ΧΡΙΣΤΟΦΟΡΟΣ ΔΑΣΑΚΗΣ - Θεατρικό έργο

 

ΧΡΙΣΤΟΦΟΡΟΣ   ΔΑΣΑΚΗΣ

Θεατρικό  έργο

ΤΑ ΠΡΟΣΩΠΑ ΤΟΥ ΕΡΓΟΥ

 1) John                                                                                                     πατέρας  (62  ετών)

2) Kathy                                                                                        κόρη του  John  (35  ετών)

3 ) Patrick                                                                                                   σύζυγος της Kathy   

4 ) Alex                                                                                οικογενειακός φίλος  (85  ετών)

 Το έργο διαδραματίζεται στη Νέα  Υόρκη (ΗΠΑ) το έτος 1992.

Σκηνή 1^η

Στο  σπίτι του John.  Συζήτηση στο καθιστικό.

 John: Μα Kathy, προφανώς το πιστοποιητικό που τους ζήτησες θα ανέφερε το επώνυμο μας με “s” στο τέλος. Μας γράφει «Littlewoods», γιατί αναφέρεται σε ημερομηνία προ του 1977…… Ουφ!...... Κι’ εγώ, όταν πήρα απόφαση ν’ απαλείψω το τελικό “s” απ’ τ’ όνομα μας, νόμισα ότι θα ξεμπλέκαμε από το μπέρδεμα άλλοι να μας αποκαλούν και να μας γράφουν με “s” και άλλοι χωρίς “s”.

 Kathy: Το μόνο που καταφέραμε μπαμπά ήταν να γίνουμε από «μικρό δάσος» (Little woods = μικρό δάσος, δασάκι)…. συνονόματοι του Βρετανού μαθηματικού! (John Littlewood: Βρετανός μαθηματικός, 1885-1977)                                                       

John: (Χαμογελά)… Συνέπεσε ο διάσημος μαθηματικός να είχε πεθάνει πρόσφατα τότε και μερικοί φίλοι μου έκαναν «πλάκα»,ότι επίτηδες έκανα αυτή την αλλαγή στο επώνυμό μου,  για να περνώ ως συγγενής του!

Kathy: Σκέφθηκα ότι η μικροδιαφορά θα πέρναγε απαρατήρητη. Δεν είναι δα αυτό τόσο μεγάλο ζήτημα.

John:  Δεν ξέρεις εσύ από γραφειοκράτες!

Kathy: Τελικά τους προσκόμισα την απόφαση του πρωτοδικείου για την μεταβολή του επωνύμου μας και έτσι με ταυτοποίησαν.  

John: Πάλι καλά! Υπάρχουν και χειρότερα. Μια παλιά μας γειτόνισσα, Ιταλίδα παντρεμένη με  Έλληνα όπως η γιαγιά με τον παππού σου, ήταν σε άλλα έγγραφα γραμμένη «Μαρία» και σε άλλα «Μαίρη».  Μπλέξιμο.  Κατάληξε να δηλώνει παντού «Μαρία ή Μαίρη»… Ας περάσουμε όμως ξανά στα σοβαρά.  (Φωτίζεται το πρόσωπό του)  Για πες μου για  τους ελέγχους που πήραν τα παιδιά στο σχολείο. Η μαμά σου θέλει να μάθει λεπτομέρειες. Μου είπες  μιλήσατε και με τους δασκάλους τους….

Kathy: Ναι, ναι. Οι δάσκαλοι τους είναι ευχαριστημένοι και με τα δύο…. Περισσότερα, την άλλη Κυριακή που θα σας επισκεφθούμε ξανά. Τα ίδια τα παιδιά θα σας δείξουν και  τις βαθμολογίες τους κατά μάθημα.

John: (Χαρούμενος) Πιστεύω οι βαθμοί τους στα μαθηματικά να είναι αντάξιοι του οικογενειακού επωνύμου μας!  Θα είναι η ανταμοιβή μου για το Β.B.Q. που θα σας έχω ετοιμάσει στον κήπο…..

Kathy: Α! Θα έφευγα και θα το ξέχναγα! Θα σ’ εντυπωσιάσει μπαμπά…. Ίσως εσύ και να έχεις επισκεφθεί τις πόλεις.  Ο παππούς οπωσδήποτε…

John:  Για ποιο πράγμα μιλάς; 

Kathy:  (Βγάζει από την τσάντα της ένα μικρό κιτρινισμένο χαρτάκι. Το δίνει στον μπαμπά της να το διαβάσει)… Για δες εδώ, εσύ που «σκαμπάζεις» τα  Ελληνικά.

John:  (Αφού το διάβασε)  Lord! ...  Πως και δεν έχει χαθεί  ένα τόσο δα  χαρτάκι!  Και πως βρέθηκε σ’ εσένα….  68 ολόκληρα χρόνια μετά; 

Kathy: Εντυπωσιακό δεν είναι; Άκου λοιπόν….. Θα θυμάσαι  που πρόσφατα μεταφέραμε στη σοφίτα του σπιτιού μου, μεταξύ άλλων, και βιβλία από το σπίτι του παππού που αδειάσαμε όταν πέθανε. Μεταξύ αυτών και μια «Καινή Διαθήκη».

John: Την θυμάμαι και τη συγκεκριμένη!.... Νομίζω…. Του την είχε προσφέρει, δωρεάν τα μοίραζαν, μια Βιβλική Εταιρεία Ζηλωτών, όπως έκανε σε κάθε μετανάστη, με το που πάταγε το πόδι του στην Αμερική…… Εκεί, στο τελωνείο του νησιού Ellis, μόλις που οι άνθρωποι είχαν αντικρύσει το «άγαλμα της Ελευθερίας»… Μ’ αυτό τον τρόπο βρέθηκε στα χέρια του παππού σου η μικρή αυτή «Βίβλος»,  στις 4 του Ιούλη του 1924.  

Kathy: Στις διηγήσεις του ο παππούς, συχνά αναφερόταν στον εντυπωσιασμό του από τη καταστόλιστη με πελώριες σημαίες Νέα Υόρκη, αυτή πρώτη ημέρα που τη γνώρισε….

John:  Και δεν θα ήταν βέβαια το μόνο που θα είχε αφήσει άναυδο το τότε 17χρονο χωριατόπουλο. “Πολιτισμικό shock” υφίσταντο όλοι, με το που πάταγαν το πόδι τους στον  «καινούργιο κόσμο»….  Για συνέχισε όμως….

Kathy: Προχθές είχαμε ανέβει στην σοφίτα με την Alice, για να βρει κάποιο ρουχαλάκι της, που της είχα φυλάξει σε μπαούλο. Εκεί που συζητούσαμε, η κόρη μου αναφέρθηκε σ’ ένα δάσκαλο τους, που το πρωί τους είχε μιλήσει για  τον Απόστολο  Παύλο.  

John: Για ποιόν; …… Που τον θυμήθηκαν;… Τον διδάσκουν ακόμα στα παιδιά;  

Kathy:  Έτσι φαίνεται! ...... Για τον «απόστολο των εθνών» λοιπόν μιλώντας, μια ματιά μου έτυχε να πέσει πάνω στην «Καινή Διαθήκη» του παππού. Ξεχασμένη και κατασκονισμένη σε απόμερο ράφι. Σκέφθηκα, στις προς «Κορινθίους» και προς «Θεσσαλονικείς» επιστολές του αποστόλου, στις οποίες ο δάσκαλος ειδικά  είχε αναφερθεί, να αναζητήσω πειστήρια. Έπιασα λοιπόν και άνοιξα το βιβλιαράκι….

John: Το καημένο το βιβλιαράκι!... Αμφιβάλλω αν του είχε ξαναγίνει τέτοια τιμή. Ο πατέρας μου δεν ενδιαφέρονταν ποτέ για τέτοια….

Kathy: Καθώς λοιπόν το ξεφυλλίζαμε με την Alice βρήκαμε το χαρτάκι που σου έδειξα. Ήταν μέσα στις κιτρινισμένες σελίδες του, κιτρινισμένο κι’ αυτό από τον χρόνο.

John: (Το ξαναδιαβάζει φωνακτά και αργά, καθότι είναι γραμμένο στην ελληνική γλώσσα, που δεν γνωρίζει καλά)… «Βασίλειον της Ελλάδος»… Έχει διαγραφεί και από πάνω έχει τεθεί με σφραγίδα: «Ελληνική Δημοκρατία». (Σχολιάζοντας)…. Θα είχε πρόσφατα -και γι’ άλλη μια φορά- αλλάξει το καθεστώς και θα τους είχαν μείνει μπλοκάκια τυπωμένα με τον βασιλικό θυρεό…. Και θα σκέφτηκαν να μην τα καταστρέψουν, μην τυχόν  -σύντομα-  επανερχόταν ξανά ο βασιλιάς! 

Kathy: Μου κίνησε το ενδιαφέρον και το έψαξα στην Ιστορία της Ελλάδας.  Όντως, στις 25 Μάρτη της χρονιάς που αναφέρεται, 1924, ο τότε πρωθυπουργός της χώρας Αλέξανδρος Παπαναστασίου είχε ανακηρύξει την «Δημοκρατία». Την πρώτη Δημοκρατία, από την εθνική απελευθέρωση.

John: (Συνεχίζει το διάβασμα)… «Υπουργείον Συγκοινωνιών και Δημοσίων Έργων. Σιδηρόδρομοι Πειραιώς-Αθηνών-Πελοποννήσου (ΣΠΑΠ), Νο: 2849, Εισιτήριον Γ΄ θέσεως, Ημερομηνία: 7 Απριλίου 1924. Καλάμαι – Πάτραι.  Δραχμαί: 8 και Λεπτά: 50»…. Απόκομμα εισιτηρίου τρυπημένο στο κέντρο, κατά τον έλεγχο του εισπράκτορα ασφαλώς.

Kathy:  Καλάμαι;…… Μήπως η Καλαμάτα;

John:… Τώρα το παλιό της αυτό όνομα έχει περισωθεί μόνο πάνω στα βαζάκια  με τις ονομαστές ελιές της.

Kathy:….Καλαμάτα και Πάτρα, οι γνωστές πόλεις της Πελοποννήσου. Είδα και το χάρτη και θυμήθηκα τη γεωγραφία της Ελλάδας... Πως - όμως - είχε βρεθεί εκεί ο παππούς, παραμονές της αναχώρησης του για την Αμερική; Ποιό λογικό να βρίσκαμε απόκομμα εισιτηρίου πλοίου από την Κρήτη για τον Πειραιά. 

John: Η Πάτρα, εκείνα τα χρόνια όπως και τα τωρινά, ήταν σημαντικό λιμάνι και πύλη της χώρας προς την Δύση, ως από το μέγεθος και την γεωγραφική της θέση. Μετά, τα μεγάλα πλοία δεν θα πέρναγαν άνετα από τον πολύ στενό ισθμό της Κορίνθου και θα έπρεπε να κάνουν τον γύρο της Πελοποννήσου, όταν αναχωρούσαν από Πειραιά. Να παρακάμψουν -με τρικυμία και καθυστέρηση- το ακρωτήριο του Μαλέα, τον φοβερό «Καβομαλιά»…. Προφανώς ο παππούς σου προτίμησε  να ταξιδέψει στην Αμερική από τη Πάτρα και όχι από το Πειραιά.  Στην Καλαμάτα -μάλλον- θα έφθασε από τα Χανιά, τον τόπο καταγωγής του πατέρα του. Από εκεί το θαλασσινό ταξίδι για την ηπειρωτική Ελλάδα είναι συντομότερο…. Βέβαια, θα είχε ξεκινήσει από το Ηράκλειο, όπου έμενε τότε με την μητέρα του…. (Μικρή σιωπή, περισυλλογή)

Kathy: Μπαμπά, γιατί για τον παππού και για τα χρόνια πριν φθάσει εδώ σαν μετανάστης, γνωρίζουμε τόσο λίγα πράγματα; Για τη γιαγιά ξέρουμε τα πάντα. Εγώ, πέραν αυτών που είπες τώρα, δεν ξέρω σχεδόν τίποτ’ άλλο….. Πολυσυζητημένο βέβαια ότι ήταν ορφανός από πατέρα. Μάλιστα, ότι τον είχε χάσει πριν καν αυτός γεννηθεί…. “post(hu)mous”.

John:  (Μετά από σκέψη)….Kathy, για μας, τους απογόνους μεταναστών, η ιστορία μας ξεκινά την ημέρα άφιξης του πρώτου από εμάς στην Αμερική. Για τον πατέρα μου έτυχε να είναι η σημαδιακή 4^η Ιουλίου του 1924……..  Τότε που ο υπάλληλος του “immigration” στο Ellis island από το νεαρό Ελληνόπουλο “Χριστόφορο Δασάκη”, δημιούργησε τον “Chris Littlewoods” και του έδωσε ευκαιρία να γίνει κι’ αυτός κοινωνός στο «Αμερικανικό όνειρο»…. Ολόκληρο το προηγούμενο «ιστορικό» του πατέρα μου διεγράφη τότε….. Delete, για να χρησιμοποιήσω όρο των computers.

Kathy:  Για μια «θέση στον ήλιο», πρέπει οι άνθρωποι να απεμπολήσουν ότι τους συνδέει με το παρελθόν τους; Τις ρίζες τους;…  Είναι αυτό αναγκαίο; 

John:  Όχι, όπως αντιλαμβανόμαστε τ' ανθρώπινα δικαιώματα σήμερα εποχή της παγκοσμιοποίησης. Όμως εκείνα τα χρόνια ήταν διαφορετικά.… Εν πάσει περιπτώσει…. Λυπάμαι που δεν γνωρίζω για τη καταγωγή του πατέρα μου και για τα πρώτα χρόνια της ζωής του….  Με ρωτάς «γιατί»…. Ένας Θεός ξέρει κάτω από ποιες περιστάσεις αναγκάστηκε να φύγει απ’ την πατρίδα του 17 χρονών.  Ποτέ δεν αναφέρονταν σ’ αυτές.  Έζησε, δουλεύοντας σκληρά 15 ώρες την ημέρα. Δεν αλληλογραφούσε με συγγενείς του και δεν συναναστρέφονταν συμπατριώτες του, παρ’ όλο που έβριθαν στην πόλη μας. Ήταν, όπως ξέρεις, προσκολλημένος στο σόι της γυναίκας του, της γιαγιάς σου.

Kathy:   Έναν μόνον Έλληνα «κολλητό» φίλο είχε, τον κύριο Alex.

John: Αυτόν. Έκαναν, θα θυμάσαι, συχνά παρέα εδώ, αλλά και στην Ιταλία και στην Ελλάδα πολλές φορές είχαν κάνει οικογενειακές διακοπές μαζί.

Kathy: Μόνο που μεταξύ τους μίλαγαν Ελληνικά και εμείς τότε φεύγαμε. Δεν καταλαβαίναμε ούτε μας ενδιέφεραν όσα έλεγαν…. Άραγε να είναι εν ζωή ο Alex;  Τελευταία τον θυμάμαι στην κηδεία της γιαγιάς, προ τριετίας....

John:  Έχουμε χαθεί έκτοτε….. Όταν τον αναζήτησα, πρόσφατα, να του αναγγείλω τον θάνατο του παππού σου δεν κατάφερα να τον βρω στο τηλέφωνο.….. Να επανέλθω στον πατέρα μου: Ο συγχωρεμένος παππούς σου, που λες, λίγο για τη πατρίδα του μιλούσε, παρ’ όλο  που συνεχώς την είχε στο μυαλό του…..

