“Οι Κοζάκοι του Ζαπαρόζτσι”

 

“Οι Κοζάκοι του Ζαπαρόζτσι”

Ζωγραφικός πίνακας (1891) του  Ιλιά Ρέπιν

     Ο Ιλιά Ρέπιν ήταν Ρώσος ζωγράφος ιστορικών θεμάτων και μέγιστος προσωπογράφος. “Οι Κοζάκοι του Ζαπαρόζτσι” είναι ελαιογραφία του, κορυφαίο έργο, που ξεκίνησε να ζωγραφίζει το 1880 και τελείωσε το 1891. Οι διαστάσεις του πίνακα είναι: 203 x 358.

     Ο τσάρος Αλέξανδρος Γ΄ (1845–1894. Τσάρος 1881-1894), αγόρασε τον πίνακα 35.000 ρούβλια, ποσό που ήταν το μεγαλύτερο που πληρώθηκε τότε για έργο Ρώσου ζωγράφου. Μέχρι το 1897 ο πίνακας βρισκόταν στα Χειμερινά Ανάκτορα.  Από το 1897 βρίσκεται στο Μουσείο Ερμιτάζ (Αγία Πετρούπολη), το μεγαλύτερο μουσείο της Ρωσίας και από τα σπουδαιότερα του κόσμου.

     Ο Ιλιά Γεφίμοβιτς Ρέπιν / Илья́ Ефи́мович Ре́пин (1844–1930) γεννήθηκε από φτωχούς Ρώσους γονείς σε περιοχή κοντά στο Χάρκοβο της Ουκρανίας και πέθανε στο εξοχικό του κτήμα, που τότε μεν βρισκόταν στην Φιλανδία,  αλλά μετά τον «Χειμερινό (Σοβιετο-Φινλανδικό Πόλεμο)» του 1940, η περιοχή έγινε Ρωσική, τμήμα της περιφέρειας του Λένινγκραντ.   

     Ο Ρέπιν θεωρείται ο σημαντικότερος εκπρόσωπος του ρωσικού ρεαλισμού. Στα έργα του απεικονίζει, πρωτίστως, τη ζωή του ουκρανικού και του ρωσικού λαού και καταγγέλλει τις κοινωνικές αδικίες. Το 1894 έγινε καθηγητής της Ιστορικής Ζωγραφικής στην Ακαδημία της Αγίας Πετρούπολης.

     Ο πίνακας, έχει θέμα την συγγραφή απαντητικής επιστολής των Κοζάκων της περιοχής Ζαπαρόζτσι (Запорожцы),  που κατοικούσαν στην νοτιοανατολική Ρωσία, στα εδάφη γύρω από τον κάτω Δνείπερο (σημερινή Ουκρανία), προς τον Σουλτάνο της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας Μεχμέτ Δ΄.

 

      Οι Κοζάκοι είναι ομάδα σλαβικών λαών, οι οποίοι αρχικά ήταν μέλη ημιστρατιωτικών κοινοτήτων και κατοικούσαν σε αραιοκατοικημένες περιοχές στις λεκάνες των ποταμών Δνείπερου και Ντον, περιοχές της Ουκρανίας και νότιας Ρωσίας. Στην ιστορική εξέλιξη των εθνών αυτών οι Κοζάκοι διαδραμάτισαν σημαντικό ρόλο. Κοινό χαρακτηριστικό τους, ανά τους αιώνες, ήταν το φιλοπόλεμο και ατίθασο πνεύμα τους.

 

      Ο Μεχμέτ Δ΄ (Μωάμεθ Δ΄, επιλεγόμενος “Κυνηγός”) υπήρξε ο 19^ος Σουλτάνος της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Γεννήθηκε το 1642, ανέβηκε στο θρόνο εξαετής και κυβέρνησε 39 χρόνια (1648 - 1687). Στην πρώτη φάση της βασιλείας του πέτυχε να υποτάξει την Κρήτη (1669). Λίγο αργότερα όμως η συνδυασμένη επίθεση των κρατών μελών της Ιερής Λίγκας οδήγησε σε συνδυασμένες ήττες. Η απώλεια της Ουγγαρίας, η εισβολή των Αυστριακών στη βόρειο Βαλκανική, καθώς και η κατάληψη της Πελοποννήσου από το Μοροζίνι προκάλεσαν εξέγερση των γενιτσάρων που τον εκθρόνισαν το 1687. Πέθανε στην Ανδριανούπολη το 1693.

