Απολλώνιος ο Τυανεύς……..“Είγε ετελεύτα”;

 

Απολλώνιος ο Τυανεύς……..“Είγε ετελεύτα”;

 

        Ο Απολλώνιος, σοφός άνδρας και δάσκαλος της αρετής, εξορκιστής, προφήτης, θαυματοποιός και μάγος…… μέγας μύστης, είτε αγύρτης-απατεώνας, αν θέλετε!..... με καταγωγή τη πόλη Τύανα της Καππαδοκίας,  έζησε - έδρασε  τον 1ο αι. μ.Χ.  Είχε ενστερνισθεί  τον ασκητικό βίο των Πυθαγορείων. Ταξίδευσε πολύ σ’ όλο τον κόσμο, σύμφωνα με το θρύλο του, απ’ τη Δύση (Ιταλία, Ισπανία, Βόρεια Αφρική), ως την Ανατολή (Μεσοποταμία, Ινδία, Αιθιοπία), ακολουθούμενος από μαθητές του. Παντού, αποκτούσε οπαδούς.

         Ο Απολλώνιος ο Τυανεύς, με καλοσύνη, δίδασκε την εγκράτεια, τη σωφροσύνη και την ηθικότητα. Αποκήρυττε τη σεξουαλική πράξη, την κρεοφαγία και οινοποσία, απέτρεπε τους μαθητές του από αιματηρές θυσίες και υποδείκνυε τη σιωπή και τη νοερή προσευχή. Συνέγραψε και έργα («Τελευταί ή περί θυσιών», «Περί του Πυθαγορικού βίου») καθώς και 77 επιστολές.

         Κέρδισε φήμη ο Απολλώνιος για τις υπερφυσικές ιδιότητες του, όπως το να καταλαβαίνει τη γλώσσα των ζώων, να μιλά γλώσσες που δεν είχε μάθει, να μαντεύει, να εκβάλλει δαιμόνια, να θεραπεύει αρρώστους, να ανασταίνει νεκρούς. Στη Ρώμη φυλακίστηκε από τον αυτοκράτορα Δομιτιανό, αλλά έσπασε τα δεσμά του!

        Τα τελευταία χρόνια της ζωής του  πέρασε στην Έφεσο, ή στην Πάτμο, όμως κάποιες παραδόσεις διατείνονταν πως……. δεν πέθανε!……. αλλά ανελήφθη στους ουρανούς, στη Λίνδο της Ρόδου είτε στο αρχαίο της Δικτύννης ιερό της Κρήτης. Μαρτυρείται και η υπερφυσική εμφάνιση του σ’ ένα νέο σπουδαστή του στη ιδιαίτερη του πατρίδα, τα Τύανα!  

        Στους επόμενους λίγους αιώνες, όσο ακόμα επιτρέπονταν οι εθνικές θρησκείες στη Ρωμαϊκή αυτοκρατορία,  ο Απολλώνιος έγινε,  κάτι σαν λαϊκό ίνδαλμα, για πολλούς εθνικούς. Συναξάρι για τον Απολλώνιο έγραψε ο μαθητής του Δάμις ο Νινευίτης. Τιμήθηκε σε πόλεις  με κοπή νομισμάτων, ακόμα και σαν ήρωας ή σαν άγιος με βωμούς και αγάλματα σε ναούς. Στην Έφεσο λατρευόταν σαν «Ηρακλής αλεξίκακος». 

         Έφθασαν να τον αντιπαραβάλουν - συγκρίνουν με τον ιδρυτή του χριστιανισμού. Μάλιστα, Ευσέβιος ο Καισαρείας, ή του Παμϕίλου λεγόμενος (265–340), ο συγγραφέας της περιώνυμης «Εκκλησιαστικής Ιστορίας», συνέγραψε πραγματεία αναιρετική συγγραφής κάποιου Ιεροκλή, που επιχειρούσε να καταδείξει την ανωτερότητα του Τυανέα έναντι του Γαλιλαίου.

        Ενδεχομένως δεν απέθανε, λοιπόν, ο Απολλώνιος!  Μάλιστα οι πιο πιστοί οπαδοί του προσμένουν να επιστρέψει στον κόσμο, σε χρόνο πρόσφορο, για να συνεχίσει τη διδαχή του! 

        Ο Αλεξανδρινός μεγάλος ποιητής μας  Κωνσταντίνος Καβάφης διερωτάται στο πιο κάτω ποίημα του (που το επιγράφει κι’ έτσι):   “Είγε ετελεύτα”;

 

 «Πού απεσύρθηκε, πού εχάθηκε ο Σοφός;

Έπειτ’ από τα θαύματά του τα πολλά,

την φήμη της διδασκαλίας του

που διεδόθηκεν εις τόσα έθνη

εκρύφθηκ’ αίφνης και δεν έμαθε κανείς

με θετικότητα τι έγινε

(ουδέ κανείς ποτέ είδε τάφον του).

 

Έβγαλαν μερικοί πως πέθανε στην  Έφεσο.

Δεν τόγραψεν ο Δάμις όμως· τίποτε

για θάνατο του Aπολλωνίου δεν έγραψεν ο Δάμις.

Άλλοι είπανε πως έγινε άφαντος στην Λίνδο.

