Giovanni Boccaccio: “Il Decameron”

 

Giovanni  Boccaccio:  “Il Decameron”

Στα μέσα του 14^ου αιώνα, ο «Μαύρος Θάνατος», φοβερή επιδημία πανούκλας (ή πανώλης λεγομένης)  αποδεκατίζει τους πληθυσμούς της  Ευρώπης και της Ασίας. Μεταξύ των ετών 1348 – 1353 υπολογίζεται ότι θα χαθεί σχεδόν το ένα τρίτο του πληθυσμού της Ευρώπης. Παγκόσμια, τουλάχιστον 100 εκατ. άνθρωποι θα πεθάνουν από την φοβερή αυτή ασθένεια. Ο παγκόσμιος πληθυσμός από 450 εκατομμύρια το 1347, θα βρεθεί σύντομα στα 350 εκατ. και θα επανέλθει στα επίπεδα του 1347 μόλις τον 17ο αιώνα. Στην Ιταλία η Τοσκάνη κυριολεκτικά εξολοθρεύθηκε από την πανώλη. Στην Φλωρεντία πέθαναν τα 4/5 του πληθυσμού της πόλης  (Το Μιλάνο -και λίγες άλλες περιοχές της Ευρώπης- γλίτωσε από την πανώλη του 1348-1353……αντίθετα με αυτό που συνέβη με τον Coronavirus την άνοιξη του 2020).

          Τότε, μια ομάδα 7 νεαρών γυναικών και 3 νεαρών ανδρών αποφασίζουν, για να σωθούν, να  φύγουν από την Φλωρεντία και να απομονωθούν σε μια ερημική βίλα στην ύπαιθρο του Fiesole (μια κοντινή περιοχή, όπου πλούσιοι Φλωρεντινοί είχαν εξοχικές βίλες) για δύο εβδομάδες. Για να περνάνε ευχάριστα τα βράδια τους, για να τονώνουν το ηθικό τους, κάθε μέλος της ομάδας αναλαμβάνει να διηγείται και  από μια ιστορία κάθε εσπέρα, εκτός από μια ημέρα την εβδομάδα που κάνουν τις δουλειές του σπιτιού και τις Κυριακές, αργίες,  αφιερωμένες στον «Κύριο».

          Το αποτέλεσμα είναι, στις δύο εβδομάδες, να ζήσουν δέκα νύχτες γεμάτες με αφηγήσεις. Μέχρι το τέλος του δεκαπενθήμερου (14 νύχτες), θα έχουν πει -συνολικά- 100 ιστορίες!  Αυτές ακριβώς τις 100 ιστορίες, με την απαράμιλλη λογοτεχνική ικανότητα του, κατέγραψε ο μεγάλος της Ιταλίας ποιητής  Giovanni  Boccaccio (Ιωάννης Βοκκάκκιος, 1313-1375) στο βιβλίο του “Il Decameron” (Το "Δεκαήμερο").

          Ο Βοκκάκκιος, μεγάλος ανατόμος των ανθρώπινων παθών, περιλαμβάνεται στο πάνθεο των αναγεννησιακών ποιητών και συγγραφέων, μαζί με τον Δάντη και τον Πετράρχη. Κάτω από τις δικές του υποδείξεις μεταφράστηκαν στα ιταλικά τα Ομηρικά έπη κι έβαλε τους μαθητές του να διδάσκουν Ελληνικά στη Φλωρεντία και την Τοσκάνη, με την οικία του να έχει μετατραπεί σε αιχμή του δόρατος του αναγεννησιακού ανθρωπισμού. Στα έργα του εξυμνεί τον έρωτα και τη χαρά της ζωής, μάλιστα σε εποχή που θέριζε η πανώλη και ο θάνατος και κάθε άνθρωπος -έντρομος- κλείνονταν στο “καβούκι” του και παραιτούνταν από όλες τις χαρές της μικρής επίγειας ζωής του.