 

Το ιστορικό γεγονός

     Το 1676 οι Κοζάκοι Ζαπαρόζτσι (Запорожцы), νίκησαν σε μάχη τον Οθωμανικό στρατό (Ρωσοτουρκικός πόλεμος του 1676-1681). Ο Σουλτάνος Μεχμέτ Δ΄, παρ’ όλα αυτά, τους απεύθυνε επιστολή απαιτώντας να υποταχθούν στην εξουσία του και να πάψουν να παρενοχλούν τους υποτελείς του, Τατάρους της Κριμαίας.

     Η επιστολή του Σουλτάνου έχει ως κάτωθι:

 

     «Ημείς ο Σουλτάνος,

     Υιός του Μωάμεθ, αδελφός του Ηλίου και της Σελήνης, εγγονός και αντιβασιλεύς του Θεού, Κύριος των Βασιλείων της Μακεδονίας, Βαβυλώνος, Ιερουσαλήμ, Άνω και Κάτω Αιγύπτου, Αυτοκράτωρ των αυτοκρατόρων, Ηγεμών των ηγεμόνων, εξαίρετος Ιππότης, Ανίκητος, Πιστός Φρουρός του Τάφου του Ιησού Χριστού, Θεματοφύλαξ επιλεγμένος από τον ίδιο τον Θεό, Ελπίδα και Παρηγορία των Μωαμεθανών, Μεγάλος Υπερασπιστής των Χριστιανών,

Διατάσσω υμάς, τους Κοζάκους Ζαπαρόζτσι,

 να υποταχθείτε σε μένα εθελοντικά και χωρίς καμία αντίσταση και να σταματήσετε να με απασχολείτε με τις επιθέσεις σας.

Σουλτάνος Μεχμέτ Δ΄».

     Οι Κοζάκοι, με ηγέτη τον Ιβάν Σίρκο, συγκεντρώθηκαν στο Ζαπαρόγκ και απάντησαν στην επιστολή του Σουλτάνου με πρωτότυπο τρόπο, συντάσσοντας μια επιστολή γεμάτη βρισιές και προσβολές που διακωμωδούσαν τους τίτλους του Σουλτάνου.

      «Οι Κοζάκοι Ζαπαρόζτσι προς τον Τούρκο Σουλτάνο! 

     Ω σουλτάνε, τούρκε διάβολε και καταραμένε συγγενή και φίλε του διαβόλου, γραμματέα του ίδιου του Εωσφόρου. Τι διάολο ιππότης είσαι συ, που δεν μπορείς ούτε σκαντζόχοιρο με γυμνό πισινό να σφάξεις; Ο διάβολος χέζει κι ο στρατός σου τρώει. Γιε σκύλας, οι γιοί των Χριστιανών δεν θα γίνουν υποτελείς σου.

  Δεν φοβόμαστε τον στρατό σου. Θα σε πολεμήσουμε από στεριά και θάλασσα και θα σου βατέψουμε τη μάνα. Βαβυλωνιακό κρεμμύδι, Μακεδόνα αμαξά, μπυράρη της Ιερουσαλήμ, κατσικογάμη της Αλεξάνδρειας, χοιροβοσκέ της Άνω και Κάτω Αιγύπτου, Αρμένικο γουρούνι, κλέφτη της Ουκρανίας, κίναιδε της Ανατολής, δήμιε της Ρωσίας και ηλίθιε όλου του κόσμου και του υποκόσμου, βλάκα ενώπιον του Θεού, εγγονέ του Φιδιού και κράμπα του πουλιού μας.

      Μουσούδα γουρουνιού, κώλε φοράδας, κοπρόσκυλο του σφαγείου, αβάφτιστο κούτελο, γ@μι@ της μάνας σου! Με τους παραπάνω τίτλους σε στολίζουν οι Κοζάκοι Ζαπορόζτσι, υπάνθρωπε. Δεν πρόκειται να ξαναβοσκήσεις χριστιανικά γουρούνια.

     Και για να τελειώνουμε, επειδή δεν ξέρουμε την ημερομηνία, επειδή δεν έχουμε ημερολόγιο, επειδή η σελήνη είναι στον ουρανό και η χρονολογία γραμμένη στο βιβλίο, κι επειδή η μέρα είναι η ίδια, τόσο εδώ όσο και κει, γι’ αυτό φίλα μας τον πισινό!

Ο αρχηγός Ιβάν Σίρκο και όλοι οι Κοζάκοι Ζαπαρόζτσι».