Ή μήπως είν’ εκείν’ η ιστορία

αληθινή, που ανελήφθηκε στην Κρήτη,

στο αρχαίο της Δικτύννης ιερόν.—

 

Aλλ’ όμως έχουμε την θαυμασία,

την υπερφυσικήν εμφάνισί του

εις έναν νέον σπουδαστή στα Τύανα.—

Ίσως δεν ήλθεν ο καιρός για να επιστρέψει,

για να φανερωθεί στον κόσμο πάλι·

ή μεταμορφωμένος, ίσως, μεταξύ μας

γυρίζει αγνώριστος………..

 

         Η βιογραφία του σοφού-μάγου, σε 8 βιβλία, περιέχουσα πάρα πολλά μυθιστορηματικά και φανταστικά στοιχεία και με τίτλο: «Τα ες τον Τυανέα Απολλώνιον» γράφτηκε ενάμισι αιώνα αργότερα, από τον σημαντικό Αθηναίο ρήτορα και  σοφιστή Λούκιο Φλάβιο Φιλόστρατο (170–250), με βάση το συναξάρι του μαθητή του Απολλώνιου, του Δάμι απ’ τη Νινευί.

         Για να γραφτεί η βιογραφία αυτή, υπήρξε προτροπή της Ιουλίας Δόμνας, της β΄ συζύγου του αυτοκράτορα Σεπτίμιου Σεβήρου, προς τον συγγραφέα της. Η Ιουλία Δόμνα,  κόρη Σύρου ιερέα του Ήλιου, ήταν διάσημη για την μόρφωση και την πολιτική επιρροή της, καθώς και σαν προστάτιδα των τεχνών, της μουσικής και της φιλοσοφίας. 

         Για το πιο πάνω έργο του Φιλόστρατου ο Κ. Καβάφης έγραψε ότι είναι ……..«έργον λίαν αξιοπερίεργον και ανταμείβον τον αναγνώστην του…... Η ανάγνωσίς του υπήρξε δι’ εμέ αληθής απόλαυσις…… Η μορφή του μεγάλου μάγου φιλοσόφου των Τυάνων γοητεύει το πνεύμα ως μεγαλοπρεπής υπεράνθρωπος προσωπικότης…… Τα ποιητικά επεισόδια είναι πολλά, καθιστώντας το βιβλίον αποταμίευμα ποιητικής ύλης»…… 

 

         Ο Κ. Καβάφης  συνηθίζει στην ποίησή του να παρουσιάζει το θέμα της θρησκείας και από την πλευρά των εθνικών. Στο αναφερόμενο εδώ  (ιστορικοφανές)  ποίημα  «Είγε ετελεύτα» (ο τίτλος αντλείται από ένα χωρίο του Φιλόστρατου) περιγράφει στη συνέχεια και τον μελαγχολικό «ρεμβασμό» κάποιου φτωχού εθνικού («ειδωλολάτρες» -πλέον- αποκαλούνταν οι εμμένοντες στις πατροπαράδοτες - εθνικές θρησκείες τους),  ύστερα από την ανάγνωση του έργου του Φιλόστρατου.        

          Ο φτωχός αυτός «ειδωλολάτρης» ήταν ένας από τους ελάχιστους που είχαν απομείνει ακόμα στην Αλεξάνδρεια κι από το μεγάλο του φόβο απέναντι στην κυρίαρχη χριστιανική πλειοψηφία της πόλης, αναγκαζόταν να προσποιείται πως είναι κι αυτός Χριστιανός. 

         Εκείνη την εποχή βασίλευε (518-527) στη Νέα Ρώμη (Κωνσταντινούπολη)  ο Ιουστίνος, ο Γέροντας, αυτός που στα 68 του φόρεσε το στέμμα, όντας παντελώς αγράμματος, ένας άξεστος στρατιωτικός, πλην ευλαβής! Είχε -βέβαια-  πάντα μαζί βοηθό του έναν αγαπημένο του ανιψιό, τον Ιουστινιανό, τον μετά απ’ αυτόν αληθινά Μέγα Αυτοκράτορα. Συνεχίζει λοιπόν στο ποίημα του ο Καβάφης…….

…………  Μα θα ξαναφανερωθεί

ως ήτανε, διδάσκοντας τα ορθά· και τότε βέβαια

θα επαναφέρει την λατρεία των θεών μας,

και τες καλαίσθητες ελληνικές μας τελετές.»

 

Έτσι ερέμβαζε στην πενιχρή του κατοικία—

μετά μια ανάγνωσι του Φιλοστράτου

«Τα ες τον Τυανέα Aπολλώνιον»—

ένας από τους λίγους εθνικούς,

τους πολύ λίγους που είχαν μείνει. Άλλωστε —ασήμαντος

άνθρωπος και δειλός— στο φανερόν

έκανε τον Χριστιανό κι αυτός κι εκκλησιάζονταν.

Ήταν η εποχή καθ’ ην βασίλευεν,

εν άκρα ευλαβεία, ο γέρων Ιουστίνος,

κ’ η Aλεξάνδρεια, πόλις θεοσεβής,

αθλίους ειδωλολάτρας αποστρέφονταν.

 

         Οι ονειροπόλοι «εθνικοί», θα διαψευστούν οικτρά από την ιστορία!..... Ο  Ιουστινιανός  (εβασίλευσε 527-565)  θα βάλει την  οριστική ταφόπλακα ακόμα και στα πιο μακρινά όνειρα αυτών των……. «άθλιων ειδολολατρών» που κρυφά επιθυμούν τον Απολλώνιο να….. «ξαναφανερωθεί ως ήτανε, διδάσκοντας τα ορθά· και τότε βέβαια να επαναφέρει την λατρεία των θεών μας, και τες καλαίσθητες ελληνικές μας τελετές»!