          Το έργο του «Το Δεκαήμερο» γράφηκε στη Φλωρεντία στα 1350-53, τα χρόνια της πανώλης. Γράφτηκε στην πανεπιστημιακή γλώσσα της Φλωρεντίας και θεωρείται αριστούργημα της κλασικής πρώιμης ιταλικής πεζογραφίας. Είναι «Η Ανθρώπινη κωμωδία» (“l' Umana commedia”) σε αντιδιαστολή με την «Θεία κωμωδία» του Δάντη. Μια ωδή στη ζωή. Τα 100 διηγήματα του "Δεκαήμερου" έχουν θέματα ποικίλα, ένα μωσαϊκό: Ερωτικά, ακόλαστα, τραγικά, ηρωικά, τρυφερά, ρεαλιστικά, προκλητικά, παράξενα. Ιστορίες αγάπης που καταλήγουν τραγικά, ιστορίες αγάπης που τελειώνουν ευτυχώς. Τεχνάσματα-τερτίπια που παίζουν γυναίκες ή άντρες, σε άντρες ή γυναίκες, παγίδες που οι άνθρωποι στήνουν ο ένας στον άλλο. Ανατροπές, απρόοπτα της τύχης, η δύναμη της ανθρώπινης βούλησης, υποδείγματα αρετής και κακίας.

          Μέσα στα διηγήματα του «Δεκαήμερου» περιγράφεται με χάρη, ομορφιά, μέτρο, ελευθεριότητα, αλλά χωρίς χυδαιότητες, η ανθρώπινη ψυχή με τα πάθη, τις κωμικότητες και τις ασχήμιες της. Γράψιμο σατιρικό, χωρίς συναισθηματισμούς στις παρατηρήσεις του για τις ανθρώπινες αδυναμίες και με πλούσιο χιούμορ. Σχόλια καυστικά για βασιλιάδες και ζητιάνους, για πόρνες, πριγκίπισσες, μεγάλους εμπόρους και καλόγηρους. Η απληστία του κληρικού, οι εντάσεις της Ιταλικής κοινωνίας μεταξύ της νέας πλούσιας εμπορικής τάξης και των παλιών οικογενειών ευγενών. Ο χώρος που κινούνται τα πρόσωπα, κάθε κοινωνικής τάξης, του "Δεκαήμερου",  είναι τεράστιος.

          Χρησιμοποιώντας άφθονες παροιμίες, φράσεις και λέξεις από την καθημερινή ζωή περιγράφεται μια ολόκληρη εποχή, αυτή του 14^ου αιώνα, και όχι μόνον της Ιταλίας. Πολλές ιστορίες του αντλούνται κι από αλλού, την αραβική ή την περσική λογοτεχνία. Οι ιστορίες του Βοκκάκκιου δεν έχουν χρονολογικό προσδιορισμό. Η φρεσκάδα και το μοντέρνο ύφος τους, παρά τα 670 χρόνια που τις βαραίνουν, είναι σύγχρονες - διαχρονικές, σαν την ανθρώπινη ευγένεια και αγένεια, τα προτερήματα και τα ελαττώματα, που περιγράφουν.

          Tα ονόματα των νέων που συγκρότησαν αυτή τη καταπληκτική ομάδα είναι: Των 7 γυναικών:  Pampinea, Fiammetta, Filomena, Emilia, Lauretta, Neifile και Elissa. Των 3 αντρών: Panfilo, Filostrato και Dioneo. Η φαντασία κάποιων λόγιων του Μεσαίωνα παραλλήλισε τις μεν 7 γυναίκες με τις 4 παραδοσιακές κύριες αρετές (Ανδρεία, Σωφροσύνη, Εγκράτεια, Δικαιοσύνη) συν τις 3 θεολογικές αρετές (Πίστη, Ελπίδα, Φιλανθρωπία), τους δε 3 άντρες με την Πλατωνική σε τρία μέρη διαίρεση της ψυχής {Λογιστικόν (σοφία),  Θυμοειδές (ανδρεία) και Επιθυμητικόν (ορμές-πάθη), βλ. Βιβλίο IV της “Πολιτείας”}!

 

Y.Γ.  Στον Κινηματογράφο: Δύο μεγάλοι Ιταλοί σκηνοθέτες μετέφεραν στην οθόνη μερικές ιστορίες από το πιο πάνω έργο του  Boccaccio. 

Είναι ο Pier Paolo Pasolini στην ταινία του: «Il Decameron», 1971, (που αποτελεί, με τις ταινίες «Θρύλοι του Καντέρμπουρι» και «Χίλιες και μια νύχτες», μέρος της λεγόμενης «Τριλογίας της ζωής»)  και οι αδελφοί Paolo και Vittorio Taviani στην ταινία τους: «Maraviglioso Boccaccio», 2015.