Cyrano de Bergerac

 

Cyrano de Bergerac  “Ταξίδι στη Σελήνη”

Μυθιστόρημα φαντασίας (1657)

Ο συγγραφέας  Savinien de Cyrano de Bergerac

 

Ο Σαβινιανός Συρανό του Μπερζεράκ / Savinien de Cyrano de Bergerac (1619 – 1655) ήταν Γάλλος στρατιωτικός  και συγγραφέας.

      Πραγματικό όνομα: Savinien Cyrano (Cyrano ήταν το επώνυμο). Το Bergerac είναι μια κοινότητα (commune) της περιοχής (region) Nouvelle-Aquitaine ( Ν.Δ. Γαλλία), όπου οι γονείς του είχαν ένα κτήμα. Ο Savinien Cyrano προσέθεσε, στο όνομα του, το de Bergerac όταν έγινε  18 ετών.

       Καταγόμενος από οικογένεια παλαιών ευγενών, κατατάχτηκε στον στρατό και έγινε διάσημος για τα ανδραγαθήματα του, όπως και για την δεξιότητα του στις αμέτρητες -όλες νικηφόρες- ξιφομαχίες του. Στη Γαλλία είχε καταστεί «θρύλος», από δε τους συντρόφους του επονομαζόταν «δαίμονας της ανδραγαθίας»!  Περιώνυμη, όσο και η ανδρεία του, η….μεγάλη του μύτη!

        Κατά την πολιορκία του Arras (1640) τραυματίστηκε σοβαρά και εγκατέλειψε τη στρατιωτική του σταδιοδρομία…..

      Η πόλη Αρράς της βόρειας Γαλλίας, διακατεχόταν από τον  Ισπανικό κλάδο του οίκου των Αψβούργων, ως μέρος των Ισπανικών Κάτω Χωρών. Το 1460 την ανακατέλαβε ο Λουδοβίκος ΙΓ΄.  Η Αρράς ήταν και η γενέτειρα του Mαξιμιλιανού Ροβεσπιέρου, του πιο γνωστού και σημαντικού παράγοντα της Γαλλικής Επανάστασης του 1789, και από τους συντάκτες της Διακήρυξης των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου και του Πολίτη.

       Ο Συρανό, έκτοτε,  εγκαταστάθηκε στο Παρίσι.  Χτυπημένος από τη “γαλλική ασθένεια” (σύφιλη) στην ηλικία των 26 ετών, αφοσιώθηκε στη λογοτεχνία, διάβασε έργα φιλοσόφων και καλλιτεχνών, όπως των:

 Baldassarre Castiglione, Tommaso Campanella, Gerolamo Cardano, François de La Mothe Le Vayer, Pierre Gassendi,  Γαλιλαίου, Κοπέρνικου, Thomas More, Λουκιανού κ.ά., που αποτέλεσαν τη βάση της ιδεολογίας του και την έμπνευση των φανταστικών του έργων.

      Δυνατό μυαλό (esprit fort), ιδιαίτερα ελκύστηκε από τους οπαδούς της ελευθερίας της σκέψης (“Λιμπερτίνους”), απ’ τους πάσης φύσεως  “αιρετικούς”, απ’ αυτούς που συνειδητά παρέκκλιναν από τα πολιτιστικά, πνευματικά, ηθικά ή σεξουαλικά πρότυπα της εποχής του. Πολυσυζητημένος, αμφιλεγόμενος, ελευθεριάζων, φυσιοκράτης στην ηθική, αθεϊστής και φιλειρηνιστής, μολονότι σκληρός μαχητής και ξακουσμένος γνώστης των πολεμικών τεχνών.

        Στα συγγράμματα του αγρίως σατίριζε και διακωμωδούσε τις συντηρητικές και θρησκευτικές/σχολαστικιστικές αντιλήψεις της εποχής του, όπως και σφοδρά επέκρινε τον Αριστοτελισμό…… Ήδη από πολύ νέος, τον δάσκαλό του τον αποκαλούσε “Αριστοτελικό βλάκα”….. Ο Αριστοτελισμός αποτελούσε την κυρίαρχη φιλοσοφική θεωρία στις ‘μέρες του ακόμα, όμως  βρισκόταν σε προϊούσα παρακμή.

        Ο Cyrano de Bergerac  θεωρείται ένας από τους κύριους εκφραστές του γαλλικού “φιλοσοφικού ελευθερισμού”, ενός προοδευτικού φιλοσοφικού ρεύματος, το οποίον στα μέσα του 17ου αι., τεκμηριώθηκε και ενισχύθηκε από τον -μετά από αιώνες-  αναδυόμενο τότε Επικουρισμό. Ο Cyrano de Bergerac κατά πολύ είχε επηρεαστεί από τις Επικούρειες διδαχές και αναφέρονταν στον Επίκουρο, πόσο μάλλον αφού διατέλεσε και μαθητής, ενταγμένος  στο κύκλο σπουδαστών, του σοφού Pierre Gassendi.......  

Ο “αναβιωτής της Επικούρειας φιλοσοφίας” 

Pierre Gassendi  

       Ο Πιερ Γκασσεντί  (1592 – 1655) ήταν σημαίνων Γάλλος φιλόσοφος, αστρονόμος,  μαθηματικός και διδάκτωρ της θεολογίας - ιερέας. Πολυμαθής, εργατικός, παραγωγικός, υπήρξε, ακόμα, πνευματικός καθοδηγητής ομάδας ελεύθερα σκεπτόμενων λογίων. Ο Γκασσεντί διακρίθηκε σε όλους τους τομείς. Σαν επιστήμονας και παρατηρητής – αστρονόμος, πέραν των σπουδαίων μελετών του, βρισκόταν σε επαφή με όλους τους μεγάλους αστρονόμους της εποχής του, όπως ο Γαλιλαίος και ο Κέπλερ. Ο σεληνιακός κρατήρας Γκασσεντί έχει έτσι ονομαστεί προς τιμή του. Φημισμένος και ως φιλόσοφος, σφοδρός αντίπαλος του Αριστοτέλη και του Καρτέσιου.

       Σύμφωνα με τον Βρετανό ιστορικό και πολιτικό, συγγραφέα του περιώνυμου έργου: “Ιστορία της παρακμής και της πτώσης της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας” Edward Gibbon, ο Γκασσεντί ήταν: "Le meilleur philosophe des littérateurs, et le meilleur littérateur des philosophes" / «Ο μεγαλύτερος φιλόσοφος μεταξύ των ανθρώπων των γραμμάτων και ο μεγαλύτερος άνθρωπος των γραμμάτων μεταξύ των φιλοσόφων».

 

     Ο Pierre Gassendi, λογίζεται ακόμα ως «ο αναβιωτής της Επικούρειας φιλοσοφίας» στη νεότερη εποχή μας, με τα πρωτοπόρα έργα του:

1) “De Vita, moribus et doctrina Epicuri libri octo” (Λυών, 1647),

2) “De Vita, moribus et placitis Epicuri, seu Animadversiones in librum X Diogenis Laertii (Λυών, 1649)

3) “Syntagma philosophiae Epicuri” (Λυών, 1649).

     

           Ο Gassendi προσπάθησε να “συμβιβάσει” την θρησκεία με την Επικούρεια φιλοσοφία, όμως σαν Χριστιανός, σε βασικά της σημεία διαφοροποιήθηκε απ’ αυτήν, καθότι πίστευε ότι:

     α)  Ο Θεός δημιούργησε (εκ του μηδενός) τα άτομα και τον κενό χώρο  του σύμπαντος.

     β)  Δεν υπάρχει το τυχαίο, την ελεύθερη βούληση του ανθρώπου επιτρέπει η  θεία πρόνοια.

     γ)  Η ψυχή του ανθρώπου είναι αθάνατη, λόγω της αγάπης του Θεού.   

        Cyrano de Bergerac..... 

      Ο Cyrano de Bergerac πέθανε από ατύχημα στα 36 του χρόνια (το έτος 1655) έτσι λίγα έργα μπόρεσε να γράψει, κι’ αυτά μέσα σε διάστημα, μόλις 6 ετών. Τα θεατρικά του είχαν μικρή επιτυχία στη σκηνή, λόγω των αθεϊστικών και των άλλων ρηξικέλευθων κηρυγμάτων του. Ωστόσο, ο φίλος και ομοϊδεάτης του Μολιέρος (1622 – 1673), ο μέγιστος των Γάλλων λογοτεχνών, σε κάποιο έργο του, «δανείστηκε» απ’ αυτόν δύο σκηνές.

       Από τα έργα του Cyrano de Bergerac, ζωηρή εντύπωση προκαλούν δύο τολμηρά και μοντέρνα για την εποχή, κωμικά  μυθιστορήματα του επιστημονικής φαντασίας. Ενταγμένα στο “ελευθεριακό κίνημα” του πρώτου μισού του 17ου αιώνα θεωρούνται πρόδρομοι ανάλογων έργων που γράφτηκαν μετέπειτα. Μέσα από αυτά τα μυθιστορήματα, και τα δύο εκδόθηκαν μετά τον θάνατό του, ο συγγραφέας -κυρίως-  εκθέτει “τα πιστεύω” του.  Τα μυθιστορήματα αυτά είναι:

      1)   “Ο άλλος κόσμος, ή τα κράτη και οι αυτοκρατορίες της σελήνης” / “L'autre monde”  ou “Les états et empires de la lune”.

     2)  “Τα κράτη και οι αυτοκρατορίες του ήλιου” / “Les ètats et empires du soleil”.     

                Το πρώτο έργο είναι, πιθανώς, το αριστούργημά του, το δεύτερο αποτελεί συνέχεια του πρώτου.

         Πρόκειται, όπως αναφέραμε, για ζωηρές φανταστικές - κωμικές ιστορίες, οι οποίες περισσότερο αποτελούν πρόσχημα για την παρουσίαση των θαρραλέων φιλοσοφικών θεωριών του, για την αυστηρή κριτική του στα ήθη και στους θεσμούς των κοινωνιών, καθώς και για τις υλιστικές απόψεις του για την φύση, τις φυσικές απαρχές, τη Γη, τα άστρα, την αιωνιότητα και το άπειρο των κόσμων, την ατομική σύσταση των σωμάτων, κλπ. Πάνω απ’ όλα όμως, συνιστούν μια πρόφαση για την διακήρυξη του αθεϊσμού του, μέσα από την γελοιοποίηση δογμάτων του Χριστιανισμού και την διακωμώδηση χοντροκομμένων διηγήσεων της Βίβλου.    

Λουκιανός ο Σαμοσατεύς

       Στην αρχαιότητα Λουκιανός ο Σαμοσατεύς (125-180 μ.Χ.), ρήτορας και σατιρικός συγγραφέας, είχε συνθέσει κωμικούς και σατιρικούς διαλόγους, που διακωμωδούν την ανθρώπινη ευπιστία και δεισιδαιμονία, τη λαϊκή πίστη στους θεούς, τις φιλοσοφικές διενέξεις μεταξύ των διαφόρων σχολών και την απάτη των σοφιστών.

          Στο ευφάνταστο μυθιστόρημα του «Ἀληθὴς ἱστορία ή Ἀληθῆ διηγήματα» ο Λουκιανός, αφού στον πρόλογο του δηλώνει ότι θα περιγράψει μια φανταστική ιστορία, για να ανανεώσει το μυαλό από το απαιτητικό διάβασμα, και ότι “το μόνο αληθινό πράγμα στην ιστορία του είναι ότι είναι όλα ψεύτικα”, αφηγείται τις περιπέτειες μιας ομάδας ανθρώπων, που με επικεφαλής τον ίδιο, αποφασίζουν να διασχίσουν τις Ηράκλειες Στήλες και να ζήσουν, όπως ο Οδυσσέας, εκπληκτικές εμπειρίες.

          Ο Λουκιανός, με χιούμορ, μεταφέρει τον αναγνώστη σε μια ατμόσφαιρα παρωδίας, αφήνοντας τη φαντασία να ταξιδεύει χωρίς φραγμούς και όρια. Χώρες μυστηριακές, άγνωστες - παράξενες φυλές ανθρώπων και ζώων, αλλά και γνωστά πρόσωπα της ιστορίας και της μυθολογίας, συναντώνται απρόσμενα. Είναι το πρώτο κείμενο, από αυτά που σώζονται, στο οποίο περιγράφονται απίθανες - εξωφρενικές καταστάσεις σε όλα τα πλάτη και μήκη της Γης, ταξίδι στο διάστημα (Σελήνη και Ήλιο) αποικισμός και πόλεμος των άστρων κλπ. κλπ.

 

  Cyrano de Bergerac - Επιρροές

             Ο Cyrano de Bergerac (1619 – 1655) φέρεται επηρεασμένος από κοντινούς στην εποχή του συγγραφείς, προκατόχους του  στην περιγραφή ταξιδιών στ’ αστέρια ή σε άλλους μυστήριους κόσμους, όπως ήταν οι:  

  -  Thomas More ο φιλόσοφος συγγραφέας της διάσημης «Ουτοπίας» (1516).

            Η «Ουτοπία / “De optimo statu reipublicae, deque nova insula Utopia”  (Περί της αρίστης καταστάσεως του κράτους και περί της νέας νήσου Ουτοπίας)», το πασίγνωστο έργο του Άγγλου φιλόσοφου Τόμας Μορ (1478 – 1535), που εκδόθηκε το 1516 στα Λατινικά, στις Κάτω χώρες.

              Στην Ουτοπία περιγράφεται μια ιδανική κοινωνία ισότητας, κοινοκτημοσύνης, θρησκευτικής ανοχής (με περιορισμούς), όπου η εργασία είναι εξάωρη και δεν υπάρχουν χρήματα, δικηγόροι και εκμετάλλευση.

