσυπογράψει εδώ και δεκαετίες:

      «Η προστασία του περιβάλλοντος (φυσικού και πολιτιστικού) αποτελεί θεμέλιο λίθο για την αειφόρο (ή βιώσιμη ή πράσινη) ανάπτυξη». 

Για τον άρρηκτο δεσμό του φυσικού με το πολιτιστικό περιβάλλον, ας αναρωτηθούμε μόνον αυτό:  Η  ιδιοσυγκρασία, η ιστορία, τα γράμματα, ο πολιτισμός μας γενικότερα, θα ήταν τα ίδια,  αν ζούσαμε σε  άλλο γεωγραφικό σημείο του πλανήτη; 

      Η προστασία του περιβάλλοντος, «αξία καθ’ εαυτήν», έρχεται πρώτη σε όλα τα συστήματα αξιών. Σε οποιαδήποτε σύγκρουση με άλλες έννομες αξίες, ως υπέρτερη,  έχει προτεραιότητα.  Ως ηθική – πνευματική αξία έχει προβάδισμα έναντι όλων των άλλων (των υλικών).         

      Στις πιο πάνω γενικές αρχές όλοι  -οι καλόπιστοι- θα συμφωνήσουν.  Όμως  όταν επιχειρείται η («πράσινη») ανάπτυξη ανακύπτουν πολλά προβλήματα εφαρμογής. Κύρια αιτία -νομίζω- έχουν τον τεράστιο πόλεμο συμφερόντων των εμπλεκομένων (ολίγων -  ισχυρών και πολλών - αδυνάμων, οργανωμένων και μη, διεθνών και εγχωρίων). Κατά περίπτωση, τα σφάλματα και οι ανεπάρκειες, η γραφειοκρατία και οι άλλες χρόνιες παθογένειες της διοίκησης παίζουν κι’ αυτά τον κακό τους ρόλο.

      Ας μου επιτραπεί να επιχειρήσω μια μικρή προσέγγιση σ’ αυτά τα μεγάλα προβλήματα. 

1^ο)  Ανανεώσιμες πηγές ενέργειας  (ΑΠΕ)

 

     Αναντίρρητα είναι απόλυτα αναγκαίο τάχιστα να πάρουμε δραστικά μέτρα αντιμετώπισης της κλιματικής αλλαγής, μείωσης των ρύπων της ατμόσφαιρας (CO2 κλπ.) κ.ά. και με διεθνείς συνθήκες υποχρεούμεθα να το κάνουμε.  Στόχος ποσοστό 20%  της παραγωγής ηλεκτρικού ρεύματος να λαμβάνεται  από ΑΠΕ. Πολύ σωστά.

     Όμως (ενδεικτικά αναφέροντας):  Η κατάληψη και αλλοτρίωση μεγάλου μέρους της  γης, που από γεωργική και κτηνοτροφική μετατρέπεται σε βιομηχανική, με τερατώδεις εγκαταστάσεις (ηλιακά κάτοπτρα και ανεμογεννήτριες) και η ως εκ τούτου παραποίηση του φυσικού ανάγλυφου (με αποτέλεσμα την αισθητική και περιβαλλοντική υποβάθμιση των τοπίων), η «άλωση» των κορυφογραμμών (γιατί εκεί το «αιολικό δυναμικό» είναι μέγιστο και μεγιστοποιεί το κέρδος της επένδυσης), η μόλυνση νερών και  εδάφους κ.ά..….. συνάδουν, άραγε, με την έννοια της «αειφόρου ανάπτυξης» έτσι όπως επιστημονικά (και νομικά) αυτή προσδιορίζεται και μάλιστα στην μαζική-ισοπεδωτική κλίμακα που πραγματοποιείται;   

     Και αν όλα τα πιο πάνω γίνονται «νόμιμα ή νομότυπα» και σε μεγάλο βαθμό χωρίς σοβαρές αντιδράσεις από τις κοινωνίες που τα υφίστανται, αυτό σημαίνει ότι «καλώς» γίνονται;   Αύριο, άλλοι νόμοι, που θα υπηρετούν άλλες ανάγκες ή σκοπιμότητες, πιθανόν να καθορίσουν διαφορετικά.  Πάλι τότε, ή πάντα, θα συμφωνούμε με όσα εκάστοτε μας επιβάλλονται;

      Υπάρχουν και άλλα σχετικά ερωτήματα, στα οποία οι απαντήσεις που έχουν δοθεί, επίσης δεν είναι πειστικές. Υπολόγισαν πιο κόστος (ηθικό και υλικό) θα κληθούν να πληρώσουν οι κοινωνίες στο μέλλον από τις «πληγές» που προκαλούμε σήμερα στην φύση; 

     Εξαντλήθηκαν τα μέτρα ελέγχων στις σπατάλες κατανάλωσης και στην εφαρμογή προηγμένης  αντιρρυπαντικής τεχνολογίας στις παντός είδους και  μεγέθους βιομηχανικές μονάδες σ’ όλο τον κόσμο (των θερμικών εργοστασίων παραγωγής ενέργειας μη εξαιρουμένων ασφαλώς); 

      Άλλες σκέψεις: Οι ΑΠΕ - σε τεχνολογία - βρίσκονται σε στάδιο αδιάκοπων εξελίξεων.  Αύριο, για το ίδιο αποτέλεσμα, θα απαιτούνται λιγότερες και μικρότερες εγκαταστάσεις και σε μέρη του πλανήτη (ή του διαστήματος) που δεν θα οχλούν. Τότε, άραγε, θα αποσυρθούν και ανακυκλωθούν οι παλαιότερες απαξιωμένες, ογκώδεις, βλαβερές και ακαλαίσθητες εγκαταστάσεις τους,  που με βιασύνη σήμερα «φυτεύουν όπου γης»;

      Σαν συμπέρασμα: Το σοβαρό θέμα με τις ΑΠΕ - και αυτό συνιστά την βασική μας αντίρρηση - είναι ότι σαν «πλημμυρίσουν» μέσα στα φυσικά τοπία, τα αλλοιώνουν καίρια, ενδεχομένως μη αναστρέψιμα.  Πολύ περισσότερο όσα τοπία είναι οικολογικά ευαίσθητα, όπως αναμφίβολα είναι τα δικά μας τα Ελληνικά (το γεωφυσικό πάρκο Σητείας π.χ., που είναι και η αφορμή για την δική μου παρέμβαση), ειδικότερα οι περιοχές  NATURA 2000, καθώς και αυτές με ειδικότερο αρχαιολογικό και γενικότερα πολιτισμικό ενδιαφέρον.  

      Ήδη «όπου γυρίσεις το βλέμμα σου» βλέπεις ανεμογεννήτριες και ηλιακά κάτοπτρα. Οι ντόπιοι τα «καταπίνουμε». Δεν πολύ-συζητούμε (κακώς) για την αισθητική του τοπίου. Οι επισκέπτες μας όμως;  Θα το ανεχτούν, ή θα μας φύγουν για αλλού, στις λίγες ημέρες που έχουν να κάνουν τις διακοπές τους;  Μήπως πρέπει να αφυπνισθούμε;  Κάποιος να μας «κρούσει τον κώδωνα του κινδύνου»;   

    Οι ΑΠΕ όμως είναι μια πραγματικότητα που έχει μπει στη ζωή μας και χρήσιμο είναι να ενημερωνόμαστε γι’ αυτές, όπως με όλες τις ειδήσεις. Καταγράφω μερικά  πρακτικά ζητήματα που τις  αφορούν, από πρόσφατα δημοσιεύματα, και που  βγάζουν στην επιφάνεια τις δυσκολίες και τα  προβλήματα που συναντούν. Λοιπόν, με τα κατάσπαρτα στην φύση «πάρκα» χρειάζονται -ασφαλώς- και εκτεταμένα δίκτυα για την μεταφορά της παραγόμενης ηλεκτρ. ενέργειας. Τα υφιστάμενα είναι ανεπαρκή (και σε προηγμένες ακόμα χώρες) με αποτέλεσμα να κοστίζει πιο ακριβά ή και να χάνεται η μη δυνάμενη να μεταφερθεί στους τόπους κατανάλωσης της (συχνότατα πολύ απομακρυσμένους, τα αστικά κέντρα).