Kathy: Από τις παιδικές μου αναμνήσεις….. Κάθε γιορτή 25^ης Μαρτίου, κρατώντας γαλανόλευκες σημαίες, να μας πηγαίνει στην 5^η λεωφόρο να δούμε την παρέλαση με τις εθνικές μας ενδυμασίες!

John: Και μια δική μου παιδική ανάμνηση, 11 χρόνων ήμουν τότε…… Χειμώνας του 1940-41, περίοδος χειμερινών διακοπών στο σχολείο κι εγώ ήμουν στο μαγαζί μας. Χάζευα διάφορα μηχανήματα… μερικά μου ασκούσαν ακαταμάχητη γοητεία….  Όλοι οι μεγάλοι, μαζί και τρίτοι παρευρισκόμενοι όπως ο κύριος Alex, να έχουν στήσει γλέντι, με αφορμή τις νίκες του Ελληνικού στρατού στον Ελληνο-ϊταλικό πόλεμο, νίκες, που είχαν αφήσει τότε άφωνη από θαυμασμό όλη την ανθρωπότητα!

Kathy:  Όλοι; Καλά οι Έλληνες. Οι Ιταλοί; Πανηγύριζαν κι’ αυτοί για το στραπάτσο των λεγεώνων τους, το ρεζιλίκι της χώρας καταγωγής τους;…..  Το λέω, γιατί ακόμα η δική μας χώρα (ΗΠΑ) δεν είχε μπει επίσημα στον πόλεμο, ώστε να είμαστε εχθροί με την Ιταλία.

John: Η πλειοψηφία των Αμερικανών είμαστε κατά των δυνάμεων του άξονα και πριν την επίθεση των Ιαπώνων στο Pearl Harbor…… US Navy base in Hawaii that was attacked on 7 December, 1941, by Japanese aircraft. Because of the attack, the US announced that it would fight in the Second World War.

….. Οι της οικογένειας της μαμάς μου, δεν επηρεάστηκαν από την Ιταλική τους καταγωγή γιατί ήταν αντιφασίστες και μισούσαν τον Μουσολίνι και το καθεστώς του.... Μία από τις πρώτες δυνατές αναμνήσεις από τον πατέρα μου ήταν αυτή που σου είπα.

Kathy:  Και μια από τις τελευταίες;

John: Λίγο πριν πεθάνει μου είπε να ρίξω στο τάφο του λίγο χώμα από την πατρίδα του, που διατηρούσε μέσα σε κάποιο δοχείο… Στον τάφο του, που είχε φροντίσει να γραφτεί στην επιτύμβια πλάκα και το παλιό ελληνικό του όνομα, μάλιστα μεγαλύτερο και πάνω από το αμερικανικό.

Kathy:  Δεν μπορούν οι άνθρωποι να ξεχάσουν το τόπο όπου γεννήθηκαν, παρ’ όλο που φτωχοί ή κυνηγημένοι οι περισσότεροι έφευγαν απ’ αυτόν, για να έρθουν στην «γη της επαγγελίας».  

John: Πολλές οι διηγήσεις που περιγράφουν τους μετανάστες θαλασσοδαρμένους από τα κύματα του Ατλαντικού, να κρυώνουν και να πεινούν, τσουβαλιασμένοι στ’ αμπάρια και τα καταστρώματα σαπιοκάραβων…. Εδώ πέρα  βέβαια έφθαναν «άλλοι», απ’ ό,τι είχαν ξεκινήσει.  Αποκόπτονταν από το περιβάλλον και τον πολιτισμό τους και έκαναν στη ζωή τους μια νέα αρχή.   

Kathy: Θέλοντας να τους μεταλλάξουν σε «Αγγλοσάξονες», σε πολλούς άλλαζαν και τα επώνυμα…..  Ότι συνέβη και με το επώνυμο του παππού.

John: Μα μήπως και το μικρό (πρώτο) του όνομα, κράτησαν ατόφιο; Κι’ ας ήταν συνονόματος αυτού που ανακάλυψε την ήπειρό μας…… Δεν ήταν και της αρεσκείας τους τα «Λατινογενή» ονόματα.

Kathy: Μεγάλο πέφτει στους Αμερικανούς το «Χριστόφορος» και του το πετσόκοψαν στο “Chris”. Πάντως ο παππούς γιόρταζε στις 9 Μαΐου, εορτή του αγίου Χριστόφορου και όχι τα Χριστούγεννα, όπως οι άλλοι με όνομα “Chris”- «Χρήστος»….. Ονομαστική γιορτή και γενέθλια μαζί.

John: Οι «προσαρμογές» των ονομάτων αποσκοπούσαν στο να λησμονήσουν τη παλιά τους πατρίδα.   Ειδικά όμως για τους Έλληνες νομίζω ήταν ασέβεια - «ύβρις» κατά τον αρχαιοελληνικό όρο. Για τον λόγο ότι οι πρόγονοι τους, είχαν δώσει στην ανθρωπότητα όλο το λεξιλόγιο, τις έννοιες και τις επιστήμες του κόσμου.

Kathy: Εμείς πάντως δεν βγήκαμε χαμένοι από το «Αμερικάνικο» επώνυμο που λάβαμε. Μας εκλάμβαναν γνήσιους Αμερικανούς και όχι  πολίτες β΄ κατηγορίας….

John:….. Και στο μαγαζί μας. Όταν η φίρμα: “Pasquale Cardiano & Figli” έγινε “Cardiani bro. & C. Littlewoods”, το κύρος της μεγάλωσε, το πελατολόγιο της διευρύνθηκε. Μας επέτρεψε να ψαρεύουμε πελάτες απ’ όλες τις «φυλές του Ισραήλ», σ’ αυτή τη μοναδική  - σ’  όλο τον κόσμο - πόλη, σ’ αυτή την ιδιαίτερη - σ’ όλη την υφήλιο - χώρα.

Kathy: Τι πόλη, τι χώρα, αλήθεια! Φτιαγμένες με ανθρώπινο υλικό φερμένο από τα πέρατα της οικουμένης. «Χωνευτήρι» και «μωσαϊκό» λαών και πολιτισμών, υπό συνεχή διαμόρφωση.

John: Ο πατέρας μου, που προσπαθούσε στην συνείδηση του να «γεφυρώσει» τις δύο πατρίδες που η τύχη του είχε δώσει, έλεγε απλοϊκά….  «Όπου γης και πατρίς».

Kathy:  Οι Λατίνοι είχαν ανάλογες εκφράσεις, όπως…. “ubi bene ibi patria”, “ubi panis ubi patria”. Ο Φρειδερίκος Νίτσε έγραψε στο ίδιο πνεύμα…. “ubi pater sum ibi patria”.

John: Ζήτημα είναι το πως (;) αφομοιώνουμε στην προσωπικότητα μας και στην μία πατρίδα που έχουμε, τις «καταγωγές» που κουβαλάμε απ’ τους προγόνους μας. Διότι οφείλουμε και επιθυμούμε να τις κρατήσουμε κι’ αυτές ζωντανές μέσα μας.

Kathy:  Και δεν είναι λίγες!  Εσύ έχεις μόλις δύο καταγωγές, εγώ ούτε λίγο-ούτε πολύ τρεις... Όσο για τα παιδιά μου… να μην αβασκαθούν!... μάλλον θα χρειασθούν computer για να υπολογίσουν ποσοστά στις καταγωγές τους!   

John: Ευτυχώς στην χώρα που ζούμε, η όποια του καθ’ ενός καταγωγή….πλην των εγχρώμων δυστυχώς…. δεν πολυ-επηρεάζει την εξέλιξη και πρόοδο του. Όποιος αξίζει «πραγματικά», θα προχωρήσει στην φιλελεύθερη Δημοκρατία μας….

Kathy: Πολύ δύσκολα μπαμπά… Οι πολλοί χάνονται και επιβιώνουν λίγοι, οι ανθεκτικότεροι ή μάλλον οι πιο αδίστακτοι….. «Κοινωνικός δαρβινισμός» έχει χαρακτηριστεί το φαινόμενο. Στην χώρα μας  από τον Θεό ευλογημένους θεωρούμε αυτούς που φθάνουν ψηλά, με όποια μέσα, αδιάφορο.    

John:  Πάντως και ο παππούς μου και ο πατέρας μου, μια που αναφερόμαστε σ’ αυτούς, εργάστηκαν και πέτυχαν - ό,τι πέτυχαν - με την αξία και την εργατικότητα τους μόνον.

Kathy: Ο Pasquale και ο Chris - και οι δύο μετανάστες πρώτης γενιάς- τα «αστέρια» του σογιού μας!

John: Οι «ατμομηχανές»! Ο πρώτος ίδρυσε και στέριωσε το μαγαζί.  Ο δεύτερος το ανέπτυξε και το έκανε μεγάλο. Πολέμησαν με θεριά και βγήκαν νικητές. Οι υπόλοιποι βαδίσαμε στους δρόμους που αυτοί μας άνοιξαν. Ο παππούς σου από απλός υπάλληλος των Cardiani, έγινε γαμπρός και συνέταιρος τους.

Kathy:  Η εξυπνάδα και η εργατικότητα αναγνωρίζεται και αμείβεται.

John:  Έχεις ποτέ ακούσει για ένα επεισόδιο στην αρχή που ο πατέρας μου είχε πιάσει δουλειά στο μαγαζί των Cardiani; …. (Του γνέφει μάλλον αρνητικά)…. Δεν είχε περάσει μήνας, βρίσκονταν ακόμα σε δοκιμαστική περίοδο και τον στέλνουν σ’ ένα εργαστήριο  να φέρει πίσω ένα μηχάνημα που είχαν πουλήσει. Ο πελάτης διαμαρτύρονταν ότι το μηχάνημα ήταν εξ αρχής ελαττωματικό και ανεπίδεκτο επισκευής, όπως του έλεγαν εξειδικευμένοι -δήθεν- τεχνίτες που είχε φέρει να του το επισκευάσουν και απαιτούσε αντικατάσταση. Ο  Chris πηγαίνει, ασφαλώς, σ’ αυτό το δύστροπο πελάτη, αλλά αργεί να επιστρέψει. Ούτε τους τηλεφωνεί να τους ενημερώσει για την καθυστέρηση του. Και όταν επιτέλους γυρνάει, δεν κουβαλά μαζί του το «ελαττωματικό» μηχάνημα….

Kathy:  Ξέροντας το πάθος του για τα μηχανήματα, μπορώ να πω ότι είχε κάτσει να το επισκευάσει επί τόπου,… ναι;

John: Αυτό είχε γίνει! Οι θείοι μου, αλαζονικοί, καμώθηκαν πως θύμωσαν πολύ γι’ αυτή τη πρωτοβουλία του…. Greco, του piccolo. Που δεν τους τηλεφώνησε; Ασυγχώρητο λάθος για υπάλληλο.  Όταν δε τους είπε ότι δέχτηκε ως φιλοδώρημα ένα μικρό βαζάκι γλυκό, απ’ αυτά που το εργαστήριο έφτιαχνε χιλιάδες σε μαζική παραγωγή προς πώληση… Ε!, τότε εξανέστησαν!  Υποτίθεται «ξεχείλισε το ποτήρι» τους… 

Kathy:  Αν είναι δυνατόν!    

John: Ο πατέρας μου άφησε το βαζάκι το γλυκό πάνω σ’ ένα πάγκο και έφυγε, καταστενοχωρημένος όπως καταλαβαίνεις, χωρίς να καταδεχτεί να πάρει ούτε τα λίγα δολάρια που δικαιούνταν από ανεξόφλητα ημερομίσθια προηγούμενων ημερών. 

Kathy:  Είχε συμβεί τέτοιο περιστατικό στο μαγαζί;

John: Βέβαια... Μόλις έφυγε έτσι, από τους αδελφούς Cardiani άδικα ταπεινωμένος, στο μαγαζί έγινε  «της κακομοίρας»! Η μαμά μου, που από μακριά μόλις και είχε αντιληφθεί το επεισόδιο χωρίς να  συμμετάσχει, χίμηξε «να βγάλει τα μάτια» στ’ αδέλφια της….. Ο παππούς μου κι αυτός χωρίς να έχει ιδέα, γιατί βρίσκονταν στο κλειστό γραφείο του απασχολημένος με άλλα, εκείνη ακριβώς την ώρα δέχεται τηλεφώνημα από τον πελάτη, τώρα κατενθουσιασμένο, με πολλές ευχαριστίες και  κολακευτικότατα σχόλια για τον Chris!

Kathy:  Τα πάνω κάτω ήρθαν!

John: Βέβαια! .... Ο Pasquale αμέσως επιβάλει στους γιούς του να φύγουν να βρουν τον «Greco» και να του ζητήσουν συγγνώμη!  Να τον παρακαλέσουν  να  ξανάρθει, ειδάλλως να μην ξαναγυρίσουν αυτοί, τα ίδια του τα παιδιά, στην δουλειά.

Kathy:  Δεν το ήξερα αυτό το επεισόδιο.

John:  Ο παππούς μου, μου το είχε αναφέρει κάποτε….  Οι γονείς μου, δεν θα μου το έλεγαν ποτέ.

Kathy: (Πονηρά)… Υποψιάζομαι ότι συγχώρησε την προσβολή που του έγινε και επέστρεψε, επειδή είχε «τσιμπηθεί» με την γιαγιά..…από τότε….. 

John: Μπορεί!..... Πάντως, μετά από λίγο όλοι τον θαύμαζαν και τον αγαπούσαν, ο καθ' ένας με τον τρόπο του. Μια κρίση ζήλειας των μετέπειτα κουνιάδων του χαρακτηρίστηκε το επεισόδιο. Είχαν φαίνεται διαισθανθεί ότι ένα ανερχόμενο ταλέντο θα τους επισκίαζε και αποφάσισαν -μόνοι τους- να του «κόψουν τα πόδια». Προσπάθησαν  να «φανούν», να δείξουν τα διοικητικά τους προσόντα κι αυτοί, γιατί, ομολογουμένως, υφίσταντο καταπίεση από τον αυταρχικό πατέρα τους.

Kathy: Το επεισόδιο ευτυχώς είχε αίσιο πέρας.

John:  Έπειτα ο Pasquale του αναθέτει το γενικό «κουμάντο» σ’ ότι αφορά μηχανήματα και εργαλεία. Αυτός οργανώνει εκ βάθρων και επεκτείνει το μέχρι τότε προβληματικό και μικρό αυτό τμήμα του μαγαζιού. Με αυστηρή επιλογή προσλαμβάνει τεχνίτες, δημιουργεί συνεργεία επισκευών και  συντηρήσεων και -μη πολυλογώ- μέσα σε λίγους μήνες, οι τζίροι και τα κέρδη της εταιρείας «ανέβηκαν στα ύψη».…. Οι θείοι μου είχαν αναλάβει τα άλλα τμήματα του μαγαζιού: Χρώματα, κιγκαλερία, πλακάκια, είδη υγιεινής. Κι αυτοί σημείωναν ανάλογες επιτυχίες στο εμπόριο.

Kathy: Και η γιαγιά Sofia παρ’ όλο που ανάτρεφε δύο, αργότερα τρία μ’ εσένα παιδιά, να είναι «κέρβερος» στο ταμείο…. Αυτές οι γυναίκες!... Εργαζόμενες, νοικοκυρές, σύζυγοι, μάνες, νοσοκόμες…. Τα πάντα!