             Αναγνωρίζεται, πάντως, ότι για την ύπαρξη αφθονίας αγαθών χρειάζονται κίνητρα εργασίας. Τελικά, αυτή η ιδανική -σοσιαλιστική- κοινωνία, που περιγράφεται στην νήσο «Ουτοπία», μετατίθεται στο απώτερο μέλλον «όταν όλοι οι άνθρωποι θα είναι καλοί».

  - Tommaso Campanella, ο Ιταλός Δομινικανός μοναχός και φιλόσοφος, συγγραφέας του, εμπνευσμένου από τη Πολιτεία του Πλάτωνα και την περιγραφή της Ατλαντίδας στον  Τίμαιο, πρώιμου ουτοπικού έργου «Πόλη του Ήλιου (La città del Sole)‎», δημοσιευμένου το 1602, λίγο μετά τη φυλάκιση του Καμπανέλα με κατηγορίες για αίρεση και προδοσία.

   -  Francis Bacon, ο φιλόσοφος  συγγραφέας του ημιτελούς ουτοπικού μυθιστορήματος «Νέα Ατλαντίδα ("New Atlantis")»,  που εκδόθηκε μετά τον θάνατο του,  το 1626.

  -  Francis Godwin, ο συγγραφέας του μυθιστορήματος «The Man in the Moon» (1638).

               Ο Francis Godwin, Άγγλος επίσκοπος, πίστευε στην ηλιοκεντρική θεωρία του Κοπέρνικου και ότι το βάρος μειώνεται καθώς απομακρύνεται κανείς από τη Γη, πριν από την διατύπωση της θεωρίας της παγκόσμιας βαρύτητας του Ισαάκ Νεύτωνα, το 1684.

               Στη Σελήνη σαν φθάνει ο ήρωας του μυθιστορήματος του, ένας Ισπανός ονόματι Domingo Gonsales*, μένει δύο χρόνια, και ανακαλύπτει ένα κόσμο, χωρίς νόμους, χωρίς κλοπές, χωρίς ασθένειες. Παρατηρεί και  σημειώνει την εγκυρότητα των ανακαλύψεων του Κέπλερ και του Γαλιλαίου......... Η γη περιστρέφεται και περιβάλλεται από μια ατμόσφαιρα από την οποία μπορούμε να απελευθερωθούμε. Έμμεσα κατηγορείται όλη η Αριστοτελική κοσμογονία. Ο Godwin καλεί τον αναγνώστη να ταξιδέψει κι ως εκ τούτου να ελευθερώσει το νου του.

             *Ο Domingo Gonsales θα συναντηθεί στη Σελήνη με τον Cyrano, στο μυθιστόρημα του τελευταίου: “L'autre monde”  ou “Les états et empires de la lune”, αυτό που εδώ-τώρα παρουσιάζουμε!!

 

         Ο Savinien Cyrano, με την σειρά του, επηρέασε,  πολλούς μεταγενέστερους συγγραφείς  έργων ουτοπικής φαντασίας, αρχίζοντας από:

-  «Τα Ταξίδια του Γκιούλιβερ (“Gulliver's Travels”)» (1726)  του Τζόναθαν Σουίφτ (Jonathan  Swift, 1667 - 1745), 

και φθάνοντας στο….

- «Brave New World» του Άλντους Χάξλεϋ (Aldous Huxley, 1894 - 1963).

               Επίσης, ο Βολταίρος (Voltaire) στο “Micromegas” δανείστηκε πολλά από τον Cyrano.

 

     Σημειώνουμε ότι από τους πιο πάνω αναφερθέντες συγγραφείς, Επικούρειας επιρροής ήταν, παρεκτός του Cyrano de Bergerac, ο Λουκιανός και ο Τζόναθαν Σουίφτ.

       O Jonathan Swift  υπήρξε γραμματέας του Sir William Temple (1628–1699) και όταν ο Temple έφυγε από τη ζωή έγραψε «….. μαζί του έφυγαν όλα όσα ήταν μεγάλα και καλά μεταξύ των ανθρώπων»! Για τον πρωτοπόρο Άγγλο  Επικούρειο William Temple βλέπε ανάρτηση (23 Σεπ 2020) στο μπλογκ μου με τίτλο: William Temple: “Upon the Gardens of Epicurus“ (1685).

 

                                                              Edmond Rostand (1868- 1918)

“Cyrano de Bergerac” Μυθιστόρημα / θεατρικό έργο, 1896

          Ο (Savinien) Cyrano de Bergerac είναι σήμερα γνωστός  ευρύ κοινό επειδή ενέπνευσε τον Γάλλο ποιητή και δραματουργό Edmond Rostand (1868 – 1918) στο ρομαντικό του δράμα του: “Cyrano de Bergerac” (1896). Το δημοφιλές αυτό θεατρικό έργο του Edmond Rostand, περιέχει τα κυριότερα στοιχεία της βιογραφίας και προσωπικότητας του πραγματικού Cyrano de Bergerac,, μάλιστα βασίζεται και σε δημοσιευμένο έργο του συγγραφέα και ξιφομάχου του 17ου αι., με το ίδιο θέμα.

        Η υπόθεση του θ. έργου του Ε. Ροστάν διαδραματίζεται στο Παρίσι γύρω στο 1640. Ο κεντρικός ήρωας του έργου, ο Συρανό ντε Μπερζεράκ, είναι ένας νέος, στρατιωτικός και δεινός ξιφομάχος, αλλά και ταλαντούχος ποιητής, τύπος περήφανος και συναισθηματικός. Έχει, όμως, ένα εμφανές φυσικό ελάττωμα, μια εντυπωσιακή μεγάλη μύτη…….

       Χαρακτηριστικά μεγάλη μύτη είχε και ο πραγματικός  Συρανό ντε Μπερζεράκ, ο συγγραφέας του 17ου αι., για την οποίαν μάλιστα αυτοσαρκαζόταν! Βέβαια, και οι δύο Συρανό, ήταν άριστοι στην ξιφομαχία και στην λογοτεχνία. 

       Το ταλέντο του πραγματικού Cyrano de Bergerac (του 17ου αι.) βρίσκεται σχεδόν αποκλειστικά στον πεζό λόγο, όπου η σάτιρα του οργιάζει! Ο Edmond Rostand και ο Συρανό - ήρωας του θεατρικού του έργου είναι ποιητές.  

         Ο Συρανό είναι ερωτευμένος με μια όμορφη νέα γυναίκα, την ξαδέρφη του Ρωξάνη αλλά,  καθώς θεωρεί τον εαυτό του άσχημο, δεν περιμένει ανταπόκριση στα αισθήματά του. Η Ρωξάνη, από την πλευρά της, είναι ερωτευμένη με τον Κριστιάν ντε Νεβιγιέτ, νεοσύλλεκτο στρατιώτη του σώματος, όπου και ο Συρανό. Σε αντίθεση με τον Συρανό, ο Κριστιάν είναι όμορφος, αλλά του λείπει το πνεύμα και η ευγλωττία.

       ΣΚΗΝΗ, από το έργο του E. Rostand....... Σε καφενείο, με μια παρέα:

       - Συρανό: «Ήταν τόσο σκοτεινά χθες βράδυ, που δεν μπορούσες να δεις πέρα ….»

       - Κάποιος από την παρέα τον διακόπτει:…… «από τη μύτη σου»!

       - Συρανό: «Ένα ξίφος τότε γυάλισε μέσα στο σκοτάδι. Το έπιασα ίσα πάνω..…».

       - Ο ίδιος από την παρέα, ξανά-διακόπτει:….. «από τη μύτη σου»!

        Ο Συρανό αυτή τη φορά δεν αντιπαρέρχεται την πρόκληση! Σύρει το σπαθί του και βέβαια -όπως πάντα- θα κέρδισε στην ξιφομαχία που θα επακολουθούσε. Όμως, όταν αναφέρθηκε το όνομα του προκλητικού άνδρα της παρέας, σταμάτησε……διότι αυτός με τον οποίον θα μονομαχούσε δεν ήταν άλλος από τον, αγαπημένο της Ρωξάνης,  Κριστιάν Νεβιγιέτ! Μέχρι τότε, μόνον το όνομα του είχε ακούσει. Έκτοτε γίνονται στενοί φίλοι…. 

Από τα "ΚΛΑΣΣΙΚΑ ΕΙΚΟΝΟΓΡΑΦΗΜΕΝΑ"        

        Ο Συρανό συμφωνεί με τον Κριστιάν να γράφει για λογαριασμό του ερωτικά γράμματα στη Ρωξάνη. Μ' αυτόν τον τρόπο εκφράζει και ο ταλαίπωρος Συρανό τα συναισθήματά του στην ακριβή - απρόσιτη αγαπημένη του. Η Ρωξάνη, πάνυ  εντυπωσιάζεται από το “πνεύμα” του αγαπημένου της Κριστιάν, μάλιστα του εξομολογείται ότι θα τον αγαπούσε ακόμη κι αν ήταν άσχημος!

         Οι Κριστιάν και Συρανό καλούνται σε πόλεμο εναντίον των Ισπανών, ενώ λίγα  λεπτά πριν την αναχώρηση τους για το μέτωπο Κριστιάν και Ρωξάνη βιαστικά  παντρεύονται. Ο Κριστιάν στον πόλεμο θανάσιμα τραυματίζεται σε μια μάχη. Λίγο πριν πεθάνει όμως αντιλαμβάνεται την αγάπη που έτρεφε και ο Συρανό για την σύζυγό του Ρωξάνη, αγάπη που εκδηλωνόταν με τις καθημερινές επιστολές που συνέχιζε να  γράφει προς αυτήν, μάλιστα εν αγνοία του Κριστιάν……

         Δεκαπέντε χρόνια μετά το θάνατο του αγαπημένου της, η Ρωξάνη, ακόμα ερωτευμένη μαζί του, έχει αποσυρθεί σε μοναστήρι του Παρισιού, όπου ο Συρανό, γερασμένος και κουρασμένος από τη μίζερη ζωή του, την επισκέπτεται κάθε Σάββατο, στις 6,00 το απόγευμα.  Μια τέτοια μέρα, ο Συρανό βαδίζοντας να πάει στο μοναστήρι, δέχεται δολοφονική επίθεση (του έριξαν ένα μεγάλο ξύλινο δοκάρι, τραυματίζοντάς τον βαριά) από εχθρό του, έναν από τους πολλούς που είχε δημιουργήσει η αιχμηρή  σατιρική αρθρογραφία του. 

         Ο Συρανό αντιπαρέρχεται και κρύβει τον βαρύ τραυματισμό του, πηγαίνει στο μοναστήρι και συναντά, βέβαια, την εκεί μονάζουσα Ρωξάνη. Στη συζήτηση που ακολουθεί, η Ρωξάνη συμπτωματικά αναφέρεται στο τελευταίο γράμμα που είχε λάβει από τον μακαρίτη σύζυγό της, πριν αυτός σκοτωθεί στον πόλεμο, το οποίο πάντα, μέρα-νύχτα, έφερε στα ρούχα που φόραγε. Λόγω της συγκινήσεως της, δίνει να της το διαβάσει ο Συρανό, ο οποίος παρασύρεται και της το εκφωνεί….. απ’ έξω, μέσα στο σκοτάδι της νύχτας, χωρίς να το διαβάζει!

        Η Ρωξάνη, συνειδητοποιεί τότε ποιος τελικά, όλα τα χρόνια, ήταν ο συντάκτης των ερωτικών γραμμάτων που άφθονα τις έστελνε ο Κριστιάν, των γραμμάτων που την έκαναν να τον αγαπήσει, πιο πολύ απ’ ότι η ομορφιά του. Ωστόσο ο Συρανό, εκείνη ακριβώς την ώρα ξεψυχάει, υποκύπτοντας στα τραύματα του.  

      Η δημοφιλία του έργου “Cyrano de Bergerac” του Edmond Rostand ήταν και παραμένει μεγάλη, κι’ έχουν γραφτεί πολυάριθμες σχετικές  διατριβές και άρθρα. Tο θεατρικό αυτό έργο του Rostand ανεβαίνει σε θ. σκηνές αδιάλειπτα, έως σήμερα, έχουν δε γυριστεί και πολλές κινηματογραφικές ταινίες, όπερες, πιο πρόσφατα (2009 και 2021) δύο μιούζικαλ. 

Savinien de Cyrano de Bergerac

“L'autre monde ou Les états et empires de la lune”

 “Ο άλλος κόσμος ή οι πολιτείες και οι αυτοκρατορίες της Σελήνης”

Κωμικό μυθιστόρημα φαντασίας (1657)

 ΕΙΣΑΓΩΓΗ

       Το μυθιστόρημα “Ο άλλος κόσμος ή οι πολιτείες και οι αυτοκρατορίες της Σελήνης” θεωρείται ένα από τα πρώτα δημοσιευμένα έργα επιστημονικής φαντασίας. Συγχρόνως όμως είναι και έργο φιλοσοφικό, εκεί βασικά στοχεύει ο συγγραφέας. Ο Savinien de Cyrano de Bergerac αντλεί από την παράδοση του Λουκιανού, του Rabelais, τις ουτοπίες του More και του Campanella.

        “Ο άλλος κόσμος ή οι πολιτείες και οι αυτοκρατορίες της Σελήνης” γράφτηκε με κωμικό-σατιρικό τρόπο. Διαπνέεται από το πνεύμα του “Λιμπερτινισμού” του 17ου αι. Διερευνά γενικά θέματα  φυσικής και ηθικής φιλοσοφίας, υποστηρίζει φιλοπρόοδες απόψεις και καυτηριάζει συντηρητικές, ωστόσο δεν είναι απαλλαγμένο από ιδέες της θεοσοφίας, του Γνωστικισμού, της αλχημείας κλπ. των μεσαιωνικών μυστικιστών. Το έργο στην εποχή του, συνέβαλε στην διάδοση προοδευτικών επιστημονικών θεωριών με τρόπο εκλαϊκευμένο και στην καταπολέμηση ανόητων προλήψεων. Για τους ευλαβείς πιστούς, βέβαια, το έργο είναι “ασεβές” και “σκανδαλώδες”, αποτελεί γι’ αυτούς ένα “κόκκινο πανί”.