     Σύμφωνα με το περιοδικό  econews:

       «…. Οι Βρετανοί καταναλωτές ηλεκτρικής ενέργειας έχουν επιβαρυνθεί με 43 εκατ. στερλίνες εντός του 2014 προκειμένου οι ανεμογεννήτριες που είναι εγκατεστημένες στο “Νησί” να μην λειτουργήσουν. Αυτό συνέβη σε μέρες υψηλού αιολικού δυναμικού επειδή το Εθνικό Δίκτυο της Βρετανίας δεν είχε τη δυνατότητα να απορροφήσει την παραγόμενη αιολική ενέργεια. Σύμφωνα με στοιχεία της βρετανικής αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας, τα ποσά που καταβάλλονται προς τους λειτουργούς αιολικών πάρκων για να διατηρήσουν τις ανεμογεννήτριες αδρανείς έχουν αυξηθεί ταχύτατα την τελευταία τετραετία. Ενδεικτικά, το 2013 καταβλήθηκαν για τον ίδιο λόγο 32 εκατομμύρια στερλίνες, το 2012 έξι εκατομμύρια και το 2010 μόλις 174 χιλιάδες στερλίνες….. Οι ισχυροί άνεμοι που μαστίγωσαν τα βρετανικά νησιά τον Οκτώβριο έγιναν η αιτία για νέο ρεκόρ αποζημιώσεων. Μόνο στις 26 Οκτωβρίου καταβλήθηκαν 3,07 εκατομμύρια στερλίνες σε 33 αιολικά πάρκα για να σταματήσουν την παραγωγή ενέργειας….».

     Άλλο, κατά το ίδιο περιοδικό (το econews):…

     «Όταν το αιολικό δυναμικό κυμαίνεται σε ιδιαιτέρως υψηλά επίπεδα, η απότομη εισαγωγή ηλεκτρικού φορτίου στα δίκτυα μπορεί να προκαλέσει καταστροφές στα καλώδια υψηλής τάσης και τον εξοπλισμό…..».

      Τα αιολικά, όπως και τα φωτοβολταϊκά, βλέπετε, αποτελούν μια εν γένει απρόβλεπτη πηγή ενέργειας με διαλείπουσα φύση παραγωγής, καθώς εξαρτώνται από τις καιρικές συνθήκες.

      Όμως εκεί που οι δυσκολίες είναι αξεπέραστες, είναι με την αποθήκευση της πλεονάζουσας ενέργειας των ΑΠΕ. Εκατοντάδες τεχνολογικά κέντρα και χιλιάδες επιστήμονες σ’ όλο τον κόσμο πειραματίζονται πάνω στο θέμα προτείνοντας (πέραν των κλασσικών: μπαταρίες, ανυψωμένες υδατοδεξαμενές κλπ.) και τις πιο απίθανες «ευρεσιτεχνίες». Προ ημερών σε άρθρο στην ekathimerini καταγράφεται πρόταση (γνωστή και χρησιμοποιημένη - λέει - και στην Ελληνική αρχαιότητα) για αποθήκευση της, υπό μορφή πεπιεσμένου αέρα μέσα σε δεξαμενές….. Κάπως σαν τους ασκούς του  - θεού των ανέμων -  Αίολου! 

       Ας κλείσω το θέμα των ΑΠΕ με μια εξέλιξη που κινείται σε θετική κατεύθυνση: Τελευταία  (ΦΕΚ Β΄3583/31.12.2014) η πολιτεία θέσπισε νόμο για την ανάπτυξη φωτοβολταϊκών συστημάτων από αυτοπαραγωγούς (για την  κάλυψη ιδίων αναγκών σε ηλεκτρ. ενέργεια), με ενεργειακό συμψηφισμό (Net Metering) που θα  γίνεται κατ’ έτος. Η περίπτωση αυτή ας εξετάζεται τόσο από επιχειρηματίες, όσο και από νοικοκυριά.  Πχ. μια οικιακή χρήση μπορεί να καλύψει έτσι μέχρι και τις μισές ανάγκες της.

 

2^ο) Τουρισμός 

     Αποτελεί τον πρώτιστο στόχο (το σπουδαιότερο «στοίχημα»), όσον αφορά την οικονομική ανάπτυξη όλης της Ελλάδας. Η Σητεία, όμορφη κι υπερήφανη αλλά «παραγκωνισμένη», ασφαλώς δικαιούται και αυτή να λάβει το μερίδιο της για να μην «χάσει το τρένο» και μείνει «έξω του νυμφώνος».  Σύμφωνοι κι εδώ, οπωσδήποτε.  Αυτό όμως σημαίνει ότι πρέπει και να «ξεπουληθεί», μάλιστα έναντι «πινακίου φακής»;  Να δώσει «γη και ύδωρ», κυριολεκτικά στην περίπτωση μας; 

      Αναφέρομαι -προφανώς- στην επένδυση στην μονή  Τοπλού:  Στο ακρωτήρι Κάβο Σίδερο απετράπη η (πρώτη) εξωφρενικού μεγέθους επένδυση….  Από δικούς τους λόγους και όχι επειδή οι  τοπικοί παράγοντες δεν την ήθελαν και  αντέδρασαν.

 Πώς, αλήθεια, να τους γυρίσεις την πλάτη, όταν σε δελεάζουν με 2 - 3 χιλιάδες θέσεις εργασίας άμεσες κι’ άλλες τόσες έμμεσες! Σήμερα όλοι -πιο νηφάλια σκεπτόμενοι- δέχονται ότι ήταν όντως «Φαραωνική».  

      Όμως και η νεώτερη, του 2012 αναθεωρημένη πρόταση της “Loyalward Ltd”,  δεν είναι καθόλου μικρή, αν επιθυμούμε ήπιου μεγέθους τουρισμό, που είναι και ο πιο ανθεκτικός σε οικονομικές (και άλλου είδους)  κρίσεις, αναπόφευκτες κατά διαστήματα. 

     Το σημαντικό είναι ότι οι ενστάσεις ή αντιρρήσεις που διατυπώθηκαν από την αρχή και από πολλούς για «γκρίζες» πλευρές του θέματος (νομικές, περιβαλλοντικές, αξιοπιστίας της εταιρείας κλπ.) παραμένουν με σοβαρά ερωτηματικά ή και αναπάντητες.  Κάτι ακόμα:  Ας μας δοθεί μια εξήγηση γιατί πρέπει να τους παραχωρήσουμε 26.000 στρέμματα περιοχής NATURA, αρχαιολογικού ενδιαφέροντος και γεωστρατηγικής σημασίας για μια ξενοδοχειακή επένδυση ύψους  (μόνον)  267 εκατ.  (Από 1,2 δις αρχική). 