John:  Σύντομα τα οικονομικά μας επέτρεψαν να έχουμε άφθονα τα μέσα παντού. Το σπίτι απέκτησε οικιακή βοηθό και τα παιδιά πήγαμε σε ακριβά σχολεία. Το μαγαζί  αναδιοργανώθηκε και στελεχώθηκε ως μεγάλη πια επιχείρηση με πολυάριθμο προσωπικό και οικονομική διεύθυνση.  Κάναμε χονδρική και λιανική πώληση. Οι πελάτες μας έφτασαν να είναι εκατοντάδες, σ’ όλες τις πολιτείες.

Kathy:  Πότε ακριβώς είχαμε αυτή τη «χρυσή εποχή»; 

John: Η μεγάλη μας ακμή ξεκίνησε λίγα χρόνια μετά την οικονομική ύφεση - Great Depression - των ετών 1929 - ’33, με τα μέτρα που έλαβε ο πρόεδρος Φραγκλίνος Ρούσβελτ.

Kathy:  Στο Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, οι δουλειές μας στο μαγαζί, σε ποιο βαθμό επηρεάστηκαν; 

John: Στα δυο πρώτα χρόνια του πολέμου υπήρξε κάμψη φυσικά. Όμως μετά, μαζί με όλη την οικονομία των Ηνωμένων Πολιτειών που «πήρε φόρα» και γνωρίζει σ’ όλους τους τομείς κολοσσιαία ανάπτυξη, το μαγαζί μας γνωρίζει κι’ αυτό μια νέα περίοδο «άνθησης». 

Kathy:  Και η νέα αυτή, η μεταπολεμική, περίοδος των «παχιών αγελάδων», πόσο κρατάει μπαμπά; 

John:  20 με 25 χρόνια για το δικό μας μαγαζί. Μέχρι τα τέλη της δεκαετίας του ’60. Εκεί κάπου. Μετά ήρθαν άλλες εποχές. Το μικρομεσαίο εμπόριο και οι προσωπικές επιχειρήσεις, παραχωρούν βαθμιαία, ή και ραγδαία, τη θέση τους σε «αλυσίδες» γιγαντιαίων εταιρειών… μέχρι και σήμερα…. Ο Arthur Miller το 1949 - προφητικά - έγραψε τον «Θάνατο του εμποράκου», το κορυφαίο αυτό θεατρικό έργο που έξοχα περιγράφει την σύνθλιψη μιας μικροαστικής Αμερικανικής οικογένειας κάτω από το βάρος του σύγχρονου καπιταλισμού.

Kathy: Πάλι καλά να λέμε…. Ο παππούς μου μπόρεσε και κράτησε το μαγαζί, ακόμα 20 χρόνια, μέχρι αρχές της δεκαετίας του ’80, έστω συρρικνωμένο, «σκιά» της παλιάς του δόξας.

John: Κάτω από πολύ αντίξοες πια συνθήκες και εντελώς μόνος του κι’ αβοήθητος τελευταία. Οι θείοι μου κουρασμένοι, γέροι σαν μεγαλύτερης ηλικίας που ήταν, είχαν αποχωρήσει, συνταξιοδοτήθηκαν και κάναν ατελείωτες διακοπές στη ηλιόλουστη Florida.

Kathy: Ευτυχώς αντέξαμε και στο τέλος κάτι μας έμεινε και μοιράσαμε. Είμαστε  και τόσοι άνθρωποι που περιμέναμε από τον παππού και τα κέρδη του μαγαζιού του να ζούμε άνετα. Οι περισσότεροι παλιοί έμποροι, ο ένας μετά τον άλλο, χρεοκοπούσαν και έβαζαν «λουκέτο» στα μαγαζιά τους.

John: Το θέμα είναι ότι μετά την αποχώρηση του, η επιχείρηση έκλεισε χωρίς κανένας από εμάς, τόσα παιδιά, αδέλφια – ξαδέλφια, να δεχτεί να τη συνεχίσει.

Kathy: Παρ’ όλο που ο παππούς τότε ήταν πάνω από 75 χρόνων, τον είχα ακούσει να λέει ότι: «Βάσταγαν τα κότσια» του και ότι από την δουλειά είχε, ακόμα, πολλά να διδαχτεί!

John: Κακά τα ψέματα Kathy! Η επέλαση των computers και των μηχανών αυτοματισμού, που ραγδαία εξαπλώθηκε από την περασμένη δεκαετία και εντεύθεν, είχε θέσει την τέχνη του στο περιθώριο. Δεν προσαρμόστηκε ο παππούς σου στη νέα τεχνολογία… Δεν γίνονταν αλλιώς ασφαλώς λόγω ηλικίας και μόρφωσης. Αυτός είχε μάθει να δουλεύει με κατσαβίδια. Να «χειρίζεται» εργαλεία. Να μιλά, να ακούει, να πιάνει τα μηχανήματα. Να τα λύνει και να τα δένει, όπως παλιά, με τα ίδια του τα χέρια...  (Δείχνει, κουνά τα χέρια του)

Kathy:  «Ω Ηράκλεις!   Όλλωνεν ανδρός  αρετά»….. Αρχίδαμος ο Αγησίλαου, βασιλιάς της Σπάρτης (4 αι. π.Χ.),  μπροστά στον πρώτο καταπέλτη που είδε.

John: Στις νεότερες γενιές, Kathy, δεν πολυσυμπαθούμε τα ατομικά επαγγέλματα γιατί πέραν των ατομικών ικανοτήτων που απαιτούν, των ατομικών ευθυνών που συνεπάγονται, φθείρουν και με τη σκληρή δουλειά, που δεν έχει κανένα ωράριο…..  Τα αδέλφια και ξαδέλφια μου, αγόρια και κορίτσια, θέλαμε να ξυπνάμε αργά το πρωί και το βραδάκι να δειπνούμε σε ακριβά restaurants, ή να πίνουμε το ποτό μας σε μπαράκια, συντροφιά με ανέμελες παρέες….

Kathy: …. Από την ηλικία των 20 είχατε δικό σας σπίτι και αυτοκίνητο…

John:  Τα Σαββατοκύριακα να πηγαίνουμε εκδρομή σε λίμνες για βαρκάδα. Τα Χριστούγεννα και το Φλεβάρη από 10 μέρες στο Aspen για σκι και τον Αύγουστο ένα ολόκληρο μήνα στην Ευρώπη…. Και όλα αυτά από πριν αρχίζουμε να εργαζόμαστε και να βγάζουμε δικά μας λεφτά!

Kathy: Ευμάρεια «και των γονέων»!  

John: Πως λοιπόν να μπούμε στο «ζυγό της σκλαβιάς» που συνεπάγονται οι παραδοσιακές και οικογενειακές επιχειρήσεις; Υπ’ αυτήν την έννοια, η φοβερή εργατικότητα του πατέρα μου αποτέλεσε μάλλον αρνητικό πρότυπο για μας.  Αποφύγαμε… «όπως ο διάολος το λιβάνι»… τα τεχνικά και παραγωγικά επαγγέλματα.  Επιδιώξαμε να σπουδάσουμε τα σύγχρονα: Οικονομικά και διοίκηση επιχειρήσεων, τεχνική των πωλήσεων και διαφήμιση, πολιτικές επιστήμες, κοινωνιολογία, επικοινωνία….

Kathy: …. πολύ της μόδας και μέχρι σήμερα…

John: … και να κτίσουμε καριέρες καθισμένοι στις πολυθρόνες πολυτελών γραφείων απρόσωπων πολυεθνικών εταιρειών, που με ισχυρές πολιτικές στηρίξεις, τερατώδη τραπεζικά δάνεια και υψηλού επιπέδου εκβιασμούς και παλιανθρωπιές έγιναν κολοσσοί.           (Μικρή παύση)

Kathy: (Αλλάζει θέμα συζήτησης)….  Έχεις επισκεφθεί την Κρήτη σ’ ένα από τα ταξίδια σου μπαμπά, έτσι δεν είναι;    

John: Ναι…. Ας πούμε. Μόνον την πόλη του Ηρακλείου, σε μια ημερήσια εκδρομή μ’ ένα τουριστικό πλοιάριο, τη χρονιά που παραθερίζαμε στην Μύκονο. Πήγα μόνος, γιατί η μαμά σου, με εσάς μικρά και μέσα στην ζέστη, ούτε που το συζήτησε να πάμε όλοι μαζί….

Kathy:  Τι κρίμα που δεν είχαμε έρθει κι’ εμείς…

John: Λογάριαζα να επισκεφθώ την Κνωσό και το αρχαιολογικό μουσείο, αλλά ο χρόνος καθόλου δεν αρκούσε και για τα δύο. Ούτε καν για το μουσείο, τόσο πλούσιο σε εκθέματα που είναι.

John: Έτσι, μόλις και μετά βίας κατάφερα στοιχειωδώς να δω το μουσείο, να καταβροχθίσω δυο μπουγάτσες στην πλατεία Μοροζίνι, δίπλα στις κρήνες με τα -από την εποχή της Ενετοκρατίας- γλυπτά λιοντάρια και να πιώ μια τσικουδιά.    

Kathy:  Θέλω τόσο πολύ να πάω ξανά στην Ελλάδα!.... Βαρέθηκα όλο Ιταλία και Ιρλανδία, αν και σ’ αυτές τις χώρες νοιώθουμε οικειότητα, έχουμε κάνει φίλους, έχουμε δεσμούς με συγγενείς μας. Στην Ελλάδα ούτε κανένα ξέρουμε, ούτε κανείς μας ξέρει…. Λοιπόν:  Οι διακοπές μας την επόμενη φορά στην Ελλάδα!  Δεν είναι καλή ιδέα;  Και μ’ εσάς παρέα. Ο Patrick ευχαρίστως θα συμφωνήσει.

John: Μακάρι να γίνει…. Εμείς -έτσι κι αλλιώς- σχεδιάζουμε, ονειρευόμαστε πιο πολύ, μόλις πάρουμε τις συντάξεις μας να κάνουμε ταξίδια, όσο επιτρέπουν τα οικονομικά και η ηλικία μας.  Κι’ εγώ μεν υπολογίζω να ξεμπλέξω με την δουλειά μου σε κάνα δύο χρόνια.  Η μαμά σου όμως αργεί.

Kathy:  Ποια τα μέρη που σας ενδιαφέρουν;

John:  Οι ιστορικοί τόποι γενικά. Κύρια, αυτοί που είναι συνδεμένοι με τις καταγωγές μας και επειδή -συμφωνώντας μαζί σου-  αρκετά με τις άλλες χώρες, νομίζω έχει έρθει η ώρα της Ελλάδας, που μέχρι σήμερα την είχαμε στο περιθώριο.

Kathy: Ελλάδα! Συγχρόνως μικρή και μέγιστη, σε όλους τους τομείς. Μου προξενεί δέος... Θέλω να δημιουργήσω σχέση μαζί της. Και μόνο λόγω καταγωγής, το δικαιούμαι άλλωστε.  

John: Με την Ιταλία, που τη ξέρεις τόσο καλά, αποτελεί και φανταστικό δίδυμο…. Και για τα παιδιά σας…. Θα δουν και θα μάθουν πολλά από τον πολιτισμό και την ιστορία της, θα χαρούν τις φυσικές της ομορφιές.

Kathy: (Κάπως διερευνητικά) Μπαμπά, θα ήθελες να επισκεπτόσουν και το χωριό του παππού στην Κρήτη, αν βέβαια το ήξερες; Να συναντηθείς και συνομιλήσεις, ενδεχομένως, με μακρινούς άγνωστους συγγενείς σου;

John:  Ούτε λόγος! .... Ακόμα, να μάθαινα για τις συνθήκες της εποχής και για τις περιστάσεις κάτω από τις οποίες βρέθηκε και που τον ανάγκασαν να φύγει από το σπίτι του. 

Kathy: (Κουνά το κεφάλι της δύσπιστη) Όμως… προς τι; Ο χρόνος άφησε πίσω του βαθύ σκοτεινό πέπλο, επομένως τι, νομίζεις, μπορεί να «ανασύρεις» από μέσα του; Και σε τι θα σου χρειαζόταν;

John: Δεν έχω κάτι συγκεκριμένο. Ας πούμε έχω περιέργεια. Ή, μ’ ενοχλεί η άγνοιά μου για την πατρίδα και τα παιδικά χρόνια του πατέρα μου. Βέβαιο, ότι δεν ήταν καθόλου ευτυχισμένα, γι’ αυτό σπάνια και «μέσα από τα δόντια» του αναφέρονταν σ’ αυτά.

Kathy:  Όλοι αυτοί οι άνθρωποι λίγο-πολύ, τα ίδια πάνω-κάτω έχουν περάσει στη ζωή τους…. Φτώχειες, αρρώστιες, απαιδευσιά, ανεργίες, πολέμους κι άλλα παρόμοια…… (Συλλογίζεται. Yπ’ όψιν έχει σπουδάσει και ψυχολογία, επίσης ιστορία τέχνης - πολιτισμού!)…. Στη περίπτωση του παππού, ένας έφηβος αποχωρίστηκε από την οικογένεια και το περιβάλλον του και δεν επανήλθε ποτέ…. Δεν ήταν βέβαια ούτε ο πρώτος, ούτε ο τελευταίος… Αυτό όμως είναι μια «χαρακιά - πληγή» στην ευαίσθητη παιδική ψυχή, που δεν επουλώνεται εύκολα.….

John:  Γι’ αυτό στην γιαγιά σου αναζήτησε και βρήκε όχι μόνο σύζυγο, μα κι’ αυτά που στερήθηκε από παιδί: Οικογένεια, σπίτι, πατέρα, μάνα. Η  γιαγιά σου είχε διπλό ρόλο: Γυναίκας πρώτα και κύρια, αλλά και μάνας μαζί, αφού τους χώριζε και μια διαφορά ηλικίας  εννέα ολόκληρων  χρόνων.

Kathy: (Υπομειδιά) …… Ήμουν παντρεμένη, όταν ο παππούς μου διηγήθηκε εμπιστευτικά, ότι ερχόταν σε «δύσκολη»  θέση, όταν κάποιοι για να τον πειράξουν, «δήθεν αφελώς», εκλάμβαναν την σύζυγο του για μητέρα του και τα παιδιά από τους προηγούμενους γάμους της,  σαν αδέλφια του.  

John: Κάποτε έμαθε, ότι ο Ναπολέων Βοναπάρτης ήταν μικρότερος της αγαπημένης -πρώτης- γυναίκας του, της Ιωσηφίνας, κατά 6 χρόνια. Έκτοτε έλεγε ότι αυτός ήταν… «Μιάμιση φορές Ναπολέων», σαν μικρότερος της γυναίκας του μιάμιση φορές περισσότερο από ότι ο αυτοκράτορας των Γάλλων……

Kathy:  Και σε άλλα τον είχε ξεπεράσει τον Ναπολέοντα ….  Στη μηχανολογία και στο… μπόι! 

John: Οι άλλοι -βέβαια- μέχρι να καταλάβουν τι εννοεί μπερδευόντουσαν και έμεναν άναυδοι.