      Ο ήρωας του μυθιστορήματος, ο Cyrano, σε πρώτο πρόσωπο, διηγείται ένα φανταστικό ταξίδι του στο φεγγάρι και τον τρόπο ζωής των αυτοχθόνων {Aborigènes, "ab" (από) και "origine" (προέλευση)} κατοίκων του. Μιλώντας, όμως, για τη ζωή σ’ ένα άλλο κόσμο, την Σελήνη, και διαλεγόμενος με τους κατοίκους του, ο Cyrano αποκαλύπτει με ευθύ τρόπο, αλλά πιο πολύ μέσα από διακωμώδηση - ειρωνεία - χλεύη των δεισιδαιμονιών και των ιδεαλιστικών προκαταλήψεων των αφελών…… τις προοδευτικές αντιλήψεις του για το Σύμπαν και τον άνθρωπο, κι’ αυτές, ενδεικτικά, είναι: Η άρνηση  του γεωκεντρικού συστήματος, της θείας πρόνοιας και της θνητότητας της ψυχής, και αντίθετα η αποδοχή των υλιστικών θεωριών και της αθεΐας, κλπ.      

         Το έργο: “Ο άλλος κόσμος ή οι πολιτείες και οι αυτοκρατορίες της Σελήνης” εκδόθηκε το 1657, δύο χρόνια μετά το θάνατο του συγγραφέα, ενώ σε χειρόγραφο κυκλοφορούσε από το 1650.  Την επιμέλεια της εκδόσεως είχε ο στενός του φίλος Ανρί Λε Μπρετ (Henry Le Bret), μαζί με τον βιβλιοπώλη Charles de Sercy…….

 

       Ο Henry Le Bret, μετά από μια σύντομη στρατιωτική καριέρα, έγινε δικηγόρος, κατόπιν ιερέας, μάλιστα υπήρξε φανατικός διώκτης των Προτεσταντών. Φίλος, από την πρώτη νιότη τους,  με τον Συρανό ο  Λε Μπρετ, αλλά και  ευσεβής κληρικός.  Έτσι, δεν εξέδωσε πιστά το κείμενο, διότι του αφαίρεσε πολλά επιλήψιμα κομμάτια, τα οποία βέβαια σίγουρα θα προκαλούσαν την μήνη της Εκκλησίας. Όμως, είχαν διασωθεί δύο αυθεντικά πρωτότυπα (ένα στη Γερμανία, το άλλο στη Γαλλία) και το έργο αποκαταστάθηκε πλήρως, όμως πολύ αργά, στις αρχές του 20ου αιώνα.

 

              Διατρέχουμε (σελίδα – σελίδα) το κείμενο του μυθιστορήματος, με σκοπό, συνοπτικά, αφ’ ενός μεν για να εξιστορήσουμε την δράση του και να περιγράψουμε το τι εξωφρενικό βίωσε και είδαν τα μάτια του ταξιδευτή στη Σελήνη, αυτά ενδιαφέρουν ελάχιστα, αφ’ ετέρου δε και  κυρίως, για να εντοπίσουμε και να καταγράψουμε τις πιο σημαίνουσες αναφορές του κειμένου πάνω σε θέματα φιλοσοφικά.

       Ειδικότερα επιζητούμε να αναδείξουμε την αντιπαράθεση των προοδευτικών ιδεών (τις οποίες ο συγγραφέας θέλει να προβάλλει), έναντι των κατεστημένων οπισθοδρομικών ιδεών (τις οποίες θέλει να καυτηριάσει), που γίνεται μέσα από τους διαλόγους του έργου, με περισσή σάτιρα και ειρωνεία. Η εποχή είναι κομβική, ο Μεσαίωνας τελειώνει, όμως ακόμα ο Σχολαστικισμός και ο Αριστοτελισμός “καλά κρατούν”, απεγνωσμένα αντιστέκονται στην επέλαση της επιστήμης.

 ΣΗΜ: Οι με μεσαιωνικούς όρους συνομιλίες, θέματα και περιγραφές σήμερα ξενίζουν. Επίσης, σ’ αυτό το είδος λογοτεχνίας, την σατυρική-φανταστική, οπωσδήποτε δε στο συγκεκριμένο βιβλίο με το ασταμάτητο σφυροκόπημα ειρωνείας και σάτιρας….. που γίνεται άλλες φορές “απαλά και με το γάντι”, άλλες φορές “σκληρά και ανελέητα”….. δεν διακρίνεις, φορές, αν αυτά που διαβάζεις τα λέει (αυτός που τα λέει) σοβαρά και τα εννοεί, ή τα λέει ειρωνικά, πιστεύοντας ακριβώς τα αντίθετα!

          Το βιβλίο δεν διαχωρίζεται σε κεφάλαια, είναι μια συνεχής εξιστόρηση. Τα 13 Κεφάλαια της πιο κάτω περιγραφής μας τέθηκαν από ‘μένα, για διευκόλυνση στην ανάγνωση αυτού του άρθρου.   

    

Κεφ.1) Ο ταξιδευτής Cyrano στην “Νέα Γαλλία” του Καναδά

            Ο  συγγραφέας - ταξιδευτής Cyrano, επιθυμώντας να πάει στη Σελήνη, προκειμένου να επαληθεύσει ότι υπάρχει εκεί πολιτισμός........  Θα διαπιστώσει, φθάνοντας, ότι υπάρχει “Σεληνιακός” πολιτισμός, ακμαίος και εν πολλοίς να προσομοιάζει με τον γήινο. Βέβαια θεωρεί τη Γη σαν δικό του φεγγάρι……

            Κάποια μέρα, λοιπόν, στο Παρίσι όπου βρίσκεται, δένει γύρω από το σώμα του ζώνη φτιαγμένη από μπουκαλάκια γεμάτα δροσοσταλίδες, οι οποίες με την θέρμη του ήλιου τον ανύψωσαν ως τα ουράνια. Ατυχώς, από ανεπιτυχή χειρισμό ξανακατεβαίνει προς τη Γη και προσγειώνεται σε μια άγνωστη χώρα.  Γρήγορα αντιλαμβάνεται ότι, για καλή του τύχη, έπεσε σε έδαφος Γαλλικό, συγκεκριμένα στη “Νέα Γαλλία (Nouvelle France)” του Καναδά. Φιλοξενείται στο σπίτι του Κυβερνήτη – Αντιβασιλέα  της Νέας Γαλλίας, και το βράδυ συζητά μαζί του την περιπέτεια της πτήσης του……

        «Ή μάγο, ή, σε μια καλή περίπτωση για σένα, απατεώνα θα σε χαρακτηρίσουν οι Ιησουΐτες ιερείς μας» του προαναγγέλλει ο Κυβερνήτης, που διερωτάται γιατί δεν έπεσε στο ίδιο μέρος, αφού ανυψώθηκε και κατέβηκε κατακόρυφα επί της Γης, της εντελώς ακίνητης.   

        Ακολουθεί μακρά και ζωηρή συζήτηση. Ο αφηγητής Cyrano ένθερμα υποστηρίζει την απεραντοσύνη του σύμπαντος και την ηλιοκεντρική θεωρία, έναντι του Πτολεμαϊκού συστήματος, βεβαιώνει ως Ήλιους τα σταθερά άστρα, κλπ.  Εξηγεί, επίσης, ότι η ύλη όλη σχηματίζεται και αποβάλλεται απ’ τα αστέρια, και ότι σαν ο Ήλιος ξεμείνει -κάποτε- από καύσιμα, θα αναλώσει τους πλανήτες κι’ ένας άλλος κύκλος θα ξανά-ξεκινήσει.

        Μετά από λίγες ημέρες, με την βοήθεια στρατιωτών και τη χρησιμοποίηση ενός άλλου μηχανισμού, κάτι σαν πύραυλο (ρουκέτες με καύσιμη ύλη που πυροδοτήθηκε) ανυψώθηκε ξανά στο διάστημα. Αυτή, τη δεύτερη φορά,  κατάφερε -με  ασφάλεια- να   προσεληνωθεί!    

       Ο Arthur C. Clarke παρατήρησε σ’ αυτό το σημείο τη πρώτη περιγραφή διαστημικής πτήσης με τη βοήθεια πυραύλων και την εφεύρεση του ramjet.

Κεφ.2) Ο Cyrano στη ΣΕΛΗΝΗ.  Εισέρχεται στον ΠΑΡΑΔΕΙΣΟ, όπου συναντά τον (προφήτη) Ηλία, ο οποίος του μιλά για τους Αδάμ και Εύα,  Ενώχ και Αχάβ.

         Στη Σελήνη βρίσκεται μέσα σ’ ένα απίθανα όμορφο-ονειρικό τοπίο! Δάση και λιβάδια που αντηχούν από τον ήχο των τραγουδιών των πουλιών, παντού άνθη με μοναδικό κηπουρό τη φύση, λίμνες, ποτάμια και ρυάκια που συνομιλούν με τα χαλίκια για τα ταξίδια τους. Μόνη εποχή η Άνοιξη…. Συναντά ένα έφηβο, η μαγευτική ομορφιά του οποίου σχεδόν τον υποχρέωσε να τον  λατρέψει, όμως εκείνος: «Όχι εμένα. Τον Θεό οφείλεις να προσκυνάς». Στη συνέχεια του εξηγεί:

        «Εδώ είναι η Σελήνη, που βλέπετε από τη σφαίρα σας. Και τούτο ακριβώς το μέρος που πατάτε είναι ο Παράδεισος, ο….γήινος Παράδεισος, που μόνον έξι άτομα μπήκαν ποτέ: Αδάμ και Εύα, Ενώχ, Αγ. Ιωάννης Ευαγγελιστής, εγώ που είμαι ο γερο-Ηλίας, και τώρα εσείς!

       Γνωρίζετε, βέβαια, πως οι δύο πρώτοι, αφού δοκίμασαν το απαγορευμένο μήλο   εξορίστηκαν απ’ αυτόν, αλλά αγνοείτε πως έφτασαν στο δικό σας κόσμο. Μάθετε, λοιπόν, ότι ο Αδάμ φοβήθηκε πως ο Θεός εξοργισμένος από την παρουσία του θα μεγάλωνε την τιμωρία του και σκέφτηκε να καταφύγει στη Σελήνη, δηλ. στη Γη σας, για να προστατευθεί από τη δίωξη του Δημιουργού του!

         Ο έφηβος/γέρο-Ηλίας περιγράφει κατόπιν στον κατάπληκτο Cyrano, πως οι Αδάμ και Εύα, με τρόπο κάτι σαν “έκσταση” όπως θα λέγαμε σήμερα, ανυψώθηκαν στον αέρα,  έφτασαν και κατοίκησαν στη γη μας κάπου ανάμεσα στη Μεσοποταμία και Αραβία. Επειδή όμως ο Πάνσοφος, θέλησε να μην μείνει ακατοίκητο ένα τόσο θαυμάσιο μέρος, σκέφθηκε να “μεταθέσει” εκεί τον  Ενώχ, δισέγγονο του Αδάμ, έναν αγιώτατο άνθρωπο. Πως όμως;  «Η σκάλα του Ιακώβ δεν είχε ακόμα επινοηθεί».

         Pas de problème!  Η χάρις του Θεού φώτισε τον δίκαιο Ενώχ να σκεφθεί: Ο Κύριος μας έχει πει: «Η οσμή των θυσιών του δικαίου ανεβαίνει ως εμένα». Άρα, αν γεμίσω δυο μεγάλους ασκούς με καπνό απ’ αυτόν που αναδύεται από θυσία σφαγίου, και τα στερεώσω στους ώμους μου, η τάση που έχει ο καπνός αυτός, θα με ανεβάσει ίσια προς Εκείνον ! 

          Όπερ και έκανε ο άγιος αυτός άνθρωπος και βρέθηκε στον Παράδεισο, ενώ οι ασκοί, που συνέχισαν να ανυψώνονται τοποθετήθηκαν από τον Θεό στο στερέωμα και έκτοτε αποτελούν τον λεγόμενο «αστερισμό του Ζυγού» και επειδή ακόμα είναι γεμάτοι από τον καπνό θυσίας δικαίου επηρεάζουν ευνοϊκά το ωροσκόπιο του “Λουδοβίκου του Δικαίου”, ο οποίος έχει τον Ζυγό για άστρο του!     

 

      1) Η Παλαιά Διαθήκη μας λέει ότι ο Ενώχ, λόγω της μεγάλης πίστης του, "ευηρέστησεν τον Θεόν" και  "περιεπάτησεν μετά του Θεού", χωρίς να γευτεί το θάνατο "διότι μετέθεσεν αυτόν ο Θεός" (Γεν. 5:22-24).   Όμοια “μετατέθηκαν” ο προφήτης Ηλίας και ο Άγ. Ιωάννης ο Θεολόγος.

      2) “Λουδοβίκος ο ΙΓ΄” αποκαλούμενος και ο "Δίκαιος" /  Louis XIII, dit le Juste. Βασιλιάς της Γαλλίας (1610-1643) και της  Ναβάρρας.

 

         Οι αποκαλυπτικές διηγήσεις του Ηλία δεν έχουν σταματημό…… Αποκαλύπτει στον Cyrano, ότι στο μεγάλο κατακλυσμό της Γης, τα νερά είχαν ανέβει σε τέτοιο ύψος, που η Κιβωτός έπλεε στους ουρανούς παραδίπλα στη Σελήνη. Μάλιστα, μια κόρη του Νώε, η Αχάβ, ριψοκίνδυνη, πηδώντας μόνη σε μια βάρκα, απομακρύνθηκε από  την Κιβωτό, προκειμένου να ερευνήσει την κατάσταση.  Συγχρόνως, πλήθος πουλιά  και ζώα (κάπου 1.000) ξέφυγαν μαζί της, πριν οι γιοί του Νώε κλείσουν τις μπουκαπόρτες. Όλα εγκαταστάθηκαν στον καινούργιο αυτό κόσμο. Η γενναία Αχάβ διαπίστωσε ότι πραγματικά βρέθηκε στη Σελήνη, όμως δεν θέλησε να ξανά-μπαρκάρει και να γυρίσει στα αδέλφια της.