      Γιατί; εκατοντάδες οικοδομές να είναι «η μία εδώ κι’ η άλλη εκεί»  (για τα σκόρπια 1.900 κρεβάτια και τις παρεπόμενες εγκαταστάσεις που σχεδιάζουν) και να γίνονται καθημερινά ατέλειωτες διαδρομές χιλιάδων τουριστών (πολλοί απ’ αυτούς ηλικιωμένοι), υπαλλήλων και προμηθευτών, κάτω από το λιοπύρι και μέσα σε μια απέραντη άνυδρη και άδεντρη περιοχή; Περιοχή που χαρακτηριστικό (Μοναδική ιδιαιτερότητα!) έχει την ερημιά της και που  -δυστυχώς-  μετά  την πιο πάνω  «εισβολή», θα  την χάσει οριστικά και αμετάκλητα.

      Επίλογος -Σύγκριση: Στην περιοχή της Πύλου (Μεσσηνία) πρόσφατα περατώθηκε και λειτουργεί η COSTA NAVARINO, η σημαντικότερη σήμερα ξενοδοχειακή μονάδα της Ελλάδας, 1.890 κλινών, δηλαδή ακριβέστατα του «δικού» μας μεγέθους (απόλυτα συγκρίσιμη),  περιορισμένη σε μόλις 1.300 στρέμματα (το 1/20 των 26.000).

     ‘Όλη η Ελλάδα ξέρει και θαυμάζει που ο (συγχωρεμένος) καπετάν Βασίλης Κωνσταντακόπουλος αναζήτησε και αγόρασε από 1.250 ιδιοκτήτες, 10.000 στρέμματα γης συνολικά, σε μια «μαραθώνια» διαδρομή 25 χρόνων - έργο ζωής του. (Το υπόλοιπο της αγορασθείσης εκτάσεως για τις  μελλοντικές επεκτάσεις της επένδυσης). 

      Προτείνω, κρατώντας μικρό καλάθι προσδοκιών, με το πλοίο «Βιτσέντζος Κορνάρος» από το Καστέλι  Κισάμου, να κάνουμε μια επίσκεψη  μέχρι την Μεσσηνία  για  «να το ψάξουμε κάπως το πράμα»:  Αν - και πως - και πόσο - και σε τι - και για ποιους άλλαξαν ή δεν άλλαξαν τα πράγματα στην Πύλο, στην  μετά  COSTA NAVARINO  εποχή.  

Η τουριστική επένδυση COSTA NAVARINO (Πύλος Μεσσηνίας)

 

2^ο) Το  ΑΕΡΟΔΡΟΜΙΟ  ΣΗΤΕΙΑΣ / Η χωροθέτηση του

Sitiapress 04-04-2016

 

      Η τουριστική περίοδος ξεκινά και βρίσκει το αεροδρόμιο Σητείας ολοκληρωμένο, αναβαθμισμένο, με στόχο να γίνει ο στυλοβάτης της ανάπτυξης του τόπου.  Ωστόσο, όπως κάθε έργο υποδομής,  έτσι και το αεροδρόμιο, δεν είναι παρά ένας κρίκος στην  αλυσίδα της οικονομίας. 

     Στην εφημερίδα σας την 30/3/2016 και υπό τον τίτλο «Στο σφυρί το αεροδρόμιο Σητείας….», αναδημοσιεύσατε από την “Real News” άρθρο αναφερόμενο σ’ ένα δεύτερο πακέτο 22 αεροδρομίων της χώρας - μεταξύ αυτών και της Σητείας - που ετοιμάζεται να παραχωρηθεί σε ιδιωτική εταιρεία προς εκμετάλλευση.  Σχετικά με το θέμα του αεροδρομίου, στην από 4-1-16 επιστολή του, ο εμπειρογνώμων και πρώην δήμαρχος κ. Ν. Πετράκης, εκφράζει αμφιβολίες για το αν στην Ανατολική Κρήτη είμαστε σε θέση υπό τις παρούσες συνθήκες (χαμηλό δυναμικό ξενοδοχειακών κλινών και κακή κατάσταση δρόμων), ν’ αξιοποιήσουμε τις μεγάλες δυνατότητες που μας προσφέρει το μεγάλο αυτό έργο.   

     Γράφει, θα χρειάζονταν, στην περιοχή Σητείας –Ιεράπετρας,  ακόμα πολλές χιλιάδες κλίνες και πολλά χιλιόμετρα αυτοκινητόδρομων να κατασκευασθούν, προκειμένου να ξεπεραστεί η παρούσα κατάσταση. Στην ίδια επιστολή αναφέρει ακόμα ότι η Ευρωπαϊκή πολιτική δεν ευνοεί τα πολλά και μικρά αεροδρόμια, μάλιστα ειδήμονες της  υπολογίζουν ότι για την  Κρήτη ολόκληρη θα αρκούσαν μόνον ένα  ή  δύο (το πολύ) αεροδρόμια…..

     Τα παραπάνω δημοσιεύματα δημιουργούν ή αναζωπυρώνουν προβληματισμούς και μου έδωσαν το έναυσμα να διατυπώσω και τους δικούς μου, παρακάτω:

    Η μη ολοκλήρωση των από πολλές δεκαετίες σχεδιασμένων, ξεκινημένων και τώρα μερικώς ξεπερασμένων (τεχνικά) οδικών έργων, καθώς και η ανυπαρξία νέων τουριστικών επενδύσεων στην περιοχή, πλην ίσως αυτής στη μονή Τοπλού, για την οποίαν εξεδόθη πρόσφατα σχετικό Π.Δ., διατηρούν σε χαμηλό επίπεδο την χρησιμοποίηση του αεροδρομίου Σητείας προς το παρόν, όπως επισημαίνεται και στην παραπάνω επιστολή που αναφέρθηκε. 

       Όμως, πόσο σύντομα αυτές οι δύο αιτίες μπορεί (τουλάχιστον) να αμβλυνθούν; Είναι ποτέ πιθανόν αυτές να πάψουν να υπάρχουν; Εκτός κι αν κατακλειστούμε από επενδυτική «πλημμυρίδα»! Πάντως, λογαριάζοντας τους σημερινούς ρυθμούς υλοποίησης δημοσίων έργων, σε συνδυασμό με την γενικότερη κρίση που υπάρχει στην χώρα και τις προοπτικές ξεπεράσματος της, αυτό φαίνεται ανεπίτευκτο.   

      Κατόπιν, η είδηση για την ιδιωτικοποίηση ενός δεύτερου πακέτου αεροδρομίων ήταν αναμενόμενη, αφού είναι αποφασισμένο όλα τα αεροδρόμια της χώρας να χάσουν τον δημόσιο χαρακτήρα τους, ακόμα και αυτά της κατηγορίας άγονων γραμμών.  Όσον αφορά την άποψη των Ευρωπαίων ιθυνόντων, που εγκρίνουν και τις πιστώσεις, για λίγα (και μεγάλα αναγκαίως) αεροδρόμια είναι γνωστή και επιβεβαιώνεται. Για την Κρήτη θεωρούν αρκετά μόνον 1 ή 2 αεροδρόμια.

Στη σύμβαση του αεροδρομίου των Σπάτων υπάρχει όρος να μην κατασκευαστεί άλλο σε απόσταση μικρότερη των 100 μιλίων και με βάση το όρο αυτό, το μόνο αποδεκτό ως πολιτικό αεροδρόμιο σ’ ολόκληρη την Πελοπόννησο, είναι αυτό της Καλαμάτας! (Άραξος – Ανδραβίδα είναι στρατιωτικά)…..    