Kathy: Παρά τη μεγάλη διαφορά ηλικίας που είχαν και μάλιστα αντίστροφη του συνηθισμένου, ο γάμος τους υπήρξε ευτυχισμένος…. Δεν κάνω λάθος…… γιατί πολλές φορές τα πράγματα δεν είναι όπως και φαίνονται…

John: Υπήρξαν ταιριαστό ζευγάρι! Συμπλήρωναν ο ένας τον άλλο… Η γιαγιά σου έπρεπε να «αναπληρώσει» στον νεαρό άντρα της και το «κενό» του από  την έλλειψη-εγκατάλειψη των γονέων του…       

Kathy: Η ευφυΐα του και οι περιστάσεις που αντιμετώπισε από μικρός, δεν τον είχαν κάνει ώριμο άνδρα, ήδη από την πρώτη νεότητα του;

John: Αλήθεια είναι αυτό. Όμως, στον πατέρα μου έπρεπε να επουλωθούν παιδικές, πιθανά  τραυματικές εμπειρίες, που κουβαλούσε από την πατρίδα του. Εμπειρίες που δεν ξέρω, αν και πόσο τις γνώριζε η μητέρα μου, τουλάχιστον στην αρχή.  

Kathy:  Μπαμπά, η κάθε γυναίκα -για τον άνδρα που ενδιαφέρεται- θα βρει το τρόπο να μάθει τα πάντα.  Ακόμα και γι’  αυτά που της κρύβουν, διαισθάνεται την αλήθεια τους με σιγουριά.  Ειδικά για την «Super γιαγιά» μου αυτό δεν θα μπορούσε να μην  ισχύει.

John:  Ναι, η μάνα μου θα τα ήξερε...…

Kathy: Έτσι ήταν τότε τα πράγματα, ακόμα και σήμερα έτσι είναι και χειρότερα, στις περισσότερες χώρες του πλανήτη…. Γι’ αυτό μην το ψάχνεις μπαμπά. Το μόνο που θα κερδίσεις, αν  ασχοληθείς ν’ αναμοχλεύσεις το παρελθόν, είναι να υποβληθείς σε ψυχικό stress και χάσιμο χρόνου….. (Αλλάζει θέμα συζήτησης)… Να φεύγω όμως!  Άργησα με τις κουβέντες που πιάσαμε.  Δεν μπορώ να κάτσω άλλο για να περιμένω τη μαμά… Να μου την φιλήσεις όταν θα ‘ρθει…. (Σηκώνεται, ετοιμάζει τα πράγματά της)

John:  (Σηκώνεται κι’ αυτός ν’ αποχαιρετήσει την κόρη του)   Σ’ ευχαριστώ για την επίσκεψη. Θα τα πούμε και στο τηλέφωνο…… κι εξάπαντος σας περιμένουμε την άλλη Κυριακή.

Kathy: Θα κάνουμε και σχέδια για το ταξίδι…. αυτό - ντε - που λέγαμε προηγουμένως!

John: Οπωσδήποτε!  Εγώ θα σας κάνω τις ξεναγήσεις σε όλους τους αρχαιολογικούς χώρους. Μέχρι τότε θα έχω διαβάσει και θα ξέρω πολλά. Εσείς φροντίστε μόνο να έχετε διαθέσιμες ημέρες…. Αρχή θα κάνουμε από την ιδιαίτερη πατρίδα μας, την Κρήτη…. Αν γνώριζα και το χωριό καταγωγής μας, θα το επισκεπτόμαστε….

Kathy: Νομίζω, μπαμπά, καθόλου δύσκολο να το μάθουμε…. Απορώ μάλιστα πως δεν έχουμε ακόμα σκεφτεί, πως θα το βρούμε.

John:  Δηλαδή, τι να έχουμε σκεφθεί;

Kathy:  Τα «Immigration Records» του Ellis island.

Στα αρχεία του βρίσκονται τα στοιχεία όλων των μεταναστών, που έχουν εισέλθει απ’ εκεί στην χώρα. Γρήγορη, εύκολη, αδάπανη πρόσβαση έχουν πια όλοι…  Το «ξυράφι του Όκκαμ»!....  Τόσο απλό!  

John:  (Ξύνει το κεφάλι του)…..  Όσο να στήσεις όρθιο το «αυγό του Κολόμβου»,  του Χριστόφορου Κολόμβου!

Σκηνή 2^η

Στο σπίτι του ζεύγους  Patrick  &  Kathy , λίγες  ημέρες  μετά

Kathy: Εγώ θυμάμαι το παππού Chris, ήσυχο και σκεφτικό, τη γιαγιά Sofia, πανέξυπνη και δυναμική. Θυμήσου δεν είχε διστάσει να αλλάξει δόγμα και να γίνει Ορθόδοξη προκειμένου να  παντρευτεί τον Έλληνα που αγάπησε, αφού και η Καθολική εκκλησία  δεν της έδινε διαζύγιο.

Patrick:  Δύσκολη απόφαση, αλλά η αγάπη ξεπερνά τέτοια εμπόδια.  

Kathy:  Από μια άποψη βέβαια σαν “Greca” που ήταν, μπορεί κανείς να το δει και σαν επιστροφή στις ρίζες, σε μια παράδοση τριών χιλιετιών, που είχαν αυτοί οι άνθρωποι…. Παράδοση που ξεκινά από τη Magna Graecia, συνεχίζει στο Βυζάντιο και διασώζεται ακόμα αμυδρά στην Καλαβρία και στην Απουλία ως τις μέρες μας…   

The Griko or Greco people are^] an ethnic Greek community of Southern Italy. They are found principally in regions of Calabria (Province of Reggio Calabria) and Apulia (peninsula of Salento).^[6] The Griko are believed to be remnants of the once large Ancient and Medieval Greek communities of southern Italy (the old Magna Graecia region).

Patrick: Το εντυπωσιακό είναι που έγινε στο κέντρο της Ιταλικής συνοικίας της Νέας Υόρκης….

Kathy: Για πολλούς συμπατριώτες της είχε διαπράξει έγκλημα…. Και τι δεν άκουσε αυτή και η οικογένεια της!

Patrick: Αν ανοίξουν το στόμα τους οι Ιταλοί… Troia (τσούλα) θα την είπαν οι κοσμιότεροι!

Kathy: Τους πείραξε που ανέτρεφε δυο παιδιά στο Ρωμαιοκαθολικό δόγμα και ύστερα το πατέρα μου στο Ορθόδοξο!

Patrick: Οι Ορθόδοξοι χαρακτηριζόντουσαν από τους Καθολικούς «αιρετικοί», χαρακτηρισμός βαρύτερος κι’ απ’ αυτόν του κακούργου.

Kathy:  Με το ίδιο  «νόμισμα» και οι Ορθόδοξοι -αντίστροφα- «πλήρωναν» τους Καθολικούς. Στην ιστορία γράφεται το παράδοξο να προτιμούν να «Τουρκέψουν» οι Γραικοί παρά να γίνουν «Παπικοί»….. Φοβόντουσαν ότι κάτω από τους Δυτικούς θα εξαφανίζονταν και τ' άλλα ιδιαίτερα πολιτισμικά χαρακτηριστικά τους.

Patrick: Αργότερα μπήκανε στο «καυγά» και οι Προτεστάντες! Είχαν κι αυτοί την ίδια μεταχείριση από την «Αγία Έδρα» και με τη σειρά τους όμοια αντιδρούσαν….Και βέβαια ίδια λογής βάσανα έχουν και οι Μουσουλμάνοι, με τις δυο μεγάλες διαιρέσεις της θρησκείας, τους Σουνίτες – Σιίτες…..

Kathy: Το ζήτημα, λοιπόν, έχει να κάνει με την ανθρώπινη φύση γενικά, αλλά και με το στάδιο της βαρβαρότητας, που ακόμα δεν το έχει ξεπεράσει η ανθρωπότητα.  Πολλοί θεωρούν τις πολιτισμικές διαφορές των λαών, σαν την κύρια αιτία των διενέξεων τους, όμως πως εξηγείς πολέμους μεταξύ συγγενών λαών, όπου δεν υπάρχουν καθόλου πολιτιστικές διαφορές;…. Φερ’ ειπείν μεταξύ Γάλλων, Άγγλων, Γερμανών κλπ. μέχρι και τα χρόνια μας…..  Ή μεταξύ γειτονικών φυλών στην Αφρική; 

Patrick:  Kathy, σωστές εξηγήσεις παίρνεις μόνο μετά από οικονομική ανάλυση. Οι πόλεμοι, ως επί το πλείστον, ακόμα και ο πρώτος της ιστορίας… ο Τρωικός!...  έχουν οικονομικά αίτια και γίνονται  για συμφέροντα …….  Έστω κι’ αν αυτό δεν είναι πάντα πολύ φανερό, γιατί κρύβεται κάτω από διαφόρων ειδών «μανδύες», το «βρακάκι» της ωραίας Ελένης, στο παράδειγμα μου…… Τώρα, ως προς τη «γενναία» απόφαση της γιαγιάς σου να παντρευτεί τον ετερόδοξο «νεαρό», βοήθησε πολύ και το ότι οι Cardiani, ήταν ανεξίθρησκοι και αντικληρικοί.

Kathy:  Σωστά, πέραν βέβαια και του έρωτα! ...... Ο πατέρας της, ο Pasquale, είχε σχολιάσει θυμόσοφα:…. «Υπέροχα!  Έτσι, η οικογένεια μας θα ξαναβρεθεί μαζί και στον άλλο κόσμο.  Θα πάμε -όλοι- στην κόλαση. Η κόρη μου επειδή απαρνήθηκε τον πάπα της Ρώμης για τον πατριάρχη της Κωνσταντινούπολης, εμείς οι άλλοι, για τις ένα σωρό, άλλου είδους, κολάσιμες αμαρτίες μας»!

Patrick:  (Γελά) Χα- χα!   

Kathy:   Είχαν προηγηθεί και δύο «άτυχοι» γάμοι για τη γιαγιά….  Έχουμε ξαναμιλήσει γι’ αυτά… Ο πρώτος της άντρας, «σκοτώθηκε», πριν ο γάμος της κλείσει ένα χρόνο. Ο θείος ο Mario, γεννήθηκε τρεις μήνες μετά απ’ αυτό το συμβάν…   

Patrick:  Ξέρω….. Ήταν ένα «ξεκαθάρισμα λογαριασμών» με τον υπόκοσμο, που ο συγχωρεμένος ήταν μπλεγμένος….. (Βλέπει την γυναίκα του να χάνει το χρώμα της και την αγκαλιάζει)…. Συγνώμη Kathy, δεν ήθελα να σας θίξω… προς Θεού!

Kathy: Το ζήτημα αυτό τότε τους είχε κάνει «άνω-κάτω»!.... Υπόθεση μας - Cosa nostra…..  Χιλιάδες οι οικογένειες, που έζησαν με εφιάλτες. Τραγωδία ενός λαού, πέραν από τα σύνορα του.

Patrick:…. «Μαύρο χέρι» ακουμπούσε όσους δεν υπάκουαν στους νόμους της Mafia…. Δυο φορές εσάς δεν σας είχαν κάψει το μαγαζί;…. για να «συμμορφωθείτε»!

Kathy: Την δεύτερη φορά η πυρκαγιά απείλησε ανθρώπινες ζωές, αποτέφρωσε γειτονικές ιδιοκτησίες, ενώ απείλησε όλο το οικοδομικό τετράγωνο, γιατί τα χρώματα είναι πολύ εύφλεκτο υλικό…… Ακόμα και οι ίδιοι οι «μαφιόζοι» τρόμαξαν, διότι φαίνεται τρομοκρατήθηκαν και «πιστοί» τους άνθρωποι και η ίδια  «σύμμαχος» τους αστυνομία.  Ο ίδιος ο “boss ζήτησε και συνάντησε τον παππού-Pasquale. Του ζήτησε να κάνουν ειρήνη κι αυτός θα τον βοηθούσε να ξαναστήσει το μαγαζί του μεγαλύτερο! ….

Boss:  Powerful person in organization. Person other people have to obey….

Patrick:  Έτσι λοιπόν έγινε και ξαναφτιάξατε το μαγαζί σας μεγάλο…..  (Αντιλαμβάνεται ότι η γυναίκα του δυσανασχέτησε με το αστείο)….   Αστειεύομαι!

Kathy:  Η “Omerta”, ο νόμος της σιωπής, επικάλυψε αυτή την «συμφωνία κυρίων».

Patrick: «Όποιος δεν ακούει, δεν βλέπει, δεν μιλάει, ζει εκατό χρόνια» λένε στη Σικελία….. Και πλουτίζει ενίοτε… θα συμπλήρωνα εγώ.

Kathy: Με ποιους τρόπους δημιουργείται ο πλούτος στις κοινωνίες και στα άτομα, διδάσκουν τα πανεπιστήμια… αλλά και η ίδια η ζωή.

Patrick: Εντάξει! Σε κάθε περίπτωση όμως για να διακριθείς και να ξεχωρίσεις χρειάζεσαι ένα «συγκριτικό» πλεονέκτημα. Μια καινοτομία, μια διαφοροποίηση, κάτι που να μη διαθέτει η πληθώρα των ανταγωνιστών σου…. Και αυτό για σας αναμφίβολα υπήρξε η φοβερή επιδεξιότητα του παππού σου στις μηχανές και τα εργαλεία. Χωρίς, μάλιστα, οι σπουδές του να είναι σπουδαίες.

Kathy:  Ένας απλός τεχνίτης μηχανολογίας και ηλεκτροτεχνίας ήταν. Στην Αμερική σαν ήρθε, φοίτησε σε μια μέση νυχτερινή σχολή τριετούς διάρκειας. Μετά από σκληρή δουλειά ολημερίς, έπρεπε να κάθεται και στο θρανίο, ή όρθιος μπροστά στα εργαστήρια για 4 ακόμα ώρες. Πολλοί δεν άντεχαν κι έφευγαν μετά από λίγο…… Ένας συμμαθητής του έχασε τρία του δάκτυλα όταν -εξαντλημένος- αποκοιμήθηκε πάνω σε ένα οδοντωτό τροχό που γύριζε μπροστά του…. 

Patrick: Στους Cardiani, πάντως, βρέθηκε στο «στοιχείο» του…. τα μηχανήματα!

Kathy:  Ένα, μέχρι τότε, υποτυπώδες τμήμα του μαγαζιού ο παππούς το ανέδειξε σε μεγάλο, το «απογείωσε»! 

Patrick: Ξέρω!....  Ένα μικρό εργοστάσιο το είχε φτάσει, όπου ολημερίς εργαζόταν σκυμμένος πάνω ή κάτω από τις μηχανές ο ίδιος, συγχρόνως επέβλεπε και καμμιά τριανταριά άλλους τεχνίτες …… Από κάποιο πελάτη σας άκουσα κάποτε την εξής περιγραφή στη δουλειά του…… Όταν έπιανε να ασχοληθεί με κάποιο μηχάνημα, επί ώρα σιωπηλός το «βομβάρδιζε» με τα μάτια του. Εξέταζε προσεκτικά κάθε επί μέρους στοιχείο του. Προφανώς μελετούσε τη «λογική» της κατασκευής του, τι χρησίμευε και πως λειτουργούσε το κάθε κομμάτι του. Ξαφνικά μια αστραπή άστραφτε στο βλέμμα του. Το είχε βρει! Μετά «κατασπάραζε» το μηχάνημα, όπως ένα λιοντάρι το θύμα του. Το έλυνε, στα εξ ων συνετέθησαν, επιδιόρθωνε τη βλάβη και το -πολύ δύσκολο- το συναρμολογούσε ξανά - σωστό. 