         Μετά από λίγο καιρό η Αχάβ συναντήθηκε με τον γέρο-Ενώχ, ενώθηκε μαζί του και έζησαν ευτυχισμένοι τα υπόλοιπα χρόνια της ζωής τους.  Ο Ενώχ, στη Σελήνη είχε γίνει σοφός, ήξερε μυστικά αδιανόητα για άνθρωπο,  διότι έτυχε να φάει….. άθελα του! δεν το ήξερε!.... ένα μήλο από το “Δέντρο της Γνώσεως”........ Το μήλο είχε πέσει ώριμο από το “δέντρο”, παρασύρθηκε από ποτάμι και πιάστηκε σ’ ένα δίκτυ που είχε ρίξει ο Ενώχ, για να πιάσει ψάρια και να τραφεί!                

 

Κεφ.3) H ανάληψη του (πρ.) Ηλία - Η αποπομπή του Cyrano από τον Παράδεισο      

          Ο Ηλίας, κατόπιν αρχίζει να μιλά για τον εαυτό του…..

       Πρόκειται, βέβαια, για τον γνωστό μας Προφήτη Ηλία, τον Ισραηλίτη, που έδρασε στα χρόνια του βασιλιά Αχαάβ (9ος-10ος αι. π.Χ.). Έζησε κυνηγημένος, μέσα σε μια σπηλιά, στο όρος Χωρήβ, στη χερσόνησο του Σινά.

           Ο Ηλίας, ζούσε παλιά στη Γη και πόθο μεγάλο είχε να γνωρίσει την τέλεια Γνώση. Κάποια μέρα στ’ όνειρό του είδε άγγελο Κυρίου να του λέει ότι, γι’ αυτό που ποθούσε, έπρεπε να ανέβει ως την Σελήνη, όπου το “Δέντρο της Γνώσεως”, εντός του Παραδείσου. Με τις οδηγίες που ο άγγελος του έδωσε, έφτιαξε ένα ειδικό μαγνήτη και μπάλα, που προσάρμοσε σ’ ένα σιδερένιο αμάξι και - θέαμα εκπληκτικό - εκτοξεύτηκε στη Σελήνη.      

            Εκεί, βρήκε εύκολα τον “Κήπο” και το “Δέντρο της Γνώσεως”, που ζήταγε. Όμως, αντίκρυ σ’ αυτό το δέντρο βρίσκεται ένα άλλο δέντρο, το “Δέντρο της Ζωής”, από όπου ο Ηλίας γεύτηκε ένα φρούτο. Χάρη δε σ’ αυτό το φρούτο που έφαγε, κατάφερε να μην γεράσει!

            Μάλιστα, κατά τη γνώμη του, ο Αδάμ έφαγε το μήλο από το “Δέντρο της Ζωής”, γι’ αυτό και οι πρώτοι πατέρες μας ζούσαν πολλά χρόνια, μέχρι βέβαια τον κατακλυσμό, ότε το προνόμιο αυτό καταλύθηκε μέσα στα νερά της πλημμύρας. Πάντως, ο Ηλίας κάθε 100 χρόνια τρώει ένα τέτοιο καρπό, της ζωής!

           Όσο για τους καρπούς του άλλου δέντρου, αυτού της Γνώσεως, ο Ηλίας είπε στον Cyrano ότι «περιβάλλονται από ένα φλούδι που δημιουργεί την άγνοια (αγνωσία) σε όποιον το δοκιμάσει, όμως κάτω από το φλούδι αυτό φυλάσσονται οι πνευματικές ιδιότητες αυτού του φαγώσιμου της γνώσης».  

           Ευτυχώς για τον Ηλία όμως, το μήλο που έφαγε, τυχαία, από το “Δέντρο της Γνώσεως” είχε ωριμάσει κι’ είχε χάσει τη φλούδα του, έτσι, προτού καλά-καλά ακουμπήσει τη γλώσσα του στο φρούτο κατακλείστηκε από μια «οικουμενική γνώση»!

             Τελευταία, απομένει να πληροφορηθεί ο Cyrano, από τον Ηλία, με ποιο τρόπο ήρθε στον Παράδεισο της Σελήνης από τη Γη, ο Αγ. Ιωάννης Ευαγγελιστής, πράγμα βέβαια που θα το μάθαινε ευθύς, αν έτρωγε ένα μήλο της γνώσης. Όμως, μια απερίσκεπτη φράση που εκστόμισε ο Cyrano για τον Ευαγγελιστή, παρεξηγήθηκε από τον Ηλία, ο οποίος αίφνης άγρια τον επιτίμησε.

            «Βδελυρέ, έχεις την αναίδεια να κοροϊδεύεις τα άγια. Φύγε ασεβή απ’ εδώ. Το μίσος του Θεού για τους άθεους είναι αδιάλλακτο»!   

            Κακήν-κακώς ο Ηλίας πέταξε έξω από τον Παράδεισο τον Cyrano, ο οποίος όμως καθώς εξεδιώκετο κατάφερε να αρπάξει, επιδέξια, ένα μήλο από το “δέντρο της γνώσεως”.  Ωστόσο μετά, στο σκοτάδι, βιαστικός και απρόσεκτος, το δάγκωσε….. πριν σκεφθεί ότι πρώτα έπρεπε να το είχε ξεφλουδίσει!...... Πάλι καλά!....διότι έφαγε ελάχιστη ποσότητα φλούδας, που εξουδετερώθηκε από τον εσωτερικό χυμό που ρούφηξε, κι’ έτσι ούτε η «κακοήθεια της φλούδας», ούτε η βρώσις του «μήλου της γνώσης» έφεραν αλλαγή στη νόηση του Cyrano! 

 

Κεφ.4) Ο Cyrano στην Σελήνη, με τον “δαίμονα του Σωκράτη”

         Ολομόναχος πια, μετά την εκδίωξη του από τον Παράδεισο, ο Cyrano περιπλανιέται σε μια ολότελα άγνωστη χώρα, που γρήγορα αντιλαμβάνεται πόσο παράξενη – αλλόκοτη είναι, καθώς περικυκλώνεται από 700-800 ζώα με μορφές ανθρώπων, πολλά με ύψος έως 8 μέτρα, που του θύμιζαν σειρήνες, φαύνους και σάτυρους, κατά τα παραμύθια που άκουγε ως παιδί από τη νταντά του.

        Όλα αυτά τα ζώα-άνθρωποι περπατούσαν στα τέσσερα, ένα δε από αυτά τον έπιασε από το λαιμό, όπως οι λύκοι αρπάζουν μια προβατίνα, τον έρριξε στην πλάτη του και τον πήγε στην πόλη τους, στο Δημαρχείο, ενώ πια -εννόησε- ότι αυτά τα θηριώδη ζώα-άνθρωποι που περπατούσαν στα τέσσερα, ήσαν οι άνθρωποι – κάτοικοι της Σελήνης. ...... Τον Cyrano εξέλαβαν ως το θηλυκό ενός μικρού ζώου, που ένα τέτοιο είχε η βασίλισσα τους, και τον έδωσαν σε κάποιον που ήξερε από σπάνια ζώα για να τον επιβλέπει. Όμως, αυτός ο αγύρτης, τον εξευτέλιζε καθημερινά επιδεικνύοντας τον στο κόσμο, δεμένο σε σκοινί, σαν αξιοπερίεργο ον, μαζεύοντας οβολούς.

          Κάποια μέρα, κάποιος από το πλήθος που τον έβλεπε σ’ αυτά τα απερίγραπτα χάλια, τον πλησίασε και του μίλησε…Ελληνικά! Ο Cyrano του διηγήθηκε την περιπέτεια του, κι’ αυτός τον παρηγόρησε λέγοντας του ότι θα ειδοποιήσει την Αυλή για τη συμφορά του και πως ανάλογα βάσανα θα τράβαγε κι’ όποιος από τη δική τους γη ήθελε βρεθεί στο φεγγάρι, δηλ. στη Γη-πατρίδα του Cyrano. Η ίδια χυδαιότητα βασιλεύει και εδώ και εκεί!....... Και του απεκάλυψε, πως αμέσως κατάλαβε πως ο Cyrano ήταν άνθρωπος, μάλιστα πως ήταν Γαλάτης, διότι το πάλαι-ποτέ κι’ αυτός είχε κάνει το αντίστροφο ταξίδι, και είχε φθάσει στη γη από την οποία ξεκίνησε και ήρθε ο  Cyrano!

         Το πρώτον είχε κατοικήσει στην Ελλάδα και αποκαλείτο: “Δαίμονας του Σωκράτη”, μετά δε τον θάνατο του φιλοσόφου, εκείνος κυβερνούσε και συμβούλευε τον Επαμεινώνδα στη Θήβα! Κατόπιν πέρασε στους Ρωμαίους, μάλιστα παρουσιασθείς στον Δρούσο, το γιο της Λιβίας, του απαγόρευσε να συνεχίσει τον πόλεμο που αυτός συνέχιζε στη Γερμανία!

        Ο κόσμος της αρχαιότητας, αυτόν και άλλους συντρόφους του, τους λέγαν…. μάντες, νύμφες, ξωτικά, νεράιδες, εφέστιους θεούς, ψυχές των νεκρών, ερινύες, λάμιες, δαίμονες, ναϊάδες, εφιάλτες, σκιές, σκιάχτρα, φαντάσματα….

        Ο παράξενος αυτός «Σεληνάνθρωπος», πρώην “Δαίμονας του Σωκράτη” κ.ά., δεν πάει πολύς καιρός που ξανάρθε στη Γη μας! Αυτή, τη δεύτερη φορά, συμβούλευσε – δίδαξε τεχνικές και κανόνες σε σχέση με τη φύση, σε πολλούς ονομαστούς λόγιους και θεολόγους, μαθηματικούς και αστρολόγους, αλχημιστές και θαυματοποιούς, “μάγους” όπως ο πολύς κόσμος θεωρεί ότι είναι. Μεταξύ δε αυτών κατονομάζει τους:

           Τζερόλαμο Καρντάνο, Τομάσο Καμπανέλλα, Κορνήλιο Αγρίππα, αβά Johannes Trithemius, δόκτορα Φάουστ, Jacques de La Brosse, Julius Caesar Scaliger, και συμμορίες από νεαρούς Ροδόσταυρους.

         Στη Γαλλία, είπε, συναναστράφηκε και δύο, από τους κύριους εκπροσώπους της λεγόμενης ελευθεριακής σκέψης και του σκεπτικισμού, του 17ου αι., τους: La Mothe Le Vayer και  Pierre Gassendi, για τους οποίους λέει: «Ο δεύτερος είναι κάποιος που γράφει σαν φιλόσοφος, ενώ ο πρώτος ζει σαν φιλόσοφος»!...... Τέλος, επαινώντας την μεγαλοψυχία και την περιφρόνηση που έδειξε στον Αλέξανδρο, αποφαίνεται ότι…. ο μόνος ποιητής, ο μόνος φιλόσοφος κι ο μόνος ελεύθερος άνθρωπος που έχουμε είναι ο Διογένης.

         Το αλλόκοτο αυτό ον, συνεχίζοντας τις διηγήσεις του προς τον κατάπληκτο Cyrano,  αποκαλύπτει ότι κατάγεται από τον Ήλιο, απ’ όπου ήρθε κάποτε, ως αρχηγός μιας αποστολής εποίκων.  Ωστόσο, εκτίμησε τον πλανήτη αυτόν (δηλ. αυτόν που βρίσκεται τώρα) διότι οι κατοικούντες σ’ αυτόν είναι εραστές της αλήθειας, δεσπόζει η λογική, ενώ παράφρονες λογαριάζονται, μόνον οι σοφιστές και οι ρήτορες. 

        Υπ’ όψιν, ότι εδώ η ζωή, όπως λέει, διαρκεί 3-4……χιλιάδες χρόνια, αλλά και μετά, μπορεί κανείς να συνεχίζει να ζει σε νεανικό σώμα πρόσφατα πεθαμένου!

         Διαβεβαιώνει επίσης ότι: «Δεν είναι σώμα μόνον ό,τι μπορούμε να αγγίξουμε», άλλωστε «δεν υπάρχει τίποτα στη φύση που να μην είναι ύλη», και είναι πολύ σφαλερό, αυτό που νομίζουν οι άνθρωποι της Γης, πως: Ό,τι δεν καταλαβαίνουν είναι είτε πνευματικό είτε δεν υπάρχει καθόλου.

        Στο σύμπαν, λέει, υπάρχουν μύρια ίσως πράγματα, που για να γίνουν αντιληπτά θα απαιτούντο μύρια διαφορετικά όργανα. Πάντως, ο ίδιος, ως εξηγεί, αντιλαμβάνεται τα πράγματα, αυτά που οι άνθρωποι βλέπουν-ακούν-αγγίζουν-μυρίζουν-γεύονται, με τις δικές του ανώτερες αισθήσεις.    

         Το “δαιμόνιο” και στις επόμενες ημέρες επισκεπτόταν συχνά τον Cyrano. Σε κάποια άλλη επίσκεψη του, του είπε: Δύο γλώσσες μιλιούνται σ’ αυτή τη χώρα. Μία από την αριστοκρατία και η άλλη από τον απλό λαό. Το ιδίωμα της ανώτερης τάξης είναι κάτι σαν μουσική χωρίς λόγια. Κουβεντιάζουν 15-20 άτομα δύσκολα ζητήματα θεολογίας και νομικής και είναι σαν να ακούν την πιο αρμονική συναυλία! Ο απλός λαός όμως εκφράζεται με καθορισμένες κινήσεις των μελών του σώματος τους, που δηλώνουν συγκεκριμένες λέξεις.  