      Για το αεροδρόμιο Σητείας: Εγγενή είναι τα προβλήματα του. Πέραν των πιο πάνω εξωγενών, προστίθενται στις αιτίες μιας -απευκταίας- επίφοβης χαμηλής αξιοποίησης του και ο ζωτικός του χώρος, ο οποίος είναι περιορισμένος, χωρίς μεγάλες δυνατότητες επαύξησης.

     Για την «βιωσιμότητα» του αεροδρομίου της Σητείας, όπου ο τουριστικός παράγων είναι ο πιο καθοριστικός, (σημαντικός είναι και ο παράγων των μεταφορών αγροτικών προϊόντων),  οφείλει απαρεγκλίτως να εξυπηρετεί όχι μόνον την Σητεία, αλλά και την Ιεράπετρα καθώς και τις ευρύτερες περιοχές τους (Μακρύς Γιαλός). 

     Ωστόσο, η τελείως έκκεντρη θέση του αεροδρομίου στον άξονα των πιο πάνω δύο πόλεων που υποτίθεται και φιλοδοξεί να εξυπηρετεί, επιτρέπει στην «Νύμφη του Λιβυκού πελάγους», τουλάχιστον για όσο ακόμα καιρό η κατάσταση των δρόμων είναι κακή, να διατηρεί εναλλακτική επιλογή: Αυτήν του αεροδρομίου Ηρακλείου (μελλοντικά Καστελίου).  

     Έτσι σήμερα και για αρκετά ακόμα χρόνια, η εκ του ασφαλούς «εμβέλεια» του αεροδρομίου  Σητείας εξικνείται λίγο δυτικότερα του Κουτσουρά, περίπου όπου τα ιστορικά όρια της πάλαι ποτέ επαρχίας Σητείας. Η πόλη  Ιεράπετρα, οι περί αυτήν ξενοδοχειακές μονάδες και ένας μεγάλος όγκος εμπορευματικών μεταφορών, έχουν λόγους, όχι αμελητέους, να στρέφονται προς το αεροδρόμιο Ηρακλείου.

      Προπαντός διότι εκεί αναζητούν και βρίσκουν ναύλα φθηνότερα.  Επίσης, η διαδρομή προς το Ηράκλειο κρίνεται (για το «γε νυν έχον»)  ομαλότερη και πιο οικεία γι’ αυτούς, παρ’ ότι μακρύτερη. Οι πτήσεις απ’ εκεί είναι πολύ συχνότερες, σε περισσότερους προορισμούς, με μεγαλύτερα αεροσκάφη πολλών εταιριών κλπ.  Από τέτοιες και άλλες συγκρίσεις το νέο μας αεροδρόμιο χάνει «δυνάμει» πελάτες.  

     Σε τελευταία ανάλυση, η επιτυχία κάθε φορά, η «καλή τουριστική σεζόν», για το αεροδρόμιο Σητείας θα εξαρτάται από το πλήθος των συμβάσεων (για πτήσεις Charters βασικά), δηλ. από τις «χρονοθυρίδες», που θα κατορθώνει να εξασφαλίζει, προσφέροντας, οπωσδήποτε, ανταγωνιστικούς οικονομικά όρους. Ο τζίρος  της διακίνησης των μυριάδων επισκεπτών της Κρήτης είναι τεράστιος. Οι προοπτικές, όπως και τα συμφέροντα και οι ανταγωνισμοί το ίδιο.

     Σ’ αυτό το περιβάλλον, το νέο μας αεροδρόμιο ανοίγει τα φτερά του και διεκδικεί το, ως από τα γεωγραφικά του δεδομένα, μερίδιο που δικαιούται, που του αναλογεί.

          Υ. Γ. 

     (1)  Για την επένδυση της Minoan Group στην περιοχή του Κάβο Σίδερο, σε επιστολή μου στην εφημερίδα σας τον Μάιο πέρυσι, είχα διατυπώσει (και διατηρώ) σοβαρές επιφυλάξεις: Τις γνωστές περιβαλλοντολογικές, την δυσαναλογία του μεγέθους και αξίας της προσφερόμενης γης, ως προς το ύψος της επένδυσης κ.ά.….

     (2)  Υπάρχει, όπως ξέρουμε, και η «υποβόσκουσα αντιζηλία» των τριών μεγάλων πόλεων του νομού Λασιθίου. Αυτή, που σε πλήθος περιπτώσεων δημιουργεί τριχογνωμίες, καθυστερήσεις, λάθη που τα πληρώνουν όλοι. Αυτή, που για κάθε  απόφαση που λαμβάνεται και «φέρεται να ευνοεί» μία πόλη, αναζητεί «αντισταθμιστικά οφέλη» και για τις άλλες… Δυσάρεστη κατάσταση.

Η «πικρή αλήθεια» είναι ότι δεν έχουμε καταφέρει ακόμα, (σαν χώρα, γενικότερα) ώστε οι προτεραιότητες, οι αποφάσεις, οι πιστώσεις και πόροι να κατανέμονται μόνον μετά από εμπεριστατωμένες μελέτες, αυστηρούς ελέγχους κι ανεπηρέαστες αξιολογήσεις, -αλλά το σημαντικότερο- χωρίς «πλάγιες» παρεμβάσεις, παρακλήσεις, παληκαρισμούς τοπικών παραγόντων, υπερδραστήριων πολιτευτών και οργανωμένων συμφερόντων.

     (3)  Για την πληρότητα του θέματος με το οποίο καταπιάστηκα, δεν μπορώ να μην αναφερθώ και σχολιάσω δυσμενώς -μετά λύπης μου- την τοποθέτηση του αεροδρομίου δίπλα (πάνω) από την πόλη.  Για ‘μένα, το αεροδρόμιο έπρεπε να βρισκόταν μακρύτερα, νοτιότερα. Και όχι μόνον λόγω της πρόσθετης ασφάλειας και της εγγύτητας προς στις διπλά παραγωγικές νότιες παραλίες μας, αλλά και από πλευράς αισθητικής τοπίου και περιβαλλοντολογικής.

       Η θέση όπου το αεροδρόμιο, αποτελούσε μοναδική γη - «ρεζέρβα».  Απαραίτητη για περιαστικό πράσινο. Ένα αλσύλλιο έπρεπε σήμερα να είναι η «Μπόντα», υδροδοτούμενο από μόνα τα νερά του βιολογικού καθαρισμού της πόλης (που τώρα, καθαρά, χύνονται στη θάλασσα), ποτισμένο και με τον ιδρώτα των εθελοντών – αναδασωτών. Συναφώς, η έκταση θα εξυπηρετούσε και χρήσεις για τον πολιτισμό,  αθλητισμό, ήπιες οικιστικές ή τουριστικές επεκτάσεις χωρίς ν’ αναλωθεί αλλού πολύτιμη γεωργική γη.

Δεν γνωρίζω αν έγιναν συνδιασκέψεις με φορείς των δύο πόλεων (Σητείας και Ιεράπετρας), αν συζητήθηκαν και αποκλείστηκαν εναλλακτικές θέσεις …   Θα μπορούσε να είχε εξευρεθεί άλλη θέση για τον αερολιμένα, καταλληλότερη, πιο προσβάσιμη και μεγαλύτερη. Όπου, επίσης, να προβλεπόταν έκταση για μελλοντική εγκατάσταση βιοτεχνιών, αποθηκών, υπερκαταστημάτων….