Kathy:  Εγώ τι έχω ακούσει! ....  Από ένα μάστορα μας την εξής διήγηση:…..  «Σε μια επιθεώρηση, μια μέρα,  σε ‘μένα έριξε μια ματιά και προσπέρασε. Μόλις όμως απομακρύνθηκε, με την πλάτη του γυρισμένη, τον ακούω να μου λέει ότι τοποθέτησα το πιστόνι ανάποδα»….. «Μας πως το ξέρετε κύριε Alex, αφού φύγατε πριν με δείτε να το βάνω πάνω στο μηχάνημα»….. «Είδα με πιο χέρι και από πιο μέρος του το  έπιασες από χάμου. Και πως  το σήκωνες, για να το βάλεις»…. Είχε δίκιο! 

Patrick:  Ήταν… «αετός»!    

Kathy: Κάποιος τον είχε παρομοιάσει με τον «Δαίδαλο». Τον μυθικό  ήρωα, διάσημο τεχνίτη, που κατασκεύασε στην Κρήτη τον λαβύρινθο…

Patrick:  Σαν Κρητικός, δεν αποκλείεται να κατάγονταν κι’ απ’ αυτόν.

Kathy. Πολλοί πουλούσαν, όπως εμείς, καινούρια ή μεταχειρισμένα μηχανήματα και εργαλεία διαφόρων ειδών και εργοστασίων. Ο παππούς, με τα χρόνια, ήταν σε θέση να επισκευάσει μηχάνημα, που άλλοι θα το έδιναν -με το pound- για παλιοσίδερα. Να συναρμολογήσει από ρετάλια κάτι παρόμοιο, καλλίτερο, ή δευτερότερο, πάντως να κάνει τη δουλειά του σωστά και με ασφάλεια.  Ακόμα να φτιάξει ένα εντελώς πρωτότυπο μηχάνημα, για μια ειδική χρήση, κατά την παραγγελία του πελάτη…..

Patrick:  Είχε αποκτήσει φήμη…. «εφευρέτη»!.... Τον ήξερε όλη η «μαστοράντζα» της πόλης…..

Kathy: ……. και συνέρρεε στο μαγαζί μας!  Τον συμβουλεύονταν:  Chris θέλω αυτό, Chris πως να κάνω εκείνο…. Διατηρώ στην μνήμη μου κι ένα μικρό, αλλά χαρακτηριστικό -θα έλεγα- περιστατικό. Μια στιχομυθία του μ’ έναν εργολάβο….  Μου έδωσε και κάποιο «μάθημα» στη ζωή…

Patrick: …. Δεν το έχω ξανακούσει;  

Kathy: …… Θα ήμουν 15-16 χρόνων κι ένα απόγευμα, με την μαμά, είχαμε περάσει από το μαγαζί. Ο παππούς εκείνη την ώρα συζητούσε μ’ ένα πελάτη, που του είχε φέρει να επιδιορθώσει ένα μηχάνημα. Του είπε ότι η επισκευή θα τον απασχολούσε μια εβδομάδα. Ο πελάτης τον παρακάλεσε για συντομότερα κι’ ο παππούς «κατέβηκε» στις 4 ημέρες. Ξανά τον παρακάλεσε και ο παππούς κατέβηκε άλλη μία ημέρα, στις 3 ημέρες. Ικανοποιήθηκε ο άνθρωπος, ευχαρίστησε θερμά τον παππού, χαιρέτησε και τους άλλους εκεί στο μαγαζί. Όμως φεύγοντας στη πόρτα ο παππούς τον ακούει να λέει σε κάποιον που τον περίμενε έξω: «….. Θα χάσουμε τα τρία μεροκάματα, μέχρι να επισκευασθεί το μηχάνημα…».  Μόλις το ακούει ο παππούς μου, αμέσως τον πλησιάζει και του λέει: «……Αύριο το πρωί πέρασε να πάρεις το μηχάνημα. Αν δεν θα είναι έτοιμο, θα σου δώσω κάποιο άλλο να κάνεις την δουλειά σου, μέχρι να το φτιάξω. Δεν θα χαθεί κανένα μεροκάματο».

Patrick:  (Μετά από μικρή σιωπή. Με πειρακτική διάθεση)…. Αυτόν, τον άλλο, τον «ανεκδιήγητο» που χώρισε η Σοφία για να παντρευτεί τον Chris ;!

Kathy:  Εντάξει, αυτόν δεν τον ανέχθηκε πολύ η γιαγιά!  Κάποια μέρα, μετά ένα επεισόδιο, του είχαν όλοι και πολλά μαζεμένα, με τ’ αδέλφια της τον πέταξαν έξω από το σπίτι..… Έτσι μένει με δυο κουτσούβελα, μόνη η Sofia στα 28 της χρόνια…. Εργαζόταν και ολημερίς στο ταμείο της οικογενειακής τους επιχείρησης ….

Patrick:  Ευτυχώς που βρέθηκε το Κρητικόπουλο!....  Τι ιστορία όμως κι’ αυτή!

Kathy: Ο προ-πάππους μου μια ημέρα στο μαγαζί, αντάλλαξε μ’ έναν νεαρό πελάτη, μερικές «Γκρεκάνικες» φράσεις, όταν αντιλήφθηκε ότι ήταν Έλληνας, έτσι, για επικοινωνιακούς λόγους….. Στην διάρκεια της συζήτησης ο Pasquale κατάλαβε την εξυπνάδα του νεαρού, τη κλίση και γνώσεις του στα μηχανήματα, τομέα στον οποίο το μαγαζί χώλαινε και δεν δίστασε να του αναθέσει μια δύσκολη δουλειά, που τον προβλημάτιζε κατ’ εκείνη την εποχή. Ο Chris τη διεκπεραίωσε άψογα και γρήγορα και έκτοτε ….

Patrick:  Γνωστή η συνέχεια!..... Λίγες εκατοντάδες όλοι κι’ όλοι Ιταλοί μιλάνε πλέον το «Γκρεκάνικο» γλωσσικό ιδίωμα κι’ ο  Pasquale έτυχε να είναι ένας από αυτούς!..... Τότε που είχαμε κάνει το tour στην Ιταλία κι είχαμε περάσει κι από το Lecce, όπου παραθέριζαν ο παππούς με την γιαγιά σου, θυμάσαι τη παρέα των χωρικών της «Grecia  Salentina», που τραγουδούσαν παραδοσιακά τους τραγούδια…… μισά Ιταλικά-μισά Ελληνικά;

Grecìa Salentina  is an area in the peninsula of Salento in southern Italy, near the town of Lecce which is inhabited by the Griko people, an ethnic Greek minority^[1] in southern Italy who speak Griko, a variant of Greek…..

    Location map of the Griko-speaking areas Grecìa Salentina and Bovesia

Kathy: (Αλλάζει ξαφνικά θέμα συζήτησης)….. Δεν θα ‘πρεπε να μας είχε πάρει στο τηλέφωνο ο πατέρας τέτοια ώρα;  Ξέρει ότι περιμένουμε με ανυπομονησία τα νέα του από το νησί  Ellis.

Patrick: Μη περιμένεις να μάθουμε και κάτι συγκλονιστικό! Ένα αντίγραφο από το φύλλο που συνέτασσαν για κάθε μετανάστη, θα του δώσουν στο εκεί Μουσείο …... Θα μπορούσαν και με φαξ ή με το ταχυδρομείο να του το στείλουν…

Kathy:  Να πάει με το καραβάκι, ήθελε, σαν μια μικρή εκδρομή. Να εισπνεύσει  θαλασσινό αεράκι… Να δει από κοντά ξανά το άγαλμα της Ελευθερίας…  Η μαμά δέχτηκε ευχαρίστως να τον συνοδεύσει, αφού και ο καιρός ήταν υπέροχος…. Έχουν να πάνε στο νησάκι, όπως κι εμείς, από τότε που τους πήγαν εκδρομή οι δάσκαλοι τους.

Patrick: Σημασία έχει το χαρτί που θα πάρει ο μπαμπάς να αναφέρει και τον ιδιαίτερο τόπο του μετανάστη, όχι μόνο τη χώρα καταγωγής του. 

Kathy: Είπαμε Patrick… Ό,τι βρούμε, αν βρούμε…. Δεν θα «σκάσουμε» κιόλας.

Patrick:  Ο πατέρα σου πάντως έχει ζωηρό ενδιαφέρον…. Τις προάλλες, βλέπω πάνω στο γραφείο του έντυπο που λαμβάνουν όσοι είναι μέλη του συλλόγου της ένωσης «Κρητών Βορείου Αμερικής», ενώ ποτέ ως τώρα δεν υπήρξε μέλος! 

Kathy: Αλήθεια!.... Γεμάτο βιβλία σχετικά με την Ελλάδα είναι το σπίτι τους τελευταία….. Η μαμά μου δυσφορεί, γιατί έχει αρχίσει με τίποτα άλλο να μην ασχολείται, για τίποτα άλλο να μην της μιλά. Ξέρεις, μπαίνει «όσον-ούπω» στη τρίτη ηλικία κι όλα σιγά-σιγά αλλάζουν στον οργανισμό και την ψυχολογία του. Γίνεται και πιο ευαίσθητος για τα παλιά…..

Patrick:  Αν αυτά, που - όψιμα - τον απασχολούν τώρα, τα είχε σκεφθεί από τότε που ζούσε ο πατέρας του, σήμερα δεν θα είχε το τόσο μεγάλο ζήλο …..  Χτυπά το τηλέφωνο……

Kathy: ….. Σηκώνει το τηλέφωνο κι αναγνωρίζοντας ποιος καλεί…. Καλησπέρα μπαμπά… Πως περάσατε;  Δεν σας ακούσαμε σήμερα όλη μέρα….. Θαυμάσια!..... Να βάλω συνακρόαση να ακούει και ο Patrick που είναι δίπλα μου…… Ο.Κ.

John:  (Από το τηλέφωνο, όπως και στη συνέχεια)   Καλησπέρα Patrick, όλα καλά;

Patrick:  Μια χαρά!  Εσείς, πως περάσατε σήμερα….  Τι είδατε;  

John:  Πολύ ωραία περάσαμε και χαρήκαμε γι’ αυτά που μάθαμε….

Kathy - Patrick: …. Ανυπομονούμε να τ’ ακούσουμε. -  Είμαστε όλο αυτιά.

John: Ακούστε λοιπόν….. Στις 2 Ιούλη 1924, ώρα 22.40, καταπλέει στην Νέα Υόρκη το Ελληνικού νηολογίου επιβατικό πλοίο «Αθήναι», προερχόμενο από τον λιμένα Πατρών. Άφιξη του επιβάτη εμιγκρέ:  «Christopher Dassakis»…. Δύο «s» για να μην ακούγεται «τς»… Η ταυτότητα όμως που του χορηγήθηκε την επομένη, για νόμιμη παραμονή και εργασία στη χώρα, τον αναφέρει: “Chris Littlewoods”!

Kathy:  Μετονομάστηκε από τη μια μέρα στην άλλη;

John:  Έτσι δείχνει! ...... Τόπος καταγωγής και διαμονής του στην Ελλάδα, οι Αρχάνες Ηρακλείου.....

Kathy:  Αρχάνες άρα, το μέρος που δεν ξέραμε!

John: Τα πιο πάνω σύμφωνα με υπεύθυνη δήλωση του και άλλα στοιχεία από τις Ελληνικές αρχές και την Πρεσβεία μας στην Αθήνα και το προξενείο μας στην Πάτρα.  Υγειονομικός έλεγχος  Ο. Κ… Όλα εντάξει για να επικυρωθεί η μετανάστευση…. Εύκολα!..... Κατά καιρούς βέβαια άλλαζε το να είναι εύκολο ή δύσκολο να εισέλθεις στην χώρα.

Kathy:  Άρα μπαμπά μάθαμε, όσα μπορούσαμε, για τον παππού…… Από τις Αρχάνες λοιπόν ξεκινά το επόμενο ταξίδι μας! Ελπίζω να είναι όμορφο το χωριό και κάποιοι σημερινοί γέροντες 85-90, συνομήλικοι του, να τον θυμούνται,  παρά  τις επτά δεκαετίες που έχουν περάσει από τότε.

Patrick:  Θα υπάρχουν και συγγενείς, πιθανόν και πρώτου βαθμού. Δε μπορεί!  Οι οικογένειες, παλιά, έκαναν πολλά παιδιά.

John: Οι Αρχάνες, όπως μόλις διάβασα στην εγκυκλοπαίδεια, είναι μία σημαντική κωμόπολη 15 χιλιόμετρα νότιο-ανατολικά της πόλης του Ηρακλείου, με σημαντικό αρχαιολογικό ενδιαφέρον από την  πρωτομινωική εποχή, συνδεμένη με τον ίδιο τον βασιλιά των θεών Δία. Τόπος όμορφος και παραγωγικός. Παράγει κυρίως σταφύλια, σταφίδα, κρασί. Όλα τα προϊόντα της είναι ονομαστά, γιατί είναι άριστης ποιότητας.

Patrick:   Από ένα τέτοιο μέρος γιατί να φύγει κάποιος μετανάστης στο άγνωστο;

John: Η έρευνα μου επεξετάθη μετά και σ’ ένα άλλο πρόσωπο! Τον φίλο του τον Alex, που θυμηθήκαμε τις προάλλες. Θυμήθηκα πως ήταν συνταξιδιώτες και είχαν συνδεθεί από τότε. Εύκολα τον βρήκα κι’ αυτόν…..

Kathy:  Πολύ καλά έκανες και για τον Alex!  Και η καταγωγή του; ….. Ηπειρώτης δεν ήταν αυτός;

John:  Από την Χειμάρρα συγκεκριμένα. Η περιοχή αυτή ανήκει στην Αλβανία σήμερα.

Patrick:  Πιθανόν να είχαν γίνει φίλοι από τη Πάτρα, ή μετά, στο πολυήμερο ταξίδι τους….

John:  Μόλις επιστρέψαμε στο σπίτι μας προ ολίγου, σκέφτηκα να επιχειρήσω ξανά, μήπως τώρα τον βρω στο τηλέφωνο του…. Σ’ αυτό που προ μηνών, στο θάνατο του πατέρα μου, δεν είχε απαντήσει.

Kathy:.. (Με ζωηρό ενδιαφέρον) …. Σου απάντησε τώρα;

John:  Ο γιός του. Συμπτωματικά βρισκόταν εκεί και σήκωσε το τηλέφωνο.  Όπως μου είπε, ο Alex ζει και είναι μια χαρά. Το τηλέφωνο του στη Νέα Υόρκη δεν απαντά, γιατί από τότε που χήρεψε κι’ αυτός…. πολύ κοντινά οι δύο φίλοι έτυχε να χάσουν τις γυναίκες τους…. το περισσότερο καιρό του τον περνά στην πατρίδα του…

Patrick:  Την Αλβανία; Με τέτοια κατάσταση που έχει, ή είχε μέχρι πρότινος…

John:  Όχι, όχι. Στην Ελλάδα! Στην πόλη Άρτα συγκεκριμένα, τόπο καταγωγής της Ανδρονίκης, της συγχωρεμένης γυναίκας του. Μόνιμα εγκαταστημένοι εκεί βρίσκεται και η οικογένεια μιας κόρης του και άλλοι συγγενείς του.