            Κάποια μέρα ο  “δαίμονας”, που είχε πια γίνει φίλος του Cyrano, του ήρθε αγνώριστος, ανανεωμένος. Από ασπρομάλλης γέρος, εμφανίστηκε νεαρός, κι’ αυτό διότι, ως του εξήγησε, είχε μπει στο σώμα κάποιου νέου ανθρώπου, που μόλις είχε πεθάνει σ’ ένα δωμάτιο του νοσοκομείου. Τον προσκάλεσε σε γεύμα, μέσα σε μια υπέροχη επιπλωμένη αίθουσα. «Μάθετε, πως εδώ ζουν μονάχα με ατμό! Σε μεγάλα ειδικά δοχεία κλείνουν τις τροφές, κατόπιν οσφραίνονται τις αναθυμιάσεις τους, και με αυτόν τον τρόπο τρέφονται. Η μύτη, λοιπόν, χρησιμοποιείται αντί για το στόμα και το λαρύγγι και έτσι δεν δημιουργούν σχεδόν καθόλου περιττώματα, περίπου τη ρίζα κάθε αρρώστιας!

          Ο Cyrano, όμως, τον παρακάλεσε να φάει και κάτι στερεό, σαν άνθρωπος. Κι’ αυτός του το υποσχέθηκε. Την άλλη μέρα τον οδήγησε σε κήπο, όπου ένας κυνηγός, που κράταγε κάτι σαν τουφέκι, τον ρώτησε αν επιθυμούσε να φάει μια ντουζίνα κορυδαλλούς. Δεν πρόλαβε να πει ναι, και με ένα πυροβολισμό στον αέρα κάπου 20-30 κορυδαλλοί πέσανε στα πόδια τους….καλοψημένοι! Το μπαρούτι που σκοτώνει, μαδά και ψήνει τα φτερωτά θηράματα, περιέχει και τα απαιτούμενα καρυκεύματα, του εξηγούν. Πάντως ο Cyrano εκείνη την ημέρα έφαγε τους πιο νόστιμους κορυδαλλούς της ζωής του!

           Βρισκόντουσαν σε πανδοχείο και φεύγοντας ο δαίμων δίδει ένα χαρτί στον πανδοχέα. Ο Cyrano τον ρωτά αν πρόκειται για τσεκ ή γραμμάτιο πληρωμής. Του απαντά ότι ένα εξάστιχο ποίημα του έδωσε, έτσι ξεπλήρωσε τον πανδοχέα. Και εξηγεί: Καθ’ ένας εδώ, γράφει ποιήματα, τα οποία πηγαίνει σε ειδική επιτροπή, η οποία τα αξιολογεί και διατιμάει ανάλογα με την ευφυία που περικλείουν. Με αυτόν τον τρόπο στον παράξενο αυτό τόπο πληρώνουν. «Έτσι, όποιος πεθαίνει από πείνα, πάει να πει πως είναι σκέτο βόδι, κι’ αυτοί που τρώνε πάντα καλά είναι οι ευφυείς»!

           Μετά από πολλές ημέρες το δαιμόνιο πραγματοποιεί και την υπόσχεση που του είχε δώσει, και οδηγεί τον  Cyrano στο βασιλικό παλάτι. Θυμάστε, ο δυστυχής Cyrano λογιζόταν γένος πιθήκων, διότι περπατούσε με δύο πόδια, έναντι των όντων της Σελήνης που περπατούσαν με τα τέσσερα …. κι’ αυτό θεωρούσαν μεγάλο μειονέκτημα! Ακόμα, τον είχαν εκλάβει και ως το θηλυκό ενός χαϊδεμένου (σπάνιου) ζώου της βασίλισσας!

             Στο παλάτι, του παρουσιάζουν το υποτιθέμενο πιθηκοειδές αρσενικό ταίρι του, που δεν ήταν άλλος…… παρά ένας Ισπανός, γέννημα θρέμμα της Παλαιάς Καστίλης, που βρήκε τρόπο να τον μεταφέρουν πουλιά στη Σελήνη, και αιχμαλωτίστηκε από την βασίλισσα της!

      Πρόκειται για τον…… Domingo Gonsales, τον κεντρικό ήρωα του μυθιστορήματος φαντασίας: «The Man in the Moon» (1638) του Άγγλου κληρικού Francis Godwin!

      Το έργο αυτό του Francis Godwin περισσότερο από κάθε άλλο -πιθανότατα- φαίνεται να είχε επηρεάσει το ανάλογο του Savinien de Cyrano de Bergerac, που γράφτηκε το 1650.

        

  Κεφ.5) Ο Cyrano στο παλάτι της Σελήνης, φιλοσοφικές συζητήσεις με τον Ισπανό   

          Τον Γαλάτη  Cyrano έριξαν στο ίδιο κελί φυλακής του παλατιού με τον Ισπανό, μπας και (σαν θηλυκό-αρσενικό που αντίστοιχα λογαριάζονταν) ζευγαρώσουν και πολλαπλασιαστεί το είδος τους στο βασίλειο! Βέβαια, αυτοί εκεί έλεγαν ό ένας στον άλλο τις περιπέτειες τους…

           Διηγήθηκε, λοιπόν, ο Ισπανός στον Cyrano, ότι…… «είχε διατρέξει όλη τη Γη και τελικά υποχρεώθηκε να την εγκαταλείψει για τη Σελήνη, γιατί δεν μπόρεσε να βρει ούτε μία χώρα όπου η φαντασία να είναι ελεύθερη. Ό,τι ωραίο κι αν έλεγες σε πέρναγαν για ηλίθιο, τρελό ή άθρησκο, αν ήταν κόντρα στις αρχές των πηλοφόρων, τηβεννοφόρων ή ρασοφόρων κι’ εσύ δεν συγκαταλεγόσουν σ’ αυτούς».......... Μάλιστα, στη χώρα του, ήθελαν να τον οδηγήσουν στην Ιερά Εξέταση, διότι άφησε εμβρόντητους τους Σχολαστικούς λέγοντάς τους κατάμουτρα ότι υπάρχει το κενό στη φύση και ότι δεν είχε υπόψη του κάποια ύλη στον κόσμο που να είναι βαρύτερη από κάποιαν άλλη.

           Στη συνέχεια ο Ισπανός ξανοίγεται σε μακρά επιστημονική συζήτηση για την Φύση, όπου, μεταξύ πολλών άλλων, αναφέρει και τα εξής: «Αν εξετάσεις πολύ προσεκτικά την ύλη θα δεις πως είναι μία και μοναδική, που, σαν εξαιρετική θεατρίνα, παίζει διάφορους ρόλους αλλάζοντας κοστούμια. Διαφορετικά θα έπρεπε να θεωρήσεις ότι υπάρχουν τόσα στοιχεία όσα και είδη σωμάτων.  Η ύλη αυτή εκδηλώνεται ανάλογα με τη διάθεση που βρίσκεται την ώρα που ενεργεί……Θεωρώντας, λοιπόν, πως δεν υπάρχει παρά μονάχα ένα στοιχείο, είναι πλέον από βέβαιον πως όλα τα σώματα, το καθένα ανάλογα με τη μάζα του, έλκεται προς το κέντρο της Γης»…...

          Πληθώρα παραδειγμάτων (με το νερό, τη φωτιά, τον αέρα, το χώμα κ.ά., καθώς και με τις ιδιότητες τους) δίνει ο Ισπανός, για να τεκμηριώσει τη θεωρία του. Μια μπάλα κανονιού θα πέσει με μεγαλύτερη ταχύτητα από ένα φτερό, προς τη Γη, για το λόγο ότι στη μπάλα βρίσκεται συμπιεσμένη μεγάλη ποσότητα υλικού σε μικρό όγκο……

         Οι συζητήσεις τους είναι καθημερινές. Ο Ισπανός, πάντα “χειμαρρώδης”:  «…… Μα, θα μου πεις, υποθέτεις την ύπαρξη κενού σαν να την έχεις αποδείξει. Αυτό ακριβώς είναι που συζητούμε! Ε, λοιπόν, θα σου αποδείξω και, μολονότι η δυσκολία αυτή είναι αδελφή του Γόρδιου δεσμού, διαθέτω αρκετή δύναμη για να γίνω ο Μέγας Αλέξανδρος»! ……

          «……Τολμώ να πω πως αν δεν υπήρχε το κενό, δεν θα υπήρχε και η κίνηση……Και οι αντιρρησίες, πως είναι δυνατόν να πιστεύουν ότι ένα σώμα αραιώνεται, ή ότι ένα μόριο της μάζας απομακρύνεται από ένα άλλο μόριο, χωρίς να μένει κενός ο χώρος που κατελάμβανε;  

          ……Και ας πούμε πως είναι αδιανόητη η ανυπαρξία στον κόσμο και πως είμαστε φτιαγμένοι κατά ένα μέρος από το τίποτα. Ε!, λοιπόν γιατί όχι; Ο κόσμος όλος δεν περιβάλλεται από το τίποτα;  Αφού το παραδέχεσαι αυτό, ομολόγησε λοιπόν πως είναι εξίσου εύκολο στον κόσμο να έχει το τίποτα μέσα του, όπως και γύρω του».      

              Και, παραθέτοντας πειστικά παραδείγματα από την κοινή ανθρώπινη εμπειρία πάνω σε αμέτρητα περιστατικά που συντελούνται παντού και κάθε στιγμή στη Φύση, διαφωνώντας με την Σχολαστικότητα του Αριστοτέλη, που αντηχεί σήμερα σ’ όλες τις τάξεις της Γαλλίας, ο Ισπανός υποστηρίζει πως: Όλα βρίσκονται σε όλα, όλα τα πράγματα συναντιώνται σε όλα, όλα εμπεριέχονται μέσα σε όλα και όχι πως μεταβάλλονται τα μεν σε δε, όπως αναμασούν οι Περιπατητικοί.

         Στα ίσια μιλώντας, χωρίς περιστροφές: Οι αρχές ανακατεύονται, διαχωρίζονται και ξανά-ανακατεύονται πάλι με τέτοιον τρόπο, ώστε ό,τι έγινε κάποτε νερό, από τον σοφό Δημιουργό του κόσμου, θα είναι για πάντα νερό. Και δεν λέω τίποτα χωρίς να μπορώ να το αποδείξω».                

 

Κεφ.6)  Ο Cyrano στο Δικαστήριο, φιλοσοφικές συζητήσεις

               Οι δύο άνθρωποι στη Σελήνη, ο Γαλάτης και ο Ισπανός, τους έμελλε να έχουν κι’ άλλες εμπειρίες, φυλακισμένοι στο παλάτι του κράτους της Σελήνης. Οι ιερείς αποφάνθηκαν ότι είναι πουλιά, αφού όπως αυτά έχουν δύο πόδια.  Έτσι, επηρεάζοντας και την κοινή γνώμη, οι φίλοι μας κλείστηκαν σε κλουβί, με επείγουσα διαταγή του Ανωτάτου Συμβουλίου........ Δεν τους έλλειπε το φαΐ και η περιποίηση στο πουλόσπιτο τους. Ακόμα, από το μεγάλο πλήθος των περίεργων που ερχόντουσαν να τους δουν, ο Cyrano έμαθε να μιλά σαν κι’ αυτούς.  Και έμαθε τόσο καλά τη διάλεκτο τους, ώστε το πνεύμα και η ευφυΐα του έφθασε να αναγνωρίζονται και δεόντως να εκτιμώνται…..

              Ο κλήρος ανησύχησε και θορυβημένος από τα “μηνύματα” που εξέπεμπαν τα λόγια του Cyrano και κοινοποίησε διάταγμα με το οποίον απαγορευόταν αυτά να γίνονται δεκτά, σαν προϊόντα λογικής. Έπρεπε να λογίζονται, μόνον ως παρακινούμενα από ένστικτα.

               Επειδή όμως πολλοί από το λαό της Σελήνης δεν συμμερίζονταν την άποψη αυτή του κλήρου, συστάθηκε ένα ειδικό δικαστήριο, ενώπιον του οποίου ο Cyrano σύρθηκε να λογοδοτήσει. Μεταξύ άλλων τον υπέβαλαν και σε φιλοσοφικές ερωτήσεις, στις οποίες απάντησε καλόπιστα εκθέτοντας ό,τι είχε μάθει από τους καθηγητές του περί θρησκείας. Ωστόσο, διόλου δεν πείσθηκαν οι δικαστές, έτσι ο Cyrano κατέφυγε στις αρχές του Αριστοτέλη, οι οποίες όμως κι’ αυτές δεν τον βοήθησαν περισσότερο από τις προηγούμενες σοφιστείες του, γιατί, με δυο λόγια, αυτοί του αποκάλυψαν την πλαστότητα τους!

               Του είπαν: «Ο Αριστοτέλης εφεύρισκε αρχές προσαρμοσμένες στην φιλοσοφία του, αντί να προσαρμόζει την φιλοσοφία του στις αρχές. Όφειλε τουλάχιστον να αποδείξει ότι οι αρχές αυτές ήταν πιο λογικές από τις αρχές των άλλων (φιλοσοφικών) αιρέσεων, πράγμα που δεν κατάφερε να κάνει».....  Ο Cyrano συνεχώς τους αντέκρουε παπαγαλίζοντας -μόνον, και τίποτε άλλο- ότι δεν ήταν πιο σοφοί από τον Αριστοτέλη, και πως του ήταν απαγορευμένο να αντικρούει τις  Αριστοτελικές αρχές με επιχειρήματα».