     Η συγκέντρωση αυτών των οχλουσών χρήσεων σε οργανωμένο χώρο, σταδιακά, θ’ απάλλασσε την πολιτιστική-τουριστική και….. διαθέτουσα τα διεθνώς ωραιότερα «kiss spots»!;….. πόλη της Σητείας, την εκτεταμένη περιοχή του Γεωπάρκου της (που  είναι 1 από 5 στην Ελλάδα και 1 από 120 σε 33 χώρες παγκοσμίως αναγνωρισμένα από την UNESCO), ακόμα και τον αναπτυσσόμενο Μακρύ Γιαλό από πολλές «ατσαλιές»….. 

     Τελειώνοντας:  Ασφαλώς και δεν αγνοώ ότι:  «Τα γενόμενα  ουκ  απογίνονται»  και  ότι:  «Δει δη χρημάτων και άνευ τούτων ουδέν εστί γενέσθαι των δεόντων»…… 

 

3^ο άρθρο)  Ζητήματα ανάπτυξης και περιβάλλοντος 

Sitiapress 11-05-2016

     1) Στην από 4/4 επιστολή μου που δημοσιεύσατε στην εφημερίδα σας, μεταξύ άλλων, είχα αναφερθεί στην χρόνια στασιμότητα επενδύσεων στον τομέα των οδικών έργων και του τουρισμού στην περιοχή μας και στο αρνητικό αντίκτυπο που έχει αυτή στην επιβατική κίνηση του αεροδρομίου Σητείας. Συμπληρωματικά και σαν συμπέρασμα, θα έλεγα ότι αυτό συμβαίνει επειδή οι αφορώσες στην Ανατολική Κρήτη κρατικές επενδύσεις, αξιολογούνται ως χαμηλής προτεραιότητας, γι’ αυτό η πραγματοποίηση τους συνεχώς παραπέμπεται «στις καλένδες». Στην συνέχεια, το ίδιο γίνεται και με τις (όποιες) ιδιωτικές. Η οικονομική κρίση των τελευταίων  χρόνων επιδεινώνει τα πράγματα.

     Αυτή η κατάσταση λειτουργεί μέχρι σήμερα σαν «φαύλος κύκλος». Έτσι, αφού λείπουν μεγάλες ξενοδοχειακές εγκαταστάσεις, σκέπτονται οι ιθύνοντες, προς τι η κατασκευή αυτοκινητόδρομων στην εσχατιά της Ελλάδας, όταν ακόμα και η Κορίνθου-Πατρών παραμένει ημιτελής (2015) και ως εκ τούτου «καρμανιόλα»; Για εξυπηρέτηση πληθυσμών ή μεταφορές, ούτε λόγος να γίνεται. Ταυτόχρονα κι’ αντίστροφα: Γιατί το ανυπόμονο στις αποσβέσεις του ιδιωτικό κεφάλαιο να βιαστεί να «ρίξει λεφτά» γι’ ανέγερση ξενοδοχείων σε περιοχές που υστερούν σε συγκοινωνιακές και άλλες (όπως υγειονομικές) υποδομές;

     Δύο πολύ σημαντικά έργα, το αεροδρόμιο Σητείας μετά την πρόσφατη αναβάθμισή του και η επένδυση στο Κάβο Σίδερο, διακόπτουν σήμερα αυτόν το φαύλο κύκλο. Όμως για να μην μείνουν ως «μετέωρα βήματα», πρέπει να συνεχισθούν και με άλλα. Κράτος – ΕΕ και επιχειρηματίες να προχωρήσουν παραπέρα, με γενναίες κινήσεις. 

     2) Οι τιμές των αεροπορικών εισιτηρίων προς την Σητεία, φθάνουν να είναι μέχρι και διπλάσιες αυτών προς το Ηράκλειο (με άλλη εταιρεία). Είναι ακόμα ακριβότερες και από τις τιμές αεροπορικών εισιτηρίων προς δεκάδες προορισμούς στο εξωτερικό. Υπάρχουν άρα, περιθώρια μείωσής τους. 

     3) Το «καταλυτικό επιχείρημα» της Αγγλικής εταιρείας ότι στο Κάβο Σίδερο θα κατασκευάσει  μόνον 1 κλίνη ανά 11 στρέμματα…. άρα, μην ανησυχείτε οικολόγοι!... αποτελεί ίσα-ίσα βασικό λόγο αντίρρησης. Με δεδομένο ότι η ολοκληρωτική άρνηση του έργου συνιστά «έγκλημα καθοσιώσεως» τόσο για την πολιτεία, υπό οιαδήποτε κυβέρνηση πλέον, όσο και για την πλειοψηφία της κοινής γνώμης (η δημιουργία θέσεων εργασίας αποτελεί ακαταμάχητο «δέλεαρ»), τουλάχιστον ας είχαμε περιορίσει δραστικά την παραχωρούμενη έκταση, το πλήθος και τη διασπορά των πάσης φύσεως κατασκευών.

      Τα οικοσυστήματα της περιοχής, συμπαγή και αδιατάραχτα, θα διασφάλιζαν την βιωσιμότητά τους μέσα σε γνήσια φυσικό και ανόθευτο περιβάλλον.

      Έτσι, επιβεβλημένο θα ήταν μέχρι και το ακριβώς αντίθετο: Να κατασκευασθούν δηλαδή 11 κλίνες ανά στρέμμα, υπό τον όρο όλη η δόμηση να ήταν αυστηρά συγκεντρωμένη σε μία (1) τοποθεσία, μέσα στα (λίγα) στρέμματα που θα της αντιστοιχούσαν. Με αυτόν τον τρόπο η υπόλοιπη τεράστια οικολογικής αξίας έκταση των 22 χιλιάδων στρεμμάτων (η αξία της έγκειται ακριβώς στο ότι αποτελεί μεγάλο, συνεχές κι’ αδιάσπαστο σύνολο), δεν θα ήταν κατάσπαρτη με κτίσματα και δρόμους, «τουριστικά αξιοποιημένη» και διαθέσιμη.

      Όσον αφορά την δημιουργία γηπέδου golf (απαιτεί εκατοντάδες ποτιστικών στρεμμάτων) στην πιο άνυδρη και ξηροθερμική περιοχή της Ευρώπης, που αυτόν τον καιρό πλήττεται και από μια πολύ κακή υδρολογική περίοδο, το θέμα δεν αντέχει σε συζήτηση. Βρισκόμαστε σε εποχές που διαχειριστικοί του νερού φορείς επιβάλλουν «Δρακόντεια» μέτρα εξοικονόμησής του και δήμαρχοι ξηλώνουν το γκαζόν από κήπους και πάρκα, σε όλες τις πόλεις του κόσμου. 

      Πάλι καλά να λέμε! Αποφύγαμε την τελευταία στιγμή την υπερβολή κατασκευής 3 γηπέδων golf, μαρίνας σκαφών, συνεδριακών κέντρων, 5 χωριών και τις 7.000 κλίνες κλπ. που προέβλεπαν τα αρχικά σχέδια των επενδυτών… Αν μη τι άλλο, κατεδείχθη η (χαμηλή) περιβαλλοντολογική ευαισθησία αυτών που τ’ απεργάζονταν.

      4) Σε θεσμούς εθελοντικούς μη κερδοσκοπικούς, όπως τα «παγκόσμια γεωφυσικά πάρκα UNESCO» που είναι κληρονομιά της φύσης και του πολιτισμού μας, απάδει η εμπορευματική εκμετάλλευση. Ο σκοπός της δημιουργίας τους δεν συμπεριλαμβάνει την προβολή τους σαν πόλους έλξης μαζικού τουρισμού, υπό όποιο μανδύα ονομασίας περιβληθεί η ανάδειξή τους (εναλλακτικός, θεματικός, αγροτουρισμός κλπ.).