Kathy: Τι κρίμα που δεν θα μπορέσουμε να τον δούμε! Θα μας έλεγε ένα σωρό πράγματα για τον παππού. Μπορούμε όμως κάποια μέρα να του τηλεφωνήσουμε…..

John: Το έκανα στην συνέχεια! Μόλις τώρα έκλεισα το τηλέφωνο με τον ίδιο τον Alex στην Ελλάδα! …… Εξαιρετικά θερμός, όπως πάντα. Μας συλλυπήθηκε και εξέφρασε την βαθιά θλίψη του για την απώλεια του φίλου του. Πάντως σ’ ένα μήνα θα έχουμε ευκαιρία να τον  συναντήσουμε εδώ, αφού με αφορμή το γάμο μιας εγγονής του, θα έρθει στη Νέα Υόρκη και θα παραμείνει για ένα διάστημα. 

Kathy:  Σε σχέση με περιστατικά της ζωής του παππού, του έκανες μήπως καμία νύξη;

John: Ναι, βέβαια.... και μάλιστα συγκινήθηκε πολύ όταν κατάλαβε το μεγάλο ενδιαφέρον μου. Μου υποσχέθηκε - στην ιερή μνήμη του φίλου του - ότι όταν με το καλό συναντηθούμε στην Νέα Υόρκη, θα μου ανοίξει την καρδιά του και θα μου εκμυστηρευτεί αυτός, όλα όσα ο συγχωρεμένος δεν μπόρεσε, δεν θέλησε μάλλον, να μάθει ο γιός του…… Που τώρα ξέρει μόνον αυτός και για λίγο ακόμα, υπονοούμενο για την προχωρημένη ηλικία του…. Είναι τόσα πολλά, τόσο μεγάλα, αυτά που έχει να μας πει, που καμία διάρκεια τηλεφωνήματος δεν τα χωρά….

 

Σκηνή 3^η

Με τον Alex στην Νέα Υόρκη, ένα μήνα αργότερα.

Alex: …….. Ο πατέρας σου τουλάχιστον ήρθε από την Καλαμάτα στην Πάτρα με το τρένο. Τι να πω εγώ που έφτασα μέχρι εκεί με τα πόδια από τη Χειμάρρα…. Περιμέναμε να έρθει η Άνοιξη, για να μην βρούμε χιόνια στα ορεινά περάσματα μας…. Είμαστε τρεις συμπατριώτες που ξεκινήσαμε ένα ταξίδι προς το άγνωστο, ξημερώματα, πρωί Κυριακής Πάσχα του ’24, μετά την λειτουργία της Αναστάσεως.

Kathy:  Φαντάζομαι τις σκηνές του αποχωρισμού και τα κλάματα των δικών σας!

Alex: Να σας πω… Οι άνθρωποι της εποχής εκείνης φαίνονταν εξοικειωμένοι με κάθε λογής αποχωρισμό. Η μετανάστευση, στους Ηπειρώτες ειδικά, ήταν περίπου θεσμός ανά τους αιώνες.  Και όταν λέμε αποχωρισμός, όλοι ξέραμε χωρίς να το λέμε με λόγια, ότι συνήθως ήταν «δια βίου»…. Λίγο από το θάνατο απείχε.  

John:  Όντως, έτσι ήταν τότε!

Alex: Οι πολύτεκνοι και φτωχοί γονείς μου με αποχαιρέτησαν με αξιοπρέπεια. Δεν θυμάμαι δάκρυα…. Είχαν ίσως στερέψει προηγούμενα… Μόνο μάτια βουρκωμένα, κόκκινα…. Ο πατέρας μου είπε: «Να μας γράφεις συχνά (υ)γιέ μου»… Η μάνα μου σταυρώνοντας με…. «Πήγαινε στην ευχ(κ)ή του Χριστού και της Παναγίας»…. Όταν τους ξανάδα, στο πρώτο μου ταξίδι στην Ελλάδα, έμαθα ότι μόλις είχαμε στρίψει στην γωνιά του δρόμου φεύγοντας, η μάνα μου έβγαλε κάτι  κραυγές, που οι ψύχραιμοι εκεί παριστάμενοι της έκλεισαν το στόμα με πετσέτες, για να μην ακούσω και γυρίσω πίσω. Τη συγκράτησαν με τα χέρια τους, για να μην κτυπηθεί στους τοίχους και το πάτωμα…. 

Kathy:  Αρχαία τραγωδία…

Alex: Μετά από πεζοπορία 20 ημερών, αδυνατισμένοι, πεινασμένοι…

John:  Τι, αλήθεια, τρώγατε τόσες ημέρες στα βουνά;

Alex: Παξιμάδια και βραστά αυγά με σκόρδα και κρεμμύδια που μεταφέραμε στα σακίδια μας. Φιλόξενοι βοσκοί μας φίλεψαν γάλα και τυρί. Αλλά και μόνοι μας κρυφά, φορές, βυζάξαμε γάλα από  προβατίνες, σαν δεν είδαμε βοσκό και τσοπανόσκυλα να επιτηρούν….. Από χωράφια κλέψαμε πατάτες και λαχανικά….  Τέλος, φθάσαμε στον προορισμό μας. Πριν μπούμε στην πόλη πλυθήκαμε και ξυριστήκαμε, για να μην τρομάξουμε τους αστούς. Ήταν πάλι ημέρα Κυριακή, πρωί. Σταθήκαμε έξω από τον μητροπολιτικό ναό του Αγίου Ανδρέα και μια φιλεύσπλαχνη χριστιανή μας έφερε άρτους από την εκκλησία, φαγητό από το σπίτι της -που καταβροχθίσαμε σαν λύκοι-, μας μίλησε, μας έδωσε χρήσιμες οδηγίες. 

Kathy: Δεν θα μπορούσατε να πάρετε κάποιο καΐκι από την πατρίδα σας ως την Πάτρα, για να μην ταλαιπωρηθείτε τόσο πολύ;

Alex: Εμείς οι τρεις που φύγαμε, έτσι όπως σας περιέγραψα, σε μια εσωτερική τσέπη στο παντελόνι μας είχαμε ράψει τα χρήματα που είχαμε. Ίσα που έφθαναν για τον ναύλο του υπερατλαντικού μας ταξιδιού και κάτι ψιλά για τον βαρκάρη του Αντίρριου. Ούτε cent παραπάνω…. Μα και σήμερα, τώρα που μιλάμε, χιλιάδες Αλβανοί κατεβαίνουν με τον ίδιο τρόπο στην Ελλάδα, από τον Αλβανικό βορρά μέχρι το πιο νότιο σημείο της Ελλάδας. Με τα πόδια, αδέκαροι και με κίνδυνο να συλληφθούν από τους συνοριακούς φύλακες και των δύο χωρών, γιατί είναι παράνομοι…. Εμείς, άρα, δεν κάναμε κάτι που δεν γινόταν ανέκαθεν.

John:  Με τον πατέρα μου, πως έγινε η γνωριμία σας κύριε Αλέκο;

Alex: Ο Χριστόφορος είχε φτάσει στην Πάτρα νωρίτερα από ‘μας. Η παρέα μας «κόλλησε» αμέσως. Τον μπαμπά σου λοιπόν τον ξέρω από τότε.

John: Πως «την βγάλατε»; Με τι χρήματα -εννοώ- στην Πάτρα στο διάστημα μέχρι την αναχώρησης σας;  Και μετέπειτα, μέσα στο πλοίο; 

Alex: Μαζέψαμε λίγα λεφτουδάκια από την εργασία μας. Φτηνοί εργάτες, για κομμάτι ψωμί στην κυριολεξία, δουλεύαμε σε χωράφια και οικοδομές. Κοιμόμαστε μέσα σε εγκαταλελειμμένα χαμόσπιτα…. Ο πατέρας σου είχε «προσόντα»!  Ήταν ήδη ένα «μαστοράκι»….. Από την δεύτερη μέρα στην Πάτρα, προσλήφθηκε σ’ ένα μηχανουργείο. Αρχικά -του είπαν- για δουλίτσα δύο-τριών ωρών, έναντι αμοιβής του μεσημεριάτικου γεύματος. Η δουλειά δεν τέλειωσε και τον κράτησαν ολόκληρο το απόγευμα…

Kathy: … έναντι αμοιβής του δείπνου τώρα, μαντεύω….

Alex: Οι άλλοι κάναμε σκόρπια μεροκάματα σε μικροδουλειές -εδώ κι εκεί-, όπως σας είπα. Ο πατέρας σου όμως δούλεψε στο μηχανουργείο όλες τις ημέρες, μέχρι τον απόπλου μας.  Μάλιστα στο τέλος το αφεντικό του του πρότεινε να μείνει στην Πάτρα, μόνιμα στο μηχανουργείο.

John:  Γιατί δεν δέχτηκε; Δελεαστική τη βρίσκω τη πρόταση.

Alex: Αναμφίβολα…. Ξέρετε, όλοι είμαστε συνεπαρμένοι από το «Αμερικανικό όνειρο»! Είχαμε κάνει τις διαδικασίες, είχαμε δώσει και ότι είχαμε και δεν είχαμε για ν’ αγοράσουμε τα εισιτήρια του πλοίου. Δεν θα εγκαταλείπαμε -τελευταία ώρα- τους κόπους μας.... Ο πατέρας σου θεωρούσε ότι είχε και ιδιαίτερους λόγους να φύγει από την Ελλάδα….. Με τα χρήματα που έβαλε «στη μπάντα» από τη δουλειά του, πριν μπαρκάρουμε αγόρασε καινούργια ρούχα και παπούτσια και μια μέθοδο Αγγλικής άνευ διδασκάλου, με διαλόγους και λεξικό, που όλη μέρα τη διάβαζε στο πλοίο, στη διάρκεια του ταξιδιού μας….

Kathy:  Μπράβο παππού!

Alex: Να τον έβλεπες πως βγήκε στο προβλήτα του Ellis! Καλοντυμένος, όταν οι περισσότεροι άλλοι είμαστε σχεδόν ρακένδυτοι.

Καθαρός, περιποιημένος. Με «αέρα» -ήδη- Νεοϋορκέζου, αφού είχε μάθει και πολλές λέξεις και φράσεις συνεννοήσεως στα Αγγλικά!.... Αρχοντόπουλο, όπως και από καταγωγής ήταν στην πραγματικότητα…. Εγώ ήμουν από πίσω του ολοένα, γιατί μαζί του αισθανόμουν σιγουριά.

Kathy:  Σας φαντάζομαι!

Alex: Στο γκισέ, εκεί όπου θα μας δίνανε τις βίζες εισόδου, θέλοντας να κάνει επίδειξη γλωσσομάθειας, είπε στον εντυπωσιασμένο από την κομψή του εμφάνιση υπάλληλο, ότι το επώνυμο του μεταφράζεται…  “Little   woods”!

John:  (Προς την κόρη του) Κι εκείνος τον κατέγραψε «Littlewoods», ενωμένες οι δύο λέξεις σε μία, στην visa που του έδωσε!

Alex:  Αυτό έγινε! ....  Λίγο αργότερα που ο πατέρας σου το αντιλήφθηκε, θέλησε να γυρίσει και να το διορθώσει.

John:  Και πως δεν έγινε; 

Alex: Εγώ του μετέβαλα την γνώμη!  «Άστο έτσι… Chris -τον είπα-.  Από εδώ και πέρα, αυτό είναι πιο “αρμόζον” στην χώρα όπου βρισκόμαστε». Στους περισσότερους άλλωστε, λίγο ή πολύ, είχαν αλλάξει ή συντμήσει τα ονόματα. «Εάν και όταν ποτέ ξαναβρεθούμε στην Ελλάδα, θα τα επαναφέρουμε στο σωστό»….. (Μειδίαμα)…..Πάντως το πιο «πειστικό επιχείρημα» που του είπα  ήταν ότι οι Αμερικανοί, ακούγοντας το «Dassaki», θα τον εκλάμβαναν ως Γιαπωνέζο!    Μειδιούν, μικρή παύση. 

Kathy:  Εσείς επανήλθατε στην πατρίδα σας και ξαναγίνατε Αλέξανδρος….

Alex: (Χαμογελά) Ο παπάς με βάφτισε έτσι, για να «μοιάσω», να πάρω τα χαρίσματα δηλαδή και τις πολεμικές αρετές των δύο μεγάλων της ιστορίας μας. Του Μακεδόνα κοσμοκατακτητή Αλέξανδρου και του Ηπειρώτη πολέμαρχου κατά των Οθωμανών Σκεντέρ-μπεη….…. Εγώ βέβαια ποτέ δεν έτυχε - δεν θέλησα - να πιάσω όπλο στο χέρι μου….   (Μικρή παύση)

Ισκεντέρ ή Σκεντέρ ( Αλέξανδρος)  μπέης / Γεώργιος Καστριώτης  (1403-1486).  Ο εθνικός ήρωας της Αλβανίας.

John:  Κύριε Αλέκο: Γιατί ο πατέρας μου απέφευγε να μας μιλά για το σπίτι και την καταγωγή του;  Γιατί δεν μας πήγε ποτέ στην ιδιαίτερη πατρίδα του Κρήτη, ενώ στης μητέρας μου, πηγαίναμε συχνά;  Τι να είχε συμβεί στο πατρικό του σπίτι, που τον είχε ιδιαίτερα στενοχωρήσει και πικράνει; …… Γιατί  ποτέ δεν θέλησε να επανέλθει στη πατρίδα του, όπως κάνατε εσείς και τόσοι άλλοι που εκπατρισθήκατε;… Είναι ερωτήσεις που ποτέ δεν έθεσα στους γονείς μου, ούτε αυτοί από μόνοι τους μου έδωσαν εξήγηση…

Kathy:  Τι γνωρίζετε εσείς σαν καλός φίλος που υπήρξατε στην οικογένεια μας και που κάνατε μαζί παρέα ταξίδια στην Ελλάδα;  Αν υπάρχει «κάτι»,  αυτό γυρεύουμε να μάθουμε από σας!

Alex: (Μετά από μικρή περισυλλογή)…. Θα σας πω! Θα σας τα πω όλα. Να ξεκινήσω όμως πρέπει από την αρχή…. Ο Χριστόφορος ήταν ορφανός από πατέρα, όπως ξέρετε. Πιο σωστά, ποτέ δεν γνώρισε τον πατέρα του, τον Γιάννη Δασάκη.

John: Η μητέρα μου, μου είχε πει ότι πολέμησε «παρτιζάνος» στα βουνά, για την απελευθέρωση της Μακεδονίας και σκοτώθηκε σε μια συμπλοκή με Βούλγαρους «κομιτατζήδες». Τότε δεν μπορούσα να τ' αντιληφθώ αυτά. Δεν ήξερα την Ελληνική ιστορία, δεν μ’ ενδιέφερε να το πω καλλίτερα….. Ασχολούμουν -βλέπετε- με “business administration” and “sales management”…. Τότε!.... Τώρα, η Ελληνική ιστορία μ’ ενδιαφέρει και μάλιστα πολύ!