            Τελικά, όλοι τους συμφώνησαν πως ο Cyrano δεν ήταν άνθρωπος, αλλά πιθανώς κάτι σαν στρουθοκάμηλος, δεδομένου ότι κρατούσε, όπως αυτό το ζώο, όρθιο το κεφάλι. Έτσι, ο  πτηνοφύλακας τον  ξαναπήγε στο κλουβί του. Δεν πέρναγε και άσχημα πίσω από τα κάγκελα, βέβαια. Τρεφόταν καλά και διασκεδάζοντας την Αυλή, έμαθε ένα σωρό πράγματα απ’ αυτούς για την κοινωνία τους, όπως φ.ε. ότι κάθε άντρας μπορεί να ζητήσει ό,τι θέλει από μια γυναίκα και κάθε γυναίκα μπορεί να πάει έναν άντρα στα δικαστήρια επειδή την απέκρουε.

            Αλλά  και αντίστροφα. Τους μιλούσε για τον Γη, από την οποίαν είχε έρθει, μάλιστα, οι κόρες της Βασίλισσας, είχαν τόσο πολύ γοητευτεί από την ευγλωττία του, ειδικά όταν τους απεκάλυπτε τα μυστήρια της θρησκείας μας, με τις καμπάνες, την λατρεία των λειψάνων αγίων κλπ., ώστε με δάκρυα στα μάτια δήλωναν την επιθυμία τους, κάποτε, μαζί του να πετάξουν στον κόσμο μας!

Κεφ.7) Πόλεμος και Ειρήνη στη Σελήνη         

           Δεν είναι πάντα όλα ειρηνικά στον κόσμο της Σελήνης! Αίφνης, ξεσπά εμφύλια - δυναστική διαμάχη στο Βασίλειο. Ο Cyrano τότε μαθαίνει με ποιους κανόνες διεξάγονται οι διαμάχες στον κόσμο τους, διότι υπάρχουν αυστηροί - απαράβατοι όροι - κανονισμοί ακόμα και στη διεξαγωγή των μεταξύ τους  πολέμων.  

             Λοιπόν, σε μια τέτοια περίπτωση οι αντιμαχόμενοι συμφωνούν στον διορισμό διαιτητών, οι οποίοι, κατ’ αρχάς, επιβάλουν πλήρη ισότητα στον εξοπλισμό, στον αριθμό των στρατιωτών, σε όλα γενικά τα μέσα διεξαγωγής του πολέμου μεταξύ των αντιμαχομένων.  Στο τέλος, καταμετρώνται οι απώλειες εκάστης πλευράς και νικητής ανακηρύσσεται όποιος έχει τις λιγότερες, ενώ σε περίπτωση ισότητας τραβούν κλήρο.

            Όμως….. δεν έχει κριθεί ακόμα τίποτα, γιατί υπάρχουν κι’ άλλες στρατιές, λίγες αυτές, ανθρώπων σοφών και πνευματωδών, που ο ανταγωνισμός τους είναι αποφασιστικός για τον αληθινό θρίαμβο ή την υποδούλωση των εθνών……Η νίκη επ’ αυτού του πεδίου λογαριάζεται σαν τρεις νίκες με την δύναμη των όπλων.

          Όταν, τελικά, ένα έθνος ανακηρύσσεται νικητής, διαλύεται η συγκέντρωση και ο νικητής λαός διαλέγει για βασιλιά του, ή τον δικό του  βασιλιά, ή τον βασιλιά του εχθρού του! 

            Έκπληκτος ο Cyrano ακούει τα παραπάνω, και όταν, στη συζήτηση, αναφέρει πως στη Γη οι πόλεμοι  διεξάγονται με τους μονάρχες -προκειμένου να νικήσουν- να μετέρχονται οποιοδήποτε μέσο, και να θεωρούν ως μόνο δίκαιο την ισχύ, ο συζητητής του τον αντικρούει:   

            «Όλ’ αυτά αποτελούν κατεργαριές και απάτες, που δεν πρέπει να απολαμβάνουν της εκτίμησης ενός αληθινά γενναίου…… Μα, αν κάθε πλευρά θεωρεί ότι έχει δίκαιο, γιατί δεν διατηρούν την υπάρχουσα κατάσταση, ή, την επαρχία, για την οποίαν ερίζουν, δεν την παίζουν κορώνα/γράμματα; Αντίθετα, ενώ προκαλούν το θάνατο 4 εκατομμυρίων ανθρώπων, που αξίζουν περισσότερο από δαύτους, εκείνοι παραμένουν στα στρατηγεία τους, μην υπολογίζοντας τον τρόπο με τον οποίο σφαγιάζονται οι φουκαράδες….... Εάν κάποιος κατατρόπωσε τον εχθρό του από Τύχη, τότε η Τύχη - όχι αυτός – δικαιούται τη νίκη, αφού ο ίδιος δεν συνέβαλε καθόλου σ’ αυτό…...Εξυμνείτε αυτόν που σκότωσε τον εχθρό του λόγω της υπεροχής του, και επαινώντας την τόλμη του, τον εκθειάζετε για ένα αμάρτημα κατά της φύσεως, εφόσον η τόλμη οδηγεί στην καταστροφή»……

                 Την εποχή που ο Savinien de Cyrano de Bergerac γράφει το μυθιστόρημά του, η Ευρώπη μόλις έχει εξέλθει από τον αιματηρότερο και καταστροφικότερο πόλεμο που έζησε ποτέ   - στον οποίον ο συγγραφέας είχε λάβει ενεργό μέρος, μάλιστα σοβαρά είχε τραυματιστεί -  τον ΤΡΙΑΚΟΝΤΑΕΤΗ ΠΟΛΕΜΟ (1618 - 1648).

             Υπολογίζεται ότι 4,5 έως 8 εκατομμύρια στρατιώτες και πολίτες πέθαναν από τις μάχες, τους λιμούς και τις ασθένειες, ενώ ορισμένες περιοχές παρουσίασαν μείωση πληθυσμού άνω του 50%. 

             

     Κεφ.8)  Διάλογος για την κοσμογονία – Κατηγορία για αθεΐα

                 Όμως, οι αντιγνωμίες, στον προσδιορισμό του είδους ύπαρξης του Cyrano, πάλι τον οδήγησαν ενώπιον πολλών αυλικών, οι οποίοι ξανά τον υποχρέωσαν να εκφράσει τις φιλοσοφικές του απόψεις….. Μια θέση του Cyrano πάνω σε κάποιο θέμα της Φυσικής, φαίνεται πως ικανοποίησε τον προεδρεύοντα, ο οποίος έτσι βρήκε την ευκαιρία να διατυπώσει, με ήπιο τόνο και επί μακρόν, την άποψη του για την Δημιουργία του Κόσμου…..

         Ευφυέστατα ήταν τα λόγια του προεδρεύοντος, λογικότερα απ’ αυτά που εκφράζονται στη Γη, όμως επί της απόψεως του ότι…… ο κόσμος δεν είχε αρχή, αρχή τόσο αντίθετη με ό,τι υπαγορεύει η πίστη μας…… ο Cyrano αντέδρασε έντονα: Τον ρώτησε, τι θα απαντούσε σε μια αυθεντία, σαν τον πατριάρχη Μωυσή, που έλεγε καθαρά πως ο Θεός έφτιαξε τον κόσμο σε 6 ημέρες…… Η ερώτηση προκάλεσε γέλιο, στον αδαή αυλικό και έφερε το τέλος της ακροάσεως του Cyrano ενώπιον της επιτροπής.

             Ωστόσο, ο Cyrano καθόλου δεν είχε ξεφύγει από μεγάλους κινδύνους για την ίδια τη ζωή του, που -κυρίως- προέρχονταν από το ιερατείο. Πράγματι, οι ιερείς του τόπου επισκέφθηκαν το βασιλιά και του ζήτησαν να δικαστεί ο αιχμάλωτος στο κλουβί, με την κατηγορία της αθεΐας. Προβλεπόμενη δε ποινή γι’ αυτό το βαρύτατο κακούργημα, ήταν ο θάνατος δια πνιγμού, έτσι εξολόθρευαν τους άθεους.

             Έτσι, ο δυστυχής Cyrano, για τρίτη φορά, ξανακάθεται στο σκαμνί. Ο μεγάλος ποντίφικας, μ’ ένα “φιλιππικό”, στήριξε το κατηγορητήριο. Το πλήθος που παρακολουθούσε τη Δίκη εμφάνιζε άγριες διαθέσεις εναντίον του κατηγορουμένου, φανατισμένο από μια τρομπέτα που ξεκούφαινε και εμπόδιζε κάθε νηφάλια σκέψη…..  όπως συμβαίνει στις στρατιές, όπου ο σαματάς από τρομπέτες και ταμπούρλα εμποδίζει τον στρατιώτη να σκεφθεί την σπουδαιότητα της ζωής του!    

            Την στιγμή που ο Cyrano κλήθηκε να απολογηθεί, πριν προλάβει να ανοίξει το στόμα του κάτι, εντελώς αναπάντεχο, συμβαίνει: Ένας άνθρωπος, προσεγγίζει, με δυσκολία, τον Βασιλιά, προσπίπτει στα πόδια του, και λέει φωνακτά, μέσα από υποστηρικτική για τον κατηγορούμενο  ομιλία, και τα πιο κάτω λόγια: «Δεν μπορείτε, Δίκαιοι, να καταδικάσετε τούτον τον άνθρωπο, πίθηκο ή παπαγάλο, επειδή είπε πως το φεγγάρι, από το οποίον προέρχεται, είναι κόσμος. Διότι, αν είναι άνθρωπος, όλοι οι άνθρωποι είναι ελεύθεροι……..  Θα σας αποδείξω, επίσης, ότι δεν πρέπει να τον καταδικάσετε, αν τον κατατάξετε στα ζώα……αφού τα κτήνη λειτουργούν με το φυσικό ένστικτο, κατ' ακολουθίαν η φύση είναι αυτή που μιλάει κι’ όχι ο ίδιος, η σοφή εκείνη φύση.

             Τελικά, ο βασιλιάς ανακοινώνει απόφαση: Ο Cyrano, του λοιπού, θα θεωρείται άνθρωπος, υπό τον όρο, δημόσια να ανακαλέσει όσα έχει πει ως τώρα, δηλ. ότι -τάχα- η Σελήνη (δηλ. η δική μας Γη) είναι ένας κόσμος. Αυτό βρίσκουν καλό οι ιερείς να πιστεύει ο κόσμος, να μην σκανδαλίζεται και η σκέψη των αδυνάτων!............ Υποχρέωσαν τον (άνθρωπο πλέον και με δικαστική απόφαση) Cyrano να περιφέρεται στις πλατείες και, ντροπιαστικά, να απολογείται για τις μέχρι τώρα ιδέες του για το Σύμπαν, που πλέον τις είχε απαρνηθεί, κατά πως ήθελε και επέβαλε το ιερατείο! 

Πρβλ. με τον Γαλιλαίο και την Ιερά Εξέταση  

   Κεφ.9)  Ήθη και θεσμοί. Η αθανασία της ψυχής. Η εξέλιξη των ειδών. Τα θαύματα

            Άνθρωπος, “και με τη βούλα”, πια ο Cyrano ξανασυναντά κάπου το παλιό δαιμόνιο του….. αυτό -ντε- που υπήρξε το «δαιμόνιο» του Σωκράτους και άλλων.….. το οποίον του κανονίζει  συνάντηση των δυο τους, με ακόμα δύο καθηγητές της Ακαδημίας της πόλης, με  σκοπό να μιλήσουν για τη φιλοσοφία που διδάσκουν. Πραγματοποιείται η συνάντηση.

              Ο Cyrano εκπλήσσεται μαθαίνοντας πως, αντίθετα με ό,τι συμβαίνει στην Γη, οι ηλικιωμένοι είναι αυτοί που αποδίδουν τιμή και σεβασμό στους νέους, οι πατεράδες στα παιδιά τους, μόλις οι Συγκλητικοί αποφανθούν ότι τα τέκνα έχουν φτάσει σε ηλικία να χρησιμοποιούν την λογική!  Τα επιχειρήματα είναι πολύ λογικά:  Η νιότη και μόνο είναι ικανή για δράση. Τα χιόνια των 60 χειμώνων έχουν παγώσει την φαντασία, έχουν προκαλέσει αρτηριοσκλήρωση, έχουν εξασθενήσει το πνεύμα, έχει ρουφήξει το μεδούλι από τα κόκαλα…….Όλοι όσοι θέσπισαν τους νόμους ήταν γέροι που φοβούνταν μήπως οι νέοι τους αποστερήσουν αυτό ακριβώς το κύρος που είχαν υφαρπάξει με βία και απειλές και,  όπως οι νομοθέτες στις ψεύτικες θρησκείες, έκαναν μυστήριο ό,τι δεν μπόρεσαν να αποδείξουν……...  

            Η συζήτηση επεκτείνεται. Όλως ενδεικτικά απ’ όσα, πολλά και διάφορα, λέγονται:           «Μένω κατάπληκτος από το ότι η θρησκεία σας πάει κόντρα στη Φύση και φθονεί όλες τις απολαύσεις των ανθρώπων, από το ότι οι ιερείς σας ακόμα δεν έχουν θεωρήσει αμάρτημα και το να ξύνεται κανείς, λόγω του ευχάριστου πόνου που νοιώθει……Γιατί είναι αμαρτία ν’ αγγίζω το “μεσαίο” μου και δεν είναι όταν αγγίζω το αφτί μου ή τη φτέρνα μου; Μήπως επειδή εκεί ευχαριστιέμαι;…….