       Η επισκεψιμότητα τους για εκπαίδευση, γνωριμία, αναψυχή, αναγκαίο είναι να έχει υψηλές ποιοτικά προδιαγραφές και να περιορίζεται σε λίγες διαδρομές, σε κατάλληλα μικρής διάρκειας διαστήματα του χρόνου. Κάθε άλλο θα προξενούσε ανήκεστες βλάβες σε ό,τι αυτά προσπαθούν να διαφυλάξουν και να προστατεύσουν.

      5) Η λέξη «αειφόρος» για την «βιώσιμη» ή και «πράσινη» (άλλως λεγομένη)  ανάπτυξη, εμπεριέχει κάποια ασυνέπεια, αφού στον πλανήτη μας, με τα  πεπερασμένα γεωφυσικά του όρια και τις πλουτοπαραγωγικές του πηγές που εξαντλούνται χωρίς δυνατότητα αναπλήρωσης, είναι ανέφικτες οι χωρίς όρια μεγεθύνσεις. Όμως το σημαντικό είναι ότι υπάρχουν πολλοί επιβαρυντικοί παράγοντες που απαιτείται δραστικά να τιθασευτούν, προκειμένου να επιτευχθεί αυτή η «αειφόρος ανάπτυξη».

      Σαν τέτοιοι είναι: Η κλιματική αλλαγή, η χρήση χημικών ουσιών στην γεωργία και κτηνοτροφία, η νοοτροπία του καταναλωτισμού, το lifestyle, το κυνήγι της κάλυψης των όλο και περισσότερων «αναγκών» που επιβάλλει η άνοδος του βιοτικού επιπέδου και γενικότερα το παγκόσμιο μοντέλο ανάπτυξης που είναι ενεργοβόρο, ρυπογόνο και λειτουργεί εν μέσω δυσεπίλυτων δημογραφικών προβλημάτων (υπερπληθυσμός στις υπανάπτυκτες χώρες, γήρανση του πληθυσμού στις αναπτυγμένες) και ακραίων κοινωνικών ανισοτήτων (το 1% των ανθρώπων να κατέχει το 99% του παγκόσμιου πλούτου).                                                                                                                  

 

4^ο)  ΦΥΣΙΚΟ ΠΑΡΚΟ ΣΗΤΕΙΑΣ

Sitiapress 09-05-2015

     Στις 30 Απριλίου (2015), στην «Πραισό», τον φιλόξενο χώρο της λέσχης των Σητειακών Αθήνας, οι παρευρεθέντες είχαμε μία εξαιρετική βραδιά. Ο Δήμος Σητείας  - θέλοντας να ενημερώσει τους πολίτες (ασφαλώς, τους συμπατριώτες ιδιαίτερα) για την σπάνιας και ιδιαίτερης ομορφιάς γη της Σητείας -  έδωσε και σ’ εμάς, τους απόδημους, την  ευκαιρία να θυμηθούμε νοσταλγικά και να γνωρίσουμε καλλίτερα τον «θησαυρό» της φύσης που κληρονομήσαμε και που - τύχη αγαθή - έμεινε αναλλοίωτος εκατομμύρια χρόνια. 

      Η -μέσω πολλών εικόνων, χαρτών και  κειμένων- παρουσίαση της εκδήλωσης από τον κ. Βαγγ. Περάκη ήταν άψογη και τον ευχαριστούμε θερμά. Επίσης ευχόμαστε καλή επιτυχία στον Δήμο μας στην προσπάθεια του να λειτουργεί το πάρκο και να το εντάξει στο παγκόσμιο δίκτυο Γεωπάρκων. 

       Όμως, η ευφορία της ύπαρξης του θαυμάσιου φυσικού πάρκου στον τόπο μας σκιάζεται από σκέψεις, ανησυχίες και ερωτήματα που θα προσπαθήσω επιγραμματικά και σύντομα να εκθέσω στην παρούσα επιστολή. Σκέψεις απλές, εύλογες και αυτονόητες. Βεβαίως καθόλου πρωτότυπες, απλά, μια ακόμα προσθήκη - συνεισφορά στον προβληματισμό που έχουμε όλοι, πάνω σε  σοβαρά και επίκαιρα  θέματα. 

      Και περνώ στο θέμα:  Συντάσσομαι με την άποψη ότι η αδήριτη ανάγκη προστασίας του (ευπαθούς και εκτεταμένου)  φυσικού πάρκου, θέτει - επιτάσσει την ριζική αναθεώρηση των άλλων δύο βασικών επιλογών που η επίσημη πολιτεία (Δήμος, Κράτος, Ευρώπη), αλλά και οι πολίτες του Λασιθίου στην πλειοψηφία τους μέσω των φορέων τους (επαγγελματικά επιμελητήρια κλπ.), έχουν προδιαγράψει για την περιοχή μας.

      Εννοώ ασφαλώς τα δύο παμμέγιστα ζητήματα που αφορούν την ανάπτυξη της Σητείας:  Τον  Τουρισμό  και τις  Βιομηχανικές (λεγόμενες) Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας (ΒΑΠΕ).

      Αλήθεια, χωρούν μέσα στο - όντως - σπάνιας βιοποικιλότητας και γεωλογίας φυσικό τοπίο της επαρχίας μας εγκαταστάσεις (υπάρχουσες ή υπό μελέτη και μάλιστα με απειλή εφαρμογής τους με διαδικασίες fast track),  όπως αυτές του Αθερινόλακου, της Σιτάνου, του Χώνου,  των Φουρνιών;  Συμβιβάζεται η επιστήμη της οικολογίας με τον διακηρυγμένο στόχο - φιλοδοξία του Οργανισμού Ανάπτυξης Σητείας Α.Ε.  να καταστήσει την περιοχή μας πρώτη στον κόσμο(!) στην αξιοποίηση Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας;

      Δηλαδή: «Κάθε βουνοκορφή και  ανεμογεννήτριες,  κάθε αγρός και φωτοβολταϊκά»;

     Αλλά και η υπό μελέτη κατασκευής σήμερα, λειτουργία υπερμεγεθών ξενοδοχειακών μονάδων από μεγάλες εταιρίες αύριο, στο Τοπλού  (Η διασπορά των εγκαταστάσεων του σε πολλά σημεία, πρακτικά συνιστά δέσμευση όλης της έκτασης), στο  Παλαίκαστρο και στον Παπαδιόκαμπο, η συνεπακόλουθη κατασκευή και άλλων οικοδομών και διανοίξεις οδών, μάλιστα στα ωραιότερα σημεία του φυσικού περιβάλλοντος (αφού με την «εκτός σχεδίου δόμηση» σχεδόν κάθε τεμάχιο γης οπουδήποτε, είναι «δυνάμει» οικόπεδο προς ανοικοδόμηση),  ή οι μαζικές περιοδείες και επισκέψεις ομάδων τουριστών με τα κομβόι των αυτοκινήτων  σε τόπους λίαν ευαίσθητους και ευπαθείς, λίγο βλάπτουν την απειλούμενη με εξαφάνιση σπάνια χλωρίδα και πανίδα της γης μας,  για την οποία μάλιστα διεκδικούμε και παγκόσμια αναγνώριση;

      Ως προς τις ΑΠΕ και τον Τουρισμό (υπερμεγέθους κλίμακας) έχω να παρατηρήσω ότι οι δύο αυτές δραστηριότητες οδηγούνται παράλληλα. Ο τουρισμός απαιτεί ενέργεια. Όσο γιγαντώνεται ο ένας τομέας, παρασύρει στον ίδιο βαθμό και τον άλλο. Φαύλος κύκλος «ανάπτυξης».  Όλο και περισσότερα και μεγαλύτερα  ξενοδοχεία (Η Costa del Sol της Ισπανίας παράδειγμα προς αποφυγήν), όλο και περισσότερες ΒΑΠΕ.