Alex: Το παλληκάρι Γιάννης Δασάκης κατάγονταν από το χωριό Βαφέ(ς) της επαρχίας Αποκορώνου του νομού Χανίων….. Η Κρήτη είναι σ’ όλο τον κόσμο ξακουστή για το υψηλό πατριωτικό φρόνημα των κατοίκων της…. Στον Βαφέ, υπάρχει σπήλαιο με την ονομασία Κρυονερίδα…. Εκεί τον Αύγουστο του 1821, 130 γυναικόπαιδα είχαν καταφύγει για να σωθούν από τους Οθωμανούς διώκτες τους. Βρήκαν όμως φρικτό θάνατο με καπνό και φωτιά, γιατί δεν θέλησαν να βγουν έξω και ατιμαστούν… Το ίδιο επιτρέψτε μου να υπερηφανευτώ και για τους Ηπειρώτες συμπατριώτες μου, τους Χειμαριώτες,  που, όπως και οι Κρητικοί, δεν άφηναν το όπλο από το χέρι….. Από τα χρόνια της Οθωμανικής κατάκτησης τους ως τον «Σπυρομήλιο» κατά τη επανάσταση του 1821…. Σπυρομήλιος (1800-1880) Οπλαρχηγός από την Χειμάρρα. Αγωνίσθηκε στην επανάσταση του 1821. Στρατηγός, Υπουργός, Συγγραφεύς) ….. τον Σπύρο Σπυρομήλιο στους πολέμους 1912 - ’14…...... Σπύρος Σπυρομήλιος (1864-1930) Αξιωματικός που αγωνίσθηκε στην Μακεδονία και στην Βόρειο Ήπειρο…… και συνέχεια μέχρι την πρόσκαιρη απελευθέρωση μας ανήμερα Χριστούγεννα του ’40, στον Ελληνοϊταλικό πόλεμο.

John: Προ ημερών, σε συζήτηση με την κόρη μου, σας θυμήθηκα να γιορτάζετε τις Ελληνικές νίκες, παραμονές του νέου χρόνου 1941, στο μαγαζί μας…

Alex: Που το θυμήθηκες!..... Εσείς, παιδάκια, τότε, παίζατε με τα μηχανήματα του μπαμπά σας….. Να επανέλθω στην Κρήτη….. Στα Χανιά, αρχές του έτους 1907, συγκροτήθηκε από εθελοντές, ένοπλο ανταρτικό σώμα. Καρμπονάρους, Γαριβαλδινούς ή παρτιζάνους τους αποκαλούσε αυτούς η συγχωρεμένη μητέρα σου, κατά τα πρότυπα της δικιάς της πατρίδας.

John: Η Μακεδονία κινδύνευε να περάσει στη Βουλγαρία, μετά την αναμενόμενη κατάρρευση της Οθωμανικής αυτοκρατορίας, στη δε Κρήτη τότε είχε επιβληθεί το λεγόμενο καθεστώς της «αρμοστείας», με επικυριαρχία του σουλτάνου…. απ’ όσο ξέρω….

Alex: Πολύ σωστά τα ξέρετε!…. Η πορεία για την ένωση της Κρήτης ήταν προδιαγεγραμμένη και δεν θα είχε πισωγύρισμα. Θέμα χρόνου ήταν, σε επόμενο συνέδριο των μεγάλων δυνάμεων, να επικυρωθεί και “de jure” ότι οι πολύχρονοι αγώνες των Κρητών είχαν ήδη κερδίσει “de facto”...... Επίσημη ανακήρυξη της ένωσης της Κρήτης με την Ελλάδα: 1η Δεκεμβρίου 1913. (Συνθήκη Λονδίνου) ..... Η Μακεδονία κινδύνευε και η εθνική ζημιά που θα προκαλείτο θα ήταν πολύ δύσκολα αναστρέψιμη.  

John: Η Κρήτη, λοιπόν, όπως και η επίσημη Ελλάδα κρυφά, διέθεσε δυνάμεις για τους λυτρωτικούς σκοπούς της αδελφής - Μακεδονίας….

Alex:  Έτσι! Η μία περιοχή βοήθαγε την άλλη να ελευθερωθεί… Να σας πω ακόμα ένα, από δεκάδες παραδείγματα….. Εκατοντάδες Βορειοηπειρώτες μαχητές, υπό τον ηρωικό Χατζή-Μιχάλη Νταλιάνη το 1928 πολεμώντας τις αριθμητικά υπέρτερες δυνάμεις του Μουσταφά πασά  στο Φραγκοκάστελλο των Σφακίων, βρήκαν τραγικό θάνατο….…Χατζή-Μιχάλης Νταλιάνης (1775-1828) Βορειοηπειρώτης. Οπλαρχηγός της Επανάστασης του 1821 και ηγετική μορφή της Επανάστασης στην Κρήτη.

…… Οι ψυχές τους δεν έχουν βρει ακόμα ανάπαψη από τον άδικο χαμό τους και κάθε χρόνο, Μάιο με Ιούνιο - εποχή που έγινε η φονική μάχη - κάθε πρωί, εμφανίζονται σαν σκιές στον κάμπο… «Δροσουλίτες» τους ονομάζουν οι ντόποι….

John: (Καταλαβαίνει ότι ο ηλικιωμένος Alex παρασυρόμενος από συναισθήματα πλατειάζει. Τον διακόπτει, για να επανέλθουν στο θέμα)… Σε πατριωτικό - λοιπόν - προσκλητήριο έδωσε το «παρών» και ο παππούς μου και…..ατυχώς σκοτώθηκε. Που και πως έγινε αυτό κύριε Αλέκο; Γνωρίζετε;

Alex:  Έπεσε μαχόμενος στο βουνό Μπέλες, λίγους μόλις μήνες αργότερα. Το όνομα του, μαζί με τα ονόματα άλλων 9 ηρώων που έπεσαν στον ίδιο αγώνα, γράφτηκε σε επιτύμβια πλάκα στο σημείο της μάχης.… Στον τελείως απόμακρο, εντελώς ξεχασμένο και έρημο τόπο όπου τον είχε βρει ο θάνατος, το έτος 1975, για πρώτη φορά μετά από πολλές δεκαετίες, ο πατέρας σου αναζήτησε την τοποθεσία και αφού την βρήκε, έφερε  εργάτες ξεχορτάριασαν και ισοπέδωσαν το μέρος, έπλυναν, καλλώπισαν το μνημείο…. Την άλλη ημέρα έφερε παπά και έκανε επιμνημόσυνη δέηση….. Είμαστε πολύ συγκινημένοι, οι τέσσερις, που παρευρεθήκαμε σ’ αυτή την  μυσταγωγία.

John:  Οι τέσσερις;   Ποιοι τέσσερις;

Alex:  Μα, πηγαίναμε πουθενά εμείς, χωρίς τις γυναίκες μας;

Kathy: Κι εμείς νομίζαμε ότι οι δικοί μας δεν κούναγαν από το Salento, όσα καλοκαίρια πήγαιναν εκεί, παρά μόνον μέχρι τα απέναντι Ιόνια νησιά… για να προσκυνήσουν τον Άγιο Σπυρίδωνα, ή Γεράσιμο, η Διονύσιο, όπως μας έλεγαν!

Alex: Πολλά που μέχρι σήμερα νομίζατε, απόψε θα αναθεωρήσετε..... Συνεχίζω λοιπόν….. Ο ήρωας Γιάννης Δασάκης ήταν τότε μόλις 20 χρόνων. Το προηγούμενο καλοκαίρι, του 1906, είχε πάει να δουλέψει εποχικός εργάτης στον τρύγο των αμπελιών, και μετά ίσως στο μάζεμα της ελιάς, του άρχοντα Μιχάλη Ρετούρη, μεγαλοκτηματία της περιοχής Αρχανών Ηρακλείου…… Οι Ρετούρηδες ή Ρετουράκηδες ήταν από τις πιο παλιές και ονομαστές οικογένειες του Μεγάλου Κάστρου. Μεγάλο Κάστρο, ή Χάνδακας, λεγόταν από τους ντόπιους, αυτή, η πιο μεγάλη πόλη της μεγαλονήσου…

John: …. Κάποτε επισκέφθηκα και εγώ το Ηράκλειο και έχω δει -μια ματιά- τμήματα του μεγάλου Ενετικού κάστρου που την περιβάλει και που οι Τούρκοι για να το εκπορθήσουν το 1669, στο μεγαλύτερο Ευρωπαϊκό πόλεμο του 17^ου αιώνα, άφησαν 100.000 νεκρούς στα 21 χρόνια που διήρκησε η φοβερή πολιορκία του…. 

Alex: Σας συγχαίρω John! Θα κάνει και την κατανόηση των ιστοριών που θα σας διηγηθώ, ευκολότερη…….. Ο Μιχάλης Ρετούρης, λοιπόν, ήταν κύριος μεγάλων εκτάσεων αμπελώνων στη περιοχή Πεζών - Κουνάβων, στα «Πεζοκούναβα» καλούμενα, όπου ως τα σήμερα παράγονται άριστης ποιότητας κρασιά, σταφίδες, σταφύλια και κάθε χρονιά προσελάμβανε, για ολίγων μηνών διάφορες εργασίες, κυρίως για τον τρύγο,  πλήθος εργατών και εργατριών που ερχόντουσαν και από πιο μακρινά φτωχά μέρη…..

John:…  Όπως από τον Βαφέ, του Αποκόρωνα….

Alex:…… Στα σπίτια, αστικά και αγροτικά,  στα αρχοντόσπιτα να πω καλλίτερα του Ρετούρη, κυκλοφορούσε εκείνο τον καιρό μια νεαρή, νόστιμη, υπηρετριούλα… «Δουλικά» ή «δούλες» τις λέγανε τότε αυτές τις εσωτερικές οικιακές βοηθούς, χωρίς -βέβαια- την βαριά σημασία που κρατάει η λέξη από την αρχαιότητα…… Φτωχά, ορφανά κορίτσια ήταν συνήθως και αναλφάβητα, που για ένα πιάτο φαΐ, νυχθημερόν κι αδιαμαρτύρητα, προσέφεραν στ’ αφεντικά  όποια υπηρεσία ζητείτο. Οι πιο άξιες απ’ αυτές, οι πιο διακεκριμένες προβιβάζονταν στην ιεραρχία του σπιτιού ως «ψυχοκόρες», ή «παρακόρες»,  λεγόμενες. Το ίδιο συνέβαινε και με τους άντρες, που οι πιο έμπιστοι, ικανοί  και πειθήνιοι αποτελούσαν το σώμα των «ψυχογιών»,  ή «παραγιών».

Kathy:  Φεουδαρχικό σύστημα! Απομεινάρι της μακρόχρονης Ενετοκρατίας και Τουρκοκρατίας.

Alex: Σίγουρα! Παραγιοί και παρακόρες ένα σκαλοπάτι πιο χαμηλά από τα νόμιμα παιδιά. Άτυπα, χωρίς δικαιώματα, θετοί γιοί και θυγατέρες. Οι «κύρηδες τους»…….

Kathy:  Συγνώμη για τη διακοπή κύριε Alex…… «Κύρη» στην Κρήτη αποκαλούν και το πατέρα και το σύζυγο, κατά την φυσική σειρά τον καθ’ ένα τους, απόλυτοι αφέντες των θηλυκών και οι δύο.…. Έτσι δεν είναι;

Alex: Ακριβώς! Αυτοί μεριμνούσαν να έχουν διαρκώς απασχόληση οι «υποτακτικοί» τους. Διάλεγαν ως και τις ή τους συζύγους των, τους στεφάνωναν, βάφτιζαν τα «κοπέλια ντως» κλπ.…. και αυτό γίνονταν από την μια γενιά στην άλλη.

John:  Αρχίζω να καταλαβαίνω!….. Η «νεαρή, νόστιμη, υπηρετριούλα», το «δουλικό» του σπιτιού που αναφέρατε…..  είναι η γιαγιά μου!

Alex: (Αινιγματικά μειδιά)…. Καλλιόπη Λιναράκη τη λέγανε. Το Καλλιώ ή το Καλλιοπώ, όπως συχνότερα - χαϊδευτικά - την αποκαλούσαν….  Όμορφη ξεχωριστά…. Πολλοί οι νέοι που την πόθησαν και την ζήτησαν σε γάμο, αλλά κανένα τους δεν έκρινε κατάλληλο ο  «πάτρωνας» της,  ο κηδεμόνας της κυρ Μιχάλης Ρετουράκης.

John:  Ωχ! .... Την ήθελε «δική» του!

Alex: Το καλοκαίρι του 1906 όμως προέκυψε «αγάπη» της Καλλιώς, με το παλικάρι μας απ’ τα Χανιά, τον Γιάννη Δασάκη…Προσταγή της φύσης δυο νέοι ν’ αγαπηθούν, λέει ο ποιητής του «Ερωτόκριτου».

John:… και ως ορίζει ο ποιητής του κόσμου μετά 9 μήνες να γεννηθεί ένα παιδί!… Σωστά;

Alex: Έτσι έγινε! ..... Ήταν αγόρι και το ονόμασαν Χριστόφορο, γιατί γεννήθηκε στις 9 του Μάη, ημέρα που γιορτάζεται ο συνονόματος Άγιος….

Kathy:… και κατά τα ήθη της εποχής και του τόπου, θα έπρεπε να το βαφτίσει ο.… φεουδάρχης!

Alex: Μη βιάζεσθε παιδιά! Και κάτι που έπρεπε από την αρχή να σας το είχα τονίσει…. Να μ’ ακούσετε με επιφύλαξη!..... Κανείς δεν είναι στη ζωή, απ’ τους ανθρώπους που αναφέρομαι, για να με επιβεβαιώσει ή διαψεύσει….. Μπορεί και να σφάλω!... Όχι βέβαια εν γνώσει μου, όμως, κάτι μπορεί να μην το θυμάμαι καλά, ή να το έχω καταλάβει από τότε λάθος!...... Κι ο ίδιος ο Chris δεν ήταν βέβαιος για όλα όσα μου διηγείτο…. μου εκμυστηρευόταν, πιο σωστά!

Kathy:  Είσαστε καταπληκτικός κύριε Alex…. και μετριόφρων! Μας έχετε αφήσει άφωνους με όσα μας λέτε.  Αδημονούμε να σας ακούσουμε μέχρι τέλους…. Μικρή σιωπή…

John: Η γέννηση του Χριστόφορου βρήκε τη μάνα του, τη Καλλιώ, χήρα, όπως ξέρουμε κύριε Alex… Το ερώτημα μου είναι:  Είχε προηγηθεί γάμος των γονέων; Μήπως δεν υπήρξε παντρειά; Μήπως το παιδί  εκτός από ορφανό, ήταν και εξώγαμο;

Alex:  Εδώ αρχίζει το όποιο μυστήριο έχει η ιστορία. Λοιπόν, δεν υπήρξε γάμος. Επισυμβαίνει και ο τραγικός θάνατος του Γιάννη, που σας διηγήθηκα προ ολίγου, πριν γεννηθεί ο γιός του και γι’ αυτούς τους λόγους κάποιοι ευφάνταστοι διατυπώνουν κάποιες…. «κακόβουλες εικασίες»!

Kathy: Μια στιγμή!  Γιατί να φύγει για την Μακεδονία και να μην το αναβάλει, όταν ήξερε ότι πίσω του αφήνει «λογοδοσμένη» και πιθανόν έγκυο γυναίκα; Αυτό, δεν είναι  ανευθυνότητα - επιπολαιότητα;…. Θα μου πείτε…. νεαρό  χωριατόπουλο ήταν…. υπήρχε και ο  εθνικός λόγος! 