          Έχετε άδικο να θέλετε να δεσπόζετε στη σοφία του Θεού……Εφόσον ο Θεός είναι ανίκανος για πάθος, δεν μπορεί ούτε ν’ αγαπήσει κανέναν ούτε να τον μισήσει…….Αφανίζεις ένα λάχανο όταν το κόβεις, όμως σκοτώνοντας ένα άνθρωπο, δεν κάνεις τίποτε άλλο από το να του αλλάζεις την κατοικία……. Ο Μωυσής, ο μεγαλύτερος προφήτης, αντλούσε, καθώς λέγεται, τη γνώση της φύσης μέσα από την ίδια τη φύση. Αυτή την αλήθεια κατεδείκνυε όταν μιλούσε για το “Δέντρο της Γνώσεως”. Ήθελε, έτσι, να μας διδάξει πως τα φυτά κατέχουν, αποκλειστικά εκείνα, την τέλεια σοφία…… 

              Σε άλλες συναντήσεις με τον ίδιο (το δαιμόνιο) και με άλλους σοφούς από τη Σελήνη, ο Cyrano αναφέρεται στην αθανασία της ψυχής, όπως την έχει διδαχτεί από μικρός, όμως ξεσπούν σε γέλια αυτοί που τον ακούν. Του λένε:  «Τι; Θεωρείται αθάνατη την ψυχή σας, ενώ των ζώων όχι;

          ΣΗΜ: Ο Καρτέσιος είχε την άποψη ότι τα ζώα είναι μηχανές χωρίς ψυχή, όμως ο  Συρανό Ντε Μπερζεράκ είχε την αντίθετη άποψη.

           Να μην σας πω ψέματα, μεγάλε μου φίλε, αλλά η ματαιοδοξία σας δεν έχει όρια! Και αν μου επιτρέπετε, που βασίζετε αυτήν την αθανασία σας, την οποίαν αρνείστε στα ζώα; Μήπως επειδή εμείς είμαστε προικισμένοι με λογική, ενώ εκείνα δεν είναι;….Μα κι’ αν ακόμα είναι αλήθεια πως η λογική δόθηκε σε μας, ειδικά στο είδος μας, ως προνόμιο, αυτό πάει να πει πως -τάχα- ο Θεός πρέπει να προίκισε τον άνθρωπο και με αθανασία; Επειδή ήδη τον επιδαψίλευσε και με την λογική;……Επίπλαστο είναι αυτό το συμπέρασμα…….

              Απίθανο η ψυχή του ανθρώπου να είναι αθάνατη, γιατί τότε ο Θεός θα ήταν άδικος, σαν κοινός Πατέρας όλων των υπάρξεων, που λέει ότι είναι…… Ξέρεις, από το χώμα γίνεται ένα δέντρο, από το δέντρο ένα γουρούνι, από το γουρούνι ένας άνθρωπος. Τότε, γιατί δεν μπορούμε να πιστέψουμε πως όλα τα όντα στη φύση τείνουν προς την τελειότητα, και συνεπώς φιλοδοξούν να γίνουν άνθρωποι;…. Θα πρέπει να είναι κάποιος ανόητος για να τ’ αρνηθεί όλ’ αυτά…..

            Μια μηλιά, με τη θέρμη του σπόρου της, λες και έχει στόμα, τρώει και χωνεύει το χορτάρι που την περιβάλλει. Ένα γουρούνι καταβροχθίζει τον καρπό και τον κάνει μέρος του εαυτού του. Ένας άνθρωπος τρώει το γουρούνι….Έτσι, ο μεγάλος εκείνος ποντίφικας που βλέπεις, με τη μήτρα στο κεφάλι, ήταν μόλις πριν 60 χρόνια μια τούφα χορτάρι στον κήπο......... Αν ο Θεός είναι κοινός πατέρας όλων των πλασμάτων, αν δεχτούμε ότι τ' αγαπά όλα εξίσου, δεν είναι πολύ λογικό αυτό το συμπέρασμα; Η “μετεμψύχωση” ετούτη δεν είναι πιο λογική από αυτήν των Πυθαγορείων;

              Κάποια άλλη ημέρα, κάνοντας ένα αδέξιο κομπλιμέντο στον σύντροφο του, ανέφερε, απλά - αφελώς, τη λέξη “θαύμα”. Όμως, προκάλεσε μια, μη αναμενόμενη και έντονη, αντίδραση από τον Ισπανό. «Μα δεν θα ξεφύγει ποτέ η γλώσσα και το μυαλό σας από τις εξωφρενικές θαυματολογίες; Τέτοιες κουβέντες δυσφημούν την έννοια φιλόσοφος. Ο σοφός δεν δέχεται τίποτα στον κόσμο που να μην το αντιλαμβάνεται, ή που κρίνει ότι είναι πέραν της αντιλήψεως του. Οφείλει, συνεπώς, να αποστρέφεται όλες τις εκφράσεις περί θαυμαστών και θαυμάτων, όπως και περί φαινομένων αφύσικων, που επινόησαν οι ηλίθιοι για να δικαιολογήσουν τις αδυναμίες της αντίληψής τους.             

            Ο Cyrano ωστόσο, πίστευε διαφορετικά, δηλ. όπως οι περισσότεροι άνθρωποι: «Όμως, θαύματα γίνονται! Έχω γνωρίσει πάνω από 20 αρρώστους, που έγιναν καλά από θαύμα»!........ 

            Παίρνει, βέβαια, απάντηση από τον Ισπανό, ως εξής: « Η δύναμη της φαντασίας, ξεκάθαρη – ρωμαλέα – δυνατή, είναι ικανή να νικήσει όλες τις αρρώστιες, λίγο αν βοηθηθεί από τα φάρμακα….. Δεν παύουν να συμβαίνουν ακόμα και σήμερα θεραπείες που μας καταπλήσσουν, τις οποίες ο λαουτζίκος αποδίδει σε θαύμα. Εγώ δεν πιστεύω καθόλου στα θαύματα, και η λογική μου λέει ότι είναι ότι είναι πιο εύκολο, όλοι όσοι μιλούν για θαύματα, να κάνουν λάθος, παρά να γίνονται θαύματα……..

             Ένας άρρωστος, αν πεθάνει - ο κόσμος λέει - ότι ο Θεός τον ξεκούρασε από τα βάσανά του. Αν παραμένει άρρωστος ότι δεν έχει πίστη, μα επειδή γιατρεύτηκε: Να ολοφάνερο το θαύμα! …….. Πολλοί, ασφαλώς, άνθρωποι αφοσιωμένοι στον Κύριο γλύτωσαν από την αρρώστια τους, αλλά πόσους περισσότερους βλέπουμε να χάνονται κακήν- κακώς παρ’ όλα τα τάματα τους;

            Ο  Cyrano, βαθιά διαποτισμένος με τα δόγματα της θρησκείας, επιμένει: «Μα, αν η ψυχή μας έχει λογική και, χωρίς να στηρίζεται στην συνδρομή της θέλησης μας, γνωρίζει από μόνη της να λειτουργεί ξέχωρα από ‘μας, αναγκαστικά τότε πρέπει να είναι και πνευματική. Κι’ αν παραδεχθείτε ότι είναι πνευματική, συμπεραίνω πως η ψυχή είναι αθάνατη…..

             Η απάντηση που λαμβάνει είναι μεγάλη, στα κυριότερα της σημεία έχει ως εξής: «Η ψυχή των ζώων, που είναι σωματική, δεν παραξενεύομαι που πεθαίνει. Αλλά, εκπλήσσομαι με το παραπάνω που η δική μας ψυχή, πνευματική – ασώματη και αθάνατη,  είναι αναγκασμένη να εγκαταλείπει το σώμα μας για τις ίδιες αιτίες που κάνουν την ψυχή ενός βοδιού να πεθαίνει.

            Μήπως έχει κάνει σύμβαση με το σώμα μας, κι’ όταν εκείνο δεχτεί μια σπαθιά κατάκαρδα, μια σφαίρα στο κρανίο, η ψυχή να εγκαταλείπει αμέσως το σπίτι της, επειδή έχει μια τρύπα;………. Για να πούμε την αλήθεια, αν η ψυχή διαθέτει τόση εξυπνάδα, θα ήταν εντελώς τρελή να εγκαταλείψει το σώμα για να πάει στο καινούργιο διαμέρισμά της στην Κόλαση.

           Κι’ αν η ψυχή είναι τόσο πνευματική από μόνη της, λογική και ικανή να αντιλαμβάνεται ακόμα και έξω όταν είναι από το σώμα μας - καθώς λένε -, τότε γιατί οι εκ γενετής τυφλοί, με το προνόμιο της πνευματικής ψυχής, να μην μπορούν να φανταστούν τι πράγμα είναι το να βλέπεις; Γιατί οι κουφοί να μην ακούνε καθόλου;………

 Αποδεικνύεται πως:  Πνευματική ψυχή δεν μπορεί να ενεργήσει χωρίς τις αισθήσεις. Οι άνθρωποι ισχυρίζονται ότι η ψυχή μπορεί να λειτουργήσει, έστω ατελώς αν στο διάβα της ζωής χάσει κάποιο από τα εργαλεία της (εννοεί την όραση, την ακοή κλπ.). Εντούτοις μπορεί να λειτουργεί τέλεια μετά τον θάνατό μας, όταν θα έχει χάσει όλα τα εργαλεία της!  

             Οι θρησκευτικές προκαταλήψεις όμως του Cyrano ακόμα “καλά κρατούν”: «Μα, αν η ψυχή μας πεθάνει, η Ανάσταση που περιμένουμε δεν είναι παρά μια χίμαιρα, γιατί ο Θεός θα πρέπει να ξαναπλάσει τις ψυχές, κι’ αυτό δεν θα ‘ταν Ανάσταση»…… Το “θαύμα της Ανάστασης” «Ο Θεός το ανάγγειλε και ο θεός δεν ψεύδεται»!

            Τον διέκοψε κουνώντας το κεφάλι του:  «Στο Θεό σας! Ποιος σας είπε αυτή τη μπαρούφα; Ποιος θ’ αναστηθεί; Εσείς, εγώ, η οικονόμος μου;……..  Επικαλείστε ότι “το είπε ο Θεός”. Πρέπει να αποδείξετε προηγουμένως ότι υπάρχει Θεός, γιατί όσον αφορά εμένα, σας το αρνιέμαι κατηγορηματικώς!

              Επιμένει ο Cyrano:  «Προφανείς οι αποδείξεις που χρησιμοποίησαν οι φιλόσοφοι και απέδειξαν την ύπαρξη Του. Αλλά και ως λογικοί άνθρωποι: Γιατί βρίσκεται ακατανόητη την πίστη στο Θεό»;

            Ακλόνητος όμως είναι στις (αθεϊστικές) απόψεις του και ο συνομιλητής του:  «Η λογική, λοιπόν, μας λέει: Είναι δυνατόν ο Θεός, που είναι η πεμπτουσία της γαλήνης, να παραφερθεί μαζί μας επειδή δεν τον γνωρίσαμε, αφού ο ίδιος μας αρνήθηκε τα μέσα, με τα οποία θα τον αναγνωρίζαμε; ……. Αν η πίστη στο Θεό ήταν τόσο απαραίτητη, ο Θεός ο ίδιος δεν θα μας είχε ενσταλάξει αυτή τη γνώση σε όλους, ρίχνοντας άπλετο φως, σαν τον ήλιο που δεν κρύβεται από κανέναν;  Ήθελε να παίξει κρυφτούλι με τους ανθρώπους;....... Αν, πάλι, μου έδινε ένα πνεύμα αδύναμο για να Τον κατανοήσω, το σφάλμα δεν θα ήταν δικό μου, αλλά δικό Του, αφού θα μπορούσε να μου είχε δώσει πνεύμα ικανό να Τον κατανοήσω……. 

Κεφ.10)  Άπειροι κόσμοι μέσα σ’ ένα άπειρο σύμπαν

             Από ομιλία του “δαιμόνιου” είναι και τα πιο κάτω λόγια, εν περιλήψει……« Θα σας δείξω πως υπάρχουν άπειροι κόσμοι μέσα σ’ ένα άπειρο κόσμο…… Εμείς με τη σειρά μας, αποτελούμε τον κόσμο για ακόμα πιο μικρούς οργανισμούς, όπως τον καρκίνο, τις ψείρες, τα σκουλήκια, τα ακάρεα. Αυτά, πάλι αποτελούν το έδαφος άλλων αδιόρατων και πάει λέγοντας…….Πείτε μου, σας παρακαλώ: Είναι δύσκολο να πιστέψουμε πως μια ψείρα βλέπει το σώμα μας ως τον κόσμο; Είναι δύσκολο να πιστέψουμε ότι, όταν κάποια απ’ αυτές ταξιδέψει από το ένα αφτί μας στο άλλο, οι συντρόφισσες της λένε πως ταξίδεψε στις δύο άκρες του κόσμου, ή πως διέτρεξε την απόσταση από τον ένα πόλο στον άλλο;

             Ναι, δίχως άλλο, ο μικροσκοπικός αυτός λαός παίρνει τις τρίχες μας για τα δάση της χώρας του, τους ιδρωμένους πόρους μας για πηγές, τα σπυριά και τις πληγές για λίμνες και έλη, τα’ αποστήματα για θάλασσες, τους όγκους για κατακλυσμούς. Κι’ όταν χτενίζεστε από μπρος ή από πίσω παίρνουν την κίνηση σας για πλημμυρίδα ή άμπωτη του ωκεανού!......

 

   Κεφ.11)  Οι απαρχές του σύμπαντος – Το τυχαίο στη Δημιουργία

 

              Το σοβαρότερο, βέβαια, ζήτημα σε μια φιλοσοφική κουβέντα είναι να δοθεί  μια Ερμηνεία των απαρχών του κόσμου. Ο Cyrano μας δίνει την εκδοχή που δίνουν οι σοφοί της Σελήνης στο μεγάλο αυτό θέμα, και τα συναφή μ’ αυτό: «Αναγκαστικά, ερχόμαστε αντιμέτωποι με 3-4 παραλογισμούς ….. Και το πρώτο εμπόδιο που συναντάμε είναι η αιωνιότητα του κόσμου. Το ανθρώπινο πνεύμα δεν είναι αρκετά ικανό να την εννοήσει, ούτε και μπορεί να φανταστεί ότι αυτό το μεγάλο σύμπαν, που είναι τόσο ωραίο, τόσο καλορυθμισμένο, μπορεί να είναι φτιαγμένο από μόνο του. Προσφεύγει, λοιπόν, στην Δημιουργία του κόσμου. Σαν κάποιον που βουτά στο ποτάμι για να γλυτώσει τη βροχή, σαν να το σκάμε από τα χέρια ενός νάνου ζητώντας έλεος από ένα γίγαντα! Μα, ακόμα κι’ έτσι, δεν ξεφεύγουμε.