      Η ηλεκτρική ενέργεια δεν αποθηκεύεται -προς το παρόν- και γι’ αυτό αναπτύσσονται και οι δύο μορφές της, δηλ. οι ανεμοτουρμπίνες για τον χειμώνα, τα ηλιακά κάτοπτρα για το καλοκαίρι. Με την εξέλιξη  της τεχνολογίας πιθανόν να μας επιβληθούν και  άλλες μεγάλες κατασκευές, τύπου υδροηλεκτρικών φραγμάτων, συστήματα αποθήκευσης – αντλησιο-ταμίευσης). 

      Παράλληλα όμως το τουριστικό μας «προϊόν» θα υποβαθμίζεται, με προφανή τον κίνδυνο αυτές, οι μεγάλες επενδύσεις (Τουρισμού και ΒΑΠΕ), να αντιμετωπίσουν στο μέλλον  σοβαρές οικονομικές κρίσεις, όπερ ειλικρινά απεύχομαι. Το σημαντικότερο όμως για εμάς θα είναι ότι εν τω μεταξύ θα έχουν προκαλέσει μη αναστρέψιμες βλάβες στο φυσικό περιβάλλον, αφού οι λειτουργίες τους μολύνουν τα εδάφη (με  χρησιμοποίηση επικίνδυνων υλικών κ.α.), εξαντλούν τα ισχνότατα υδατικά μας αποθέματα (η βιωσιμότητα των πάσης φύσεως εγκαταστάσεων τους απαιτεί τρομερές καταναλώσεις, γήπεδα γκολφ κλπ) και βέβαια αλλοιώνουν - παραμορφώνουν μόνιμα - δια παντός ίσως - τα ωραιότερα φυσικά τοπία με ογκωδέστατες και εντελώς αταίριαστες με την φύση εγκαταστάσεις. 

     Με δυο λόγια υποβαθμίζουν, αν δεν προκαλούν καταστροφές εντελώς, τα οικοσυστήματα. Φανερό λοιπόν, ότι οι τρεις δραστηριότητες (Γεωπάρκο - ΒΑΠΕ – μεγάλο-τουρισμός),  όσο και να προσέξουμε (και καθόλου δεν αμφισβητώ την καλή πρόθεση όλων μας να προσέξουμε), είναι μεταξύ τους ασύμβατες. Και όχι μόνο και οι τρεις μαζί, αλλά και κατά ζεύγη, με οποιοδήποτε δηλαδή συνδυασμό μεταξύ τους ανά δύο. Από ‘δω και πέρα επιβάλλεται, ιεραρχώντας τις προτεραιότητες να  δράσουμε αναλόγως και γρήγορα. 

     Σε κάθε περίπτωση μια γενική μείωση της καταναλισκόμενης ενέργειας (της απερίσκεπτης κατασπατάλησης της) όχι μόνο θα είναι ευεργετική παντού, αλλά και απόλυτα εφικτή σε σημαντικό βαθμό, μάλιστα χωρίς μείωση του βιοτικού μας επιπέδου.

     Σχετικά, ας μου επιτραπεί να αναφερθώ και στην γεωργία. Αυτήν που απλόχερα μας  χαρίζει φημισμένα σ’ όλο τον κόσμο υψηλής ποιότητας διατροφικά προϊόντα και είναι απόλυτα συμβατή - φιλική με κάθε ανθρώπινη δράση. Αναγκαίο να αναπτυχθεί περισσότερο, με τους  σύγχρονους τρόπους της βιοκαλλιέργειας.

      Εν κατακλείδι θα ήθελα να επισημάνω: Η διαφύλαξη και καλυτέρευση του φυσικού περιβάλλοντος είναι ΑΥΤΟΣΚΟΠΟΣ. Οφείλουμε να παραδώσουμε το περιβάλλον στις επόμενες γενιές, τουλάχιστον στην (καλή) κατάσταση που κι’ εμείς το παραλάβαμε από τους προγόνους μας και αυτό από μόνο του αρκεί. Η προστασία του περιβάλλοντος δεν δίδεται «επί αντιπαροχή», για οποιοδήποτε τίμημα. 

      Η μητέρα-φύση δεν «επιδεικνύεται» μαζικά-φθηνά, ούτε την βάζουμε να εξυπηρετήσει ακόμα και «αναπτυξιακούς» σκοπούς, αν αυτοί την φθείρουν ανεπανόρθωτα, πολύ περισσότερο δεν την ενοικιάζουμε ή πουλάμε για να εξυπηρετηθούν αμφιλεγόμενοι επιχειρηματικοί στόχοι εμπορικών εταιριών.  

   

5^ο)  ΓΙΑ ΤΗΝ  ΠΑΡΑΛΙΑΚΗ ΟΔΟ ΚΑΙ ΤΗΝ ΠΑΡΑΛΙΑ ΤΗΣ  ΣΗΤΕΙΑΣ

Sitiapress 30-08-2016

      Παρατηρώντας την πιο πάνω παλιά φωτογραφία της Σητείας (και από πλήθος άλλες  φωτογραφίες, καταγραφές, στοιχεία και τη γνώση της περιοχής) αντιλαμβανόμαστε το μέγεθος του προβλήματος του παράκτιου δρόμου (αυτού που συνδέει την πόλη της Σητείας με το Παλαίκαστρο, τη Ζάκρο, το Βάι, τη μονή Τοπλού κ.ά.).  Επίσης την ακαταλληλότητα της επέκτασης του σημαντικότερου μέρους της πόλης στην παραλία, κατά τα νεώτερα χρόνια.  Όλη η έκταση ανατολικά της πόλης ήταν ένα τέλμα. Ακόμα και ο αγροτικός δρόμος που βλέπουμε, αν και βρίσκεται εκατοντάδες μέτρα μακριά από την ακτογραμμή, σίγουρα στους χειμωνιάτικους μήνες κι αυτός θα πλημμύριζε. 

      Στην γενιά μου, κτίσαμε (και εξακολουθούμε δυστυχώς) πάνω σε ελώδη και προσχωσιγενή εδάφη, καλύψαμε ρέματα, φτιάξαμε οδούς σε επαφή με το κύμα κι’ αυτά σε σεισμογενή περιοχή. Κακοποιήσαμε την φύση με άγνοια ή υποτίμηση των συνεπειών που συνεπάγεται η παράβαση των άτεγκτων νόμων της.

      Σήμερα, κατεπειγόντως, αναζητούμε «λύση». Όμως κάθε δρόμος με σημαντική (βαριά) κυκλοφορία που βρίσκεται σ’ επαφή με το ανοικτό πέλαγος, για να είναι ένα σωστό έργο (και να μην το «πάρει η θάλασσα»), αναπόδραστα, οφείλει να βρίσκεται πάνω σε υψηλό ανάχωμα ισχυρά εγκιβωτισμένο με τσιμεντένια τοιχία και με λιθοριπή προς το μέρος της ακτής. Τέτοια κατασκευή καθιστά οιονεί «Κάτω Χώρες» τις έναντι ιδιοκτησίες, τις οποίες όμως προστατεύει (καθώς κι’ αυτό είναι αναγκαίο). Ακυρώνει βέβαια τον τουριστικό χαρακτήρα της παραλίας. 