               Αφαιρούμε την αιωνιότητα από τον κόσμο, επειδή δεν μπορούμε να την κατανοήσουμε, και την δίνουμε στο Θεό, λες και μας ήταν πιο εύκολο να την φανταστούμε να ανήκει στον ένα και όχι στον άλλο…… Θα πρέπει, λοιπόν, για να ξεφύγει κανείς από τον ανεξήγητο αυτό λαβύρινθο, να παραδεχτεί ότι η ύλη είναι αιώνια όσο ο Θεός, και τότε δεν θα υπάρχει λόγος της παρουσίας ενός Θεού, εφόσον ο κόσμος θα μπορεί να υπάρξει και χωρίς Αυτόν.  

                         Μα, θα μου πείτε, πως αυτό το χάος μπήκε σε τάξη από μόνο του; Ο Σελήνιος σοφός, εδώ,  αναφέρει ως παράδειγμα μια ολοστρόγγυλη σφαίρα από ελεφαντόδοντο, η οποία σε ένα μέρος τελείως επίπεδο μπορεί να κινείται χωρίς να σταματά ποτέ. Και ερωτά:  «Αν, λοιπόν, η τεχνική είναι ικανή να υποτάσσει ένα σώμα σε διαρκή κίνηση, γιατί να μην πιστέψουμε ότι μπορεί να το κάνει αυτό και η φύση»;

              Στη συνέχεια αυτής της συζητήσεως αναφέρει και άλλα διάφορα παραδείγματα και, σε μια αποστροφή του λόγου του, αναφερόμενος στην γένεση των ειδών, διερωτάται: «Μα, θα μου πείτε, πως το τυχαίο μπορεί να συγκεντρώσει σ’ ένα μέρος όλα τ’ απαραίτητα  στοιχεία για να δημιουργηθεί μια δρυς»;....... Απαντά: «Δεν είναι κανένα θαύμα που η ύλη, τακτοποιημένη έτσι, σχημάτισε μια δρυ. Θαύμα θα ήταν αν, διατεταγμένη έτσι η ύλη, δεν διαμορφωνόταν σε δρυ. Με κάποια λιγότερα σχήματα (στοιχεία) μπορεί να ήταν φτελιά, λεύκα, ιτιά, βρύο. Με λίγα περισσότερα σχήματα (στοιχεία) μπορεί να ήταν καλλωπιστικό φυτό, ένα στρείδι, μύγα, βάτραχος, σπουργίτι, πίθηκος, άνθρωπος».

               Μένετε κατάπληκτοι από το γεγονός ότι η ύλη μπορεί να σχηματίσει ένα άνθρωπο, όταν η ύλη ανακατεύεται στην τύχη και συμβάλουν τόσα πολλά στο να φτιαχτεί τελικά ο άνθρωπος. Ωστόσο μπορείτε να αντιληφθείτε ότι προτού η ύλη σχηματίσει κάποιον, σταμάτησε επίσης την πορεία της για να φτιάξει μια πέτρα, τον μόλυβδο, το κοράλλι, ένα λουλούδι ή έναν κομήτη γιατί ήταν περισσότερη ή λιγότερη απ’ όση χρειαζόταν για να φτιαχτεί ένας άνθρωπος.

              Επομένως, δεν είναι θαύμα που μια άπειρη ποσότητα ύλης, που μεταβάλλεται και κινείται αδιάκοπα, έφτιαξε τα λίγα ζώα, φυτά και ορυκτά που βλέπουμε. Ούτε είναι θαύμα αν στις εκατό ζαριές που θα ρίξετε κάποια στιγμή θα βγουν εξάρες……Ακριβώς έτσι συμβαίνει και με την φωτιά (σήμερα θα λέγαμε, ίσως, ενέργεια) που κινείται από μόνη της. Έχοντας βρει τα κατάλληλα όργανα, που η κίνηση τους είναι απαραίτητη προκειμένου να συλλογίζεται, συλλογίστηκε. Όταν βρήκε κατάλληλα για να βλαστήσει, βλάστησε……

              Εν τέλει, τα αρχέγονα αυτά και αδιαίρετα άτομα συνιστούν μια ενότητα, όπου, απλά, περικλείονται οι πλέον πολύπλοκες δυσκολίες της Φυσικής. Ως και αυτήν την λειτουργία των αισθήσεων, που κανένας δεν μπόρεσε ακόμα να εννοήσει, εγώ την εξηγώ με αυτά τα σωματίδια…….

              Ως προς την όραση, εξηγεί ότι οι υμένες του ματιού εκπέμπουν ενεργητικά μόρια, που αντανακλώνται και επιστρέφουν στην πηγή τους. Η εικόνα που βλέπουμε σχηματίζεται από ένα ατέλειωτο αριθμό σωματιδίων που εκπέμπονται συνεχώς και σταθερά απ’ ο,τιδήποτε κοιτάμε, και φτάνουν στο μάτι μας…..

              Ανάλογα, δηλ. με εκπεμπόμενα σωματίδια από τα αρμόδια όργανα του σώματος,  εξηγούνται και οι λειτουργίες της ακοής, της αφής (το όργανο της αφής βρίσκεται σε όλη την επιφάνεια του σώματος και η αίσθηση της αφής συντελείται με την μεσολάβηση των νεύρων, τα οποία φτιάχνουν ένα ανεπαίσθητο και συνεχές δίκτυο στο δέρμα μας), της οσμής και της γεύσης.  Όλες οι αισθήσεις μας, λοιπόν, προϋποθέτουν μια διαρκή μετάδοση σωματιδίων. 

Κεφ.12)  Μερικά από τα πολλά παράδοξα της Σελήνης

                  Ανάμεσα στα πολλά θαυμαστά πράγματα που ο Cyrano συνεχώς ανακαλύπτει στην Σελήνη, συναναστρεφόμενος τους σπουδαιότερους των κατοίκων της, είναι και:

            -  Τα σπίτια της Σελήνης, κατασκευασμένα από ελαφρό ξύλο και φέροντα 4 ρόδες από κάτω, μετακινούνται με την βοήθεια (επιπροσθέτως) ιστίων, ελατηρίων και φυσερών, ώστε σε κάθε εποχή να προσαρμόζονται προς την καλλίτερη τοποθεσία. Επίσης στα σπίτια δίνεται η δυνατότητα και καθ’ ύψος να ψηλώνουν ή να χαμηλώνουν, κατά βούληση. Εννοείται, τον χειμώνα οι κάτοικοι κατεβάζουν, μέσα σε βαθείς λάκκους, τα σπίτια τους για να προστατεύονται από τις παγωνιές, την άνοιξη τα ξανανεβάζουν στο φως. 

             -  Υπάρχουν βιβλία, χωρίς φύλλα που διαβάζονταν όχι με τα μάτια, αλλά με τα αφτιά!

           - Κάποιος για κάποια αδικήματα, είχε καταδικαστεί από το Κοινοβούλιο να πεθάνει…..με φυσικό θάνατο στο κρεββάτι του κι’ ύστερα να ταφεί! Διότι μεγάλη ατίμωση θεωρείται, και μόνον στους εγκληματίες επιβάλλεται, να ριχθεί μετά θάνατον ένας νεκρός σε λάκκο. Όλοι οι άλλοι καίγονται, έθιμο ευπρεπές και λογικό.

              -  Ειδικά, για ένα  φιλόσοφο, σαν νοιώσει ότι έφτασε στο έσχατο όριο της ζωής του, μετά από ένα πλουσιοπάροχο συμπόσιο που διοργανώνει για τους φίλους του, εκθέτει τα κίνητρα που τον έκαναν να αποφασίσει να αποσυρθεί από την φύση και αυτοί είτε του το επιτρέπουν, είτε του δίνουν εντολή να συνεχίσει να ζει.

            -  Αυστηρή τελετουργία (…..αποτροπιαστική για εμάς τους γήινους!) επιβάλλεται στην θανή κάποιου, την περιγράφει ο Cyrano στο βιβλίο.

             -  Οι Σελήνιοι δεν φορούν ρολόγια, διότι  χρησιμοποιούν ωρολόγιο ηλιακό! Έχουν μεγάλα δόντια και μακριά μύτη, και όταν θέλουν να μάθουν την ώρα ανοίγουν το στόμα τους και εκθέτουν τη μύτη τους στον ήλιο, ο οποίος ρίχνει μια σκιά στα δόντια τους, σαν καντράν.

      Στο πάθος του ο συγγραφέας να σατιρίζει την μεγάλη μύτη, που γι’ αυτήν και έγινε παγκοσμίως διάσημος, δεν σκέφθηκε να μας πει πως, αλήθεια, οι κάτοικοι της Σελήνης βλέπουν την ώρα όταν είναι νύχτα, ή έχει συννεφιά, ή βρίσκονται μέσα σε κλειστό χώρο…..

              -   Όλος ο κόσμος έχει μεγάλη μύτη! Αν η μύτη παιδιού που θα γεννηθεί είναι μικρότερη από ένα συγκεκριμένο μήκος, θεωρείται πλακουτσομύτης και τότε παραδίδεται στους ιερείς οι οποίοι το ευνουχίζουν! Αυτό γίνεται διότι, εδώ και 30 αιώνες έχουν παρατηρήσει πως μια μεγάλη μύτη είναι ένδειξη πως ο άνθρωπος είναι πνευματώδης, συνετός, φιλοφρονητικός, γλυκομίλητος, γενναίος και φιλελεύθερος, ενώ μια μικρή μύτη σηματοδοτεί το έμβλημα των αντίστοιχων ελαττωμάτων!  

          Quelle autodérision!....... Ωστόσο, καθόλου άδικο δεν έχει, αν κρίνω κι’ από εμένα, που έχω μεγάλη μύτη και ανάλογα “χαρακτηριστικά ιδιώματα”!...... Άλλωστε στο σύμπαν - παντού, ισχύουν οι ίδιοι φυσικοί νόμοι!   

            -  Ένα μπρούτζινο αντικείμενο, κάτι σαν “φύλλο συκής” στα σημεία της ντροπής, κρεμούν από την ζώνη τους. Θηλυκά και αρσενικά δεν είναι τόσο αχάριστα ώστε να κοκκινίζουν από ντροπή στη θέα του πράγματος που τους έδωσε ύπαρξη. Μάλιστα, ένα μετάλλιο στο σχήμα του αντρικού οργάνου, είναι σύμβολο του ευγενούς, και το σημάδι που τον διακρίνει απ’ τον αγροίκο.

              «Στον κόσμο μας το σημάδι της ευγένειας είναι να κρατάς σπαθί» αντιτείνει ο Cyrano.......     «Ω, ανθρωπάκο! Πόσο παράφρονες πρέπει να είναι οι ευγενείς σας ώστε να επιδεικνύουν ένα όργανο που υποδηλώνει δήμιο, κάτι φτιαγμένο για να μας καταστρέφει. Και αντίθετα, να κρύβουν ένα μέλος χωρίς το οποίο θα βρισκόμασταν στην κατηγορία των ανύπαρκτων…… Δυστυχισμένε τόπε, όπου τα σύμβολα της γέννησης είναι αισχρά και αυτά του αφανισμού είναι τιμητικά»!     

 

Κεφ.13) Επιστροφή στη Γη

               Άδοξο ήταν το τέλος του ταξιδιού του Cyrano στη Σελήνη! Ταυτόχρονα, με τον ίδιο τρόπο, παρέα μαζί του, έληξε και η περιπέτεια του Ισπανού.

                Κάποια ημέρα οι δύο, στο παλάτι όπου κρατούντο, συζητούσαν ως συνήθως θρησκευτικά ζητήματα - με τις έντονες διαφωνίες και τους διαπληκτισμούς τους. Αιφνίδια τότε μπαίνει μέσα στο δωμάτιό τους ένας ψηλός-μαύρος-μαλλιαρός τύπος και βίαια αρπάζει τον Ισπανό. Ο Cyrano προσπαθεί να βοηθήσει τον σύντροφό του, αλλά ο δυνατός “Αιθίοπας” τους σηκώνει και τους δύο, έτσι που σ’ ένα λεπτό βρεθήκαν να πετούν στα νέφη!

                Μετά από ‘μέρες περιπλάνησης στους ουρανούς φάνηκε να πλησιάζουν, ευτυχώς, στην Γη, διέκριναν αμυδρά και τις ηπείρους του πλανήτη μας. Μετ’ ου πολύ…… «Δόξα να ‘χει ο Θεός», ως αναφώνησε με ανακούφιση ο “χριστιανικότατος” Cyrano, προσγειώθηκαν! Έτυχε το μέρος όπου έπεσαν να είναι κάποιο χωριό στην Ιταλία, από όπου, στο πρώτο πλοίο που έφευγε για τη Γαλλία, ο Cyrano επιβιβάσθηκε και επέστρεψε στην πατρίδα του!

ΕΠΙΜΥΘΙΟ:

                Θαύμασε χιλιάδες φορές, ο Συρανό, την πρόνοια του Θεού!

                Και δεν αμφέβαλλε καθόλου πως η θεία πρόνοια  ήταν αυτή που απέτρεψε το κήρυγμα του Ευαγγελίου σε μια χώρα ασεβών από τη φύση τους (στη Σελήνη δηλ.)……γιατί ήξερε πως θα το διέστρεφαν, και το μόνο που θα κέρδιζαν απ’ αυτήν τους τη συμπεριφορά θα ήταν κάποια σκληρότερη τιμωρία στον άλλο κόσμο!!!!     

 

ΤΕΛΟΣ

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ:

ΣΥΡΑΝΟ ΝΤΕ ΜΠΕΡΖΕΡΑΚ  "Ταξίδι στη Σελήνη"

ΕΚΔΟΣΕΙΣ  "αίολος".