      Εναλλακτικά, μια λύση (προβληματική κι’ αυτή για την τουριστική περιοχή) θα ήταν η παραθαλάσσια οδός να κατασκευαστεί υπερυψωμένη όχι επί επιχωμάτων, λιθοριπής κλπ. αλλά επί πυλώνων βαθειάς θεμελίωσης, ενδεχομένως με στοιχεία σιδηρά και προκατασκευασμένα, η οποία από κάτω θα επέτρεπε στην φύση να λειτουργεί κατά πως αυτή ξέρει και κάνει επί εκατομμύρια χρόνια.

      Ριζική ασφαλώς λύση θα ‘ταν η πλήρης παράκαμψη, με την κατασκευή άλλης σύγχρονης οδού, μακριά από την αμμώδη παραλία και ο υπάρχον δρόμος, μετά από κάποια «μερεμέτια», να «υποβιβαστεί» σε πεζόδρομο τοπικής σημασίας….

      Όποια, τελικά, «λύση» κι’ αν προκριθεί, αναγκαίως θα δώσει προτεραιότητα στην «τεχνική ορθότητα» της, η δε «αισθητική», συνεπακόλουθα, θα έλθει σε «δεύτερη μοίρα». Πλήρως αποτελεσματική και ικανοποιητική για όλους σ’ όλα τα σημεία (και μέσα σε οικονομικά πλαίσια) επίλυση του σπουδαίου αυτού θέματος, νομίζω, είναι ανέφικτη. Η λύση λοιπόν που θα δοθεί δεν μπορεί να είναι  μόνιμη και το θέμα θα επανέρχεται και με οξύτητα κατά διαστήματα, καθώς θα συνεχίζονται οι αστικές - τουριστικές επεκτάσεις και η επαύξηση του κυκλοφοριακού φόρτου. 

      Η υπόθεση θυμίζει τον… Σίσυφο! που τιμωρήθηκε (για παράβαση «θείων νόμων») να μετακυλά ένα βράχο πάνω σ’ ένα ανάχωμα και να μην τα καταφέρνει… 

     Υ. Γ.

       Πάνω στην πολύ αξιόλογη μελέτη και πρόταση παρέμβασης στην παραλία Σητείας που παρουσιάστηκε από τον κ. Χρ. Αναγνώστου, θα ήθελα να διατυπώσω, συνεισφέροντας στους προβληματισμούς και στην αναζήτηση της πρέπουσας λύσης, την εξής παρατήρηση: 

      Η διαβρωτική δράση της θάλασσας  «εις τον αιώνα»,  δεν θα σταματήσει. Επομένως θα βρισκόμαστε διαρκώς -κάθε χρόνο- στην ανάγκη να αναπληρώνουμε με κατάλληλα και διαβαθμισμένα πετρώδη υλικά, με μεταφορές από λατομεία και δανειοθαλάμους, την παραλία που θα υποχωρεί, ώστε αυτή πάντα να διατηρεί ένα ελάχιστο πλάτος, ικανό για την εκτόνωση της κυματικής ενέργειας.

      Κι’ αυτό γιατί, αφ’ ενός - όπως είναι γνωστό και τονίσθηκε και στην μελέτη των επιστημόνων - στα ανάντη της θάλασσας εδάφη (λόγω της αστικοποίησης) έπαψε να λειτουργεί ο «φυσικός μηχανισμός» αναπλήρωσης της απώλειας παραλίας όπως γίνονταν επί αιώνες με φερτά υλικά από  χείμαρρους και ρέματα, που πια δεν υπάρχουν, αφ’ ετέρου διότι στην πιο πάνω μελέτη-πρόταση δεν προβλέπονται καθόλου έργα που θα προστάτευαν την ακτή, αλλά και τις παράκτιες ιδιοκτησίες, από υπερβολικά έντονους κυματισμούς και που θα δημιουργούσαν συνθήκες εναπόθεσης της  στροβιλιζόμενης στην θάλασσα άμμου.

 Υπ’ όψιν, στην Αρχαιότητα η θάλασσα έφτανε μέχρι το Πισκοκέφαλο. Η Μινωική έπαυλη της Κληματαριάς ήταν παραθαλάσσια. Αυτό σημαίνει ότι αν δεν υπήρχε αυτή η «ντε φάκτο» κατάργηση των ποταμο- χειμάρρων, που ως πρόσφατα εξέβαλαν στον όρμο παρασύροντας και αποθέτοντας τόνους υλικών  - με δυο λόγια,  αν η φύση εξακολουθούσε να δρα όπως παλιά - όχι μόνον δεν θα χάναμε παραλία ποτέ όπως συμβαίνει στις τελευταίες δεκαετίες, αντίθετα, κάθε χρόνο αυτή θα επεκτείνονταν κατά μ.ο. ως και ένα μέτρο. Με αυτόν τον τρόπο άλλωστε, μέσα σε 3-4 χιλ. χρόνια, δημιουργήθηκε η πεδιάδα της Σητείας, που, θυμόμαστε, από ανθυγιεινό λιβάδι (η ελονοσία «θέριζε» μέχρι το 1945), η εργατικότητα των ανθρώπων είχε μετατρέψει σε όμορφο και εύφορο κάμπο.

     Συνοψίζοντας:

     α) Οι κλασσικοί και δόκιμοι τρόποι προστασίας παράκτιων δρόμων, δηλ. κρηπιδώματα, κυματοθραύστες, λιθοριπή, εδώ απορρίπτονται από την κοινωνία.   Αντενδείκνυνται, λόγω του τουριστικού χαρακτήρα της περιοχής.

      β) Η «ήπια παρέμβαση», δηλ. η τεχνητή δημιουργία αμμώδους παραλίας χωρίς υποστηρικτικές κατασκευές εντός ή εκτός της θάλασσας,  είναι απόλυτα εναρμονισμένη και αναβαθμίζει το περιβάλλον, ωστόσο έχει ζητούμενο την αντοχή της σε ακραία φαινόμενα κακοκαιρίας και σεισμού – τσουνάμι.  Επίσης, η σε βάθος χρόνου αποτελεσματικότητα της  απαιτεί συνεχή φροντίδα και μεταφορές για την αναπλήρωση του υλικού, που αενάως θα παρασύρεται από τους κυματισμούς χωρίς την δυνατότητα «φυσικώ τω τρόπω» ν’ αντικαθίσταται…. Μύλος;

      Πάντως, σε κάθε περίπτωση απαραίτητα έργα (πλην των άλλων επειγόντων, ανατάξιμων ει δυνατόν) είναι:

     1) Η αναπλήρωση της ακτής, όπου αυτή έχει χαθεί. 

     2) Η χάραξη νέας σύγχρονης οδού, μακριά τόσο από το παραλιακό μέτωπο, όσο και από τον οικισμό και τον αρχαιολογικό χώρο του Πετρά, ο οποίος (Πετράς) «ευχής έργον» θα ήταν να παρακαμφθεί μέχρι τον Τρυπητό με οδική σήραγγα κάτω από νοτιότερο λόφο του.

      Και τα δύο αυτά έργα, ας προγραμματισθεί το συντομότερο να γίνουν. Τότε όλοι οι «στόχοι» (παραλία και δρόμος) θα έχουν  επιτευχθεί.