Alex:  Πρέπει να σας πω δυο λόγια για τον αδικοχαμένο Γιάννη Δασάκη!….. Ας είναι ελαφρύ το χώμα που τον σκεπάζει…. Ένας αγνός άνθρωπος ήταν αυτό το ηρωικό παλικάρι…… Τον Μάρτη του 1905 στο χωριό Θέρισο των Χανίων, ήταν-δεν ήταν 18 χρόνων τότε, δίπλα στον «θεϊκό» Ελευθέριο Βενιζέλο….

 …… πλάι στους θρυλικούς Κωνσταντίνο Μάνο, Κωνσταντίνο Φούμη και άλλους επαναστάτες, σήκωσε τα όπλα για την αποτροπή εγκαθίδρυσης «πριγκιπάτου» αντί ενώσεως, που μεθόδευε ως καθεστώς για το νησί, ο αρμοστής πρίγκιπας Γεώργιος, δευτερότοκος γιός του βασιλιά της Ελλάδας Γεωργίου Α΄.

Kathy: Ο πρίγκιψ Γεώργιος δεν ήταν ο  σύζυγος της διάσημης ψυχαναλύτριας Μαρίας Βοναπάρτη, της στενά συνδεδεμένης με τον «πατέρα» της ψυχανάλυσης  Sigmund Freud, που μάλιστα τον είχε  βοηθήσει να διαφύγει από τη Βιέννη στο Λονδίνο το 1938;

John:  Ναι, ναι…. Αυτοί οι δυο είχανε κάνει γάμο συμφέροντος…. Η μεν Βοναπάρτη για να εμπλουτίσει τη συλλογή της από βασιλικούς τίτλους, όπως εραστών που «άλλαζε σαν τα πουκάμισα», ο δε πρίγκιπας, για να καλοπερνά στο Παρίσι, κολυμπώντας στα πλούτη που είχε κληρονομήσει η γυναίκα του από τον παππού της,  τον  μεγαλύτερο κατασκευαστή ακινήτων του Μόντε Κάρλο…..

Kathy:  Σωστά!.... Ας «προσγειωθούμε» όμως από τους πλούσιους και διάσημους στο φτωχό και άσημο Γιάννη Δασάκη, που στο Θέρισο μαζί με άλλους επαναστάτες δίνει όρκο να πολεμήσει, μέχρι να δουν λευτεριά  οι σκλαβωμένες πατρίδες μας…..

Alex: Το 1906, επόμενο χρόνο των γεγονότων στο Θέρισο, ήταν που ο 19-χρονος Γιάννης ερωτεύεται, όπως είπαμε, τη Καλλιόπη. Είχε όμως πριν ορκιστεί με τους συναγωνιστές του να πολεμήσουν στη Μακεδονία! Πρέπει λοιπόν «σαν άντρας», να συνδυάσει και τις δύο υποχρεώσεις του. Διαβεβαιώνει τότε την αγάπη του, τη Καλλιώ, ότι με το  πρώτο που θα επιτρέψουν οι ανάγκες του αγώνα, θα «κάνει φτερά» να γυρίσει γρήγορα για να παντρευτούνε… Δεν γύρισε ποτέ!.... Ένα βόλι δεν του το επέτρεψε…. Η Καλλιόπη θα αναθρέψει τον ορφανό γιό της στα υποστατικά του αφεντικού της, όπου εργάζεται…..

Kathy: Λυπάμαι κύριε Αλέκο που προηγούμενα μίλησα άδικα με ασέβεια για έναν ήρωα, τον προπάππου μου! …… Δυστυχώς δεν τα είχαμε συνειδητοποιήσει, δεν τα ξέραμε καν,  αυτά που τώρα μας λέτε…. Πλέον, είμαστε υπερήφανοι γι’ αυτόν!    Μικρή σιωπή….

Kathy: Η κοινωνία, πως αντιμετώπισε την ανύπαντρη μητέρα; Ακόμα και σήμερα και σε προηγμένες κοινωνίες, αυτό συνιστά πρόβλημα…..  Σε τι περιβάλλον μεγάλωσε ο παππούς μου; Είχε καλή, μια πρέπουσα τέλος πάντων μεταχείριση σαν παιδί;

John:  Η Καλλιώ ξαναπαντρεύτηκε;   Έκανε ποτέ οικογένεια, απέκτησε άλλα παιδιά;

Alex: Κάποια κουτσομπολιά, καλοπροαίρετα ή μη, ακούστηκαν, όπως σας είπα τότε. Όμως κανείς φανερά δεν είπε ανάρμοστη ή προσβλητική κουβέντα, αφού ο…… «φερόμενος»….. πατέρας ήταν ένας γενναίος ήρωας, στου οποίου την μνήμη όλοι έδειχναν, ως όφειλαν, τιμή και σεβασμό. Η ανύπαντρη μητέρα πάλι ήταν κάτω από «προστασία» ανθρώπου καθ’ όλα αξιοσέβαστου στην κοινωνία, του κυρ Μιχάλη Ρετούρη.

Kathy: Οι φράσεις σας όμως κύριε Αλέκο: «κακόβουλες εικασίες», «φερόμενος πατέρας», «προστασία», αντιλαμβάνεστε, δημιουργούν από μόνες τους ερωτηματικά… Πως τις εννοείτε;

Alex:  Ερχόμαστε στα δύσκολα! Η εγκυμοσύνη στην αρχή κρατείται μυστική. Όταν στους τελευταίους μήνες της, δεν μπορεί να κρυφτεί, τότε μαθεύεται ότι πατέρας του κυοφορούμενου είναι ένας «ξενομερίτης», εποχικός εργάτης στα κτήματα του αφεντικού της, που αφού γκάστρωσε τη κοπελιά, χωρίς να το ξέρει έφυγε αντάρτης στην Μακεδονία, όπου βρήκε το τραγικό θάνατο.

John:  Το εννεάμηνο της εγκυμοσύνης: Αύγουστος του ‘6 - Μάιος του ‘7, δεν έρχεται «κουτί» στην «υπόθεση» της πατρότητας του Δασάκη;  Νομίζω ταιριάζει απόλυτα.   

Alex: Βεβαίως!  Όπως και  το  μη αμφισβητούμενο αμοιβαίο αίσθημα των δύο νέων….

Kathy: Θεωρητικά λοιπόν θα μπορούσε ο Γιάννης Δασάκης να είναι ο πατέρας του παιδιού. Γιατί να δημιουργηθούν αμφιβολίες;

Alex: Ασφαλώς το «σενάριο» αυτό έχει όλες τις προϋποθέσεις να είναι αληθινό. Όμως, κάποιες  λεπτομέρειες πρέπει να διευκρινισθούν, πριν γίνει δεκτό.

Kathy:  Όπως;

Alex: Να!..... Φημολογείτο ότι «αναζητήθηκε» μαμή να της «ρίξει» το παιδί, αλλά η εγκυμοσύνη είχε προχωρήσει και καμιά δεν αναλάμβανε το ρίσκο… Γονείς ή αδέλφια του «εικαζόμενου» πατέρα δεν έχουν παρουσία πουθενά…. Ούτε υπήρξε μαρτυρία ότι οι δύο νέοι είχαν προχωρήσει σε σωματική επαφή….. Λεπτομέρειες θα μου πείτε…. 

John:  Ο σκοτωμός του παλικαριού στην Μακεδονία μπερδεύει την υπόθεση!.... Κάποιοι θα σκέπτονταν ότι «φόρτωσαν» σ’ έναν νεκρό την πατρότητα του παιδιού, αφού  -ως γνωστόν-  οι πεθαμένοι δεν μιλάνε.… Θα το πω όπως το σκέφτηκα, κι’ ας είναι η σκέψη μου κακεντρεχής.... Θα έπεφταν και «στοιχήματα», ποιος είναι ο «τυχερός»! 

Alex: «Θεωρητικά», οι δυνάμει μπαμπάδες δεν έλειπαν!  Η Καλλιόπη ήταν επιθυμητή από πολλούς νέους, αλλά και από μεγαλύτερους…. χωρίς να εξαιρούνται και παντρεμένοι!

Kathy: Κατάλαβα!..... Δεν νομίζω να στοιχημάτιζε κανείς άλλον, εκτός από τον «κύρη» της, τον…. (Ειρωνικά)…  «αξιοσέβαστο»  κυρ Μιχάλη Ρετούρη!   (Μικρή σιωπή)

John: Κύριε Alex, πραγματικά σας συγχαίρω! Έχετε ένα καταπληκτικό τρόπο, με ευγένεια και διακριτικότητα να μας δώσετε…. την ανατρεπτική των πραγμάτων αλήθεια!… Την αλήθεια που ο πατέρας μου δεν μπόρεσε να προφέρει!

Kathy: Με έχει συνεπάρει και η εξιστόρηση, έτσι όπως εκτυλίσσεται…. Πρόκειται για γοητευτική διήγηση μιας…. δραματικής ιστορίας. 

Alex: «Ακροβατώ» λεκτικά και κινδυνεύω να μην αποδώσω σωστά ένα τόσο ευαίσθητο και λεπτό θέμα…. Να συνεχίσω;… Μήπως σας έχω κουράσει, ή μήπως σας έχω απογοητεύσει, αν περιμένατε άλλα ν’ ακούσετε από μένα;

John - Kathy:  Παρακαλούμε κύριε Αλέκο, κάθε άλλο!    -  Μόνον εσείς, μην έχετε κουραστεί!  

Alex: Well… Λέω λοιπόν για να  ξεφύγουμε  -λίγο-  από τις  έγνοιες που σας έβαλα,  να σας κάνω μια μικρή, αλλά ενδιαφέρουσα ιστορική αναδρομή στη μεγάλη οικογένεια των Ρετούρηδων.

John - Kathy:  Εσείς ξέρετε   -  Βεβαίως, μετά χαράς!

Alex: Πριν από χρόνια είχε εκδοθεί στο Ηράκλειο ένα βιβλίο..… μου διαφεύγει το όνομα του συγγραφέα…. που αναφερόταν στην ιστορία των Ρετούρηδων ή Ρετουράκηδων.……  Από αυτό μάθαμε ότι οι ρίζες της οικογένειας φτάνουν στα χρόνια της Ενετοκρατίας και υπάρχουν στοιχεία γι’ αυτούς σε συμβολαιογραφικά έγγραφα της εποχής, στα αρχεία της Μαρκιανής βιβλιοθήκης και του παλατιού των Δόγηδων της Βενετίας, καθώς και στην Βικελαία βιβλιοθήκη του Ηρακλείου…  

Kathy: Εντυπωσιακό!  Και πιο πολύ που η οικογένεια αυτή μας αφορά, καθώς πια γίνεται φανερό.

John: (Στην κόρη του, σιγά)…… Μα ήδη από την αρχή της συζήτησης μας ο κύριος Αλέκος…. του ξέφυγε;… μας προϊδέασε….. «Αρχοντόπουλο και από καταγωγής ήταν στην πραγματικότητα ο πατέρας μου»  είπε…. (βλ. σελ. 24)   Τότε βέβαια δεν μπορούσαμε να «το πιάσουμε»!

Alex: Ο πρώτος της οικογένειας που είχε έρθει στην Κρήτη από την Ιταλία, ήταν μηχανικός της «Γαληνοτάτης Δημοκρατίας της Βενετίας»…..Υπήρξε το «δεξί χέρι» δυο περίφημων μηχανικών φρουρίων της ονομαστής οχύρωσης της πόλης του  Χάντακα / “Candia” των Ενετών….. των ονομαστών αρχιτεκτόνων:  Michele Sanmicheli  και  Guilio Savorgnan.

Kathy: Τους είχα διδαχτεί αυτούς, όταν σπούδαζα στην Ρώμη Ιστορία της τέχνης! Σπουδαία έργα τους κοσμούν πολλές πόλεις της Ιταλίας και μέρη της επικράτειας της Βενετίας.

Alex: Συγχαρητήρια Kathy! Τώρα: Ο «δικός μας», δηλαδή αυτός ο πρώτος που ήρθε στη Κρήτη, της οικογένειας που εξιστορούμε, ήταν μηχανικός μηχανών. Μηχανολόγο ίσως θα τον λέγαμε σήμερα.  Ήταν αυθεντία στα πυροβόλα όπλα, στους τροχούς, στις τροχαλίες, στα γρανάζια, στις πολιορκητικές μηχανές και σε κάθε λογής οπλισμούς, μηχανισμούς και τα σχετικά σύνεργα τους.

John: Να την τη κληρονομικότητα μας! ..... Κρατά γενιές και γενιές!... Μόνο -η αφιλότιμη- που παραλείπει πολλούς στο διάβα της…. αν κρίνω από τον εαυτό μου!

Kathy:  Πως ονομάζονταν ο μηχανικός αυτός;

Alex: “Piero Anciano” ήταν το όνομα του. Ο Piero Anciano ταξίδευε από πόλη σε πόλη. Ούτε στα γεράματα του δεν αξιώθηκε να έχει μόνιμο τόπο κατοικίας. Ακολουθούσε και συμπλήρωνε το έργο των αρχιτεκτόνων των φρουρίων, κατά τις ανάγκες και τις προσταγές της «Δημοκρατίας της Βενετίας»….. Ένας γιός του όμως, ο Philippo Anciano, παντρεύτηκε μια αρχοντοπούλα, μόνιμα εγκαταστάθηκε στην πρωτεύουσα του «Βασιλείου της Κρήτης» και σταδιοδρόμησε στην διοίκηση του νησιού, ανερχόμενος όλες τις βαθμίδες της ιεραρχίας…  Ο Ενετός δούκας - διοικητής Κρήτης, ο “Proveditore”…… Ελληνικά τον έλεγαν «Προβλεπτή», ή κατά παραφθορά του Ιταλικού όρου «Πρεβεδούρο» …. τον διόρισε πολιτικό διοικητή -“Rettore” στην Ιταλική γλώσσα- σε μια από τις σημαντικότερες από τις 6 περιφέρειες που είχε διαιρεθεί η Κρήτη. Συγκεκριμένα στην “Sestiere San Croce”, που περιελάμβανε τις καστελανίες (επαρχίες): Μονοφάτσι, Καινούργιο, Πυργιώτισσα, Τέμενος και Μαλεβίζι.

John:  Σχεδόν ολόκληρο τον σημερινό νομό Ηρακλείου αν δεν κάνω λάθος….

Alex:  Περίπου. Πλην των επαρχιών Βιάννου και Πεδιάδος. Το παραγωγικότερο μέρος της Κρήτης είναι αυτό. Τώρα, “Rettore”, όπως σας είπα ήταν  η ονομασία του αξιώματος του Philippo Anciano.  Σήμερα θα τον λέγαμε νομάρχη.

Kathy:…. Rector: ο πρύτανης στα πανεπιστήμια μας…..

John: Κατάλαβα! ….. Ρε(κ)τούρης, παραφθορά και ελληνοποίηση της λέξης και Ρετουράκης, αφού τα περισσότερα επώνυμα στη Κρήτη λήγουν σε «- ακης»!

Kathy: Σωστά! Υποθέτω το Ιταλικό επώνυμο της οικογένειας κρατήθηκε διαρκούσης της Ενετοκρατίας στη Κρήτη, δηλ.  από τα μέσα του 16^ου αιώνα  ως το 1669 που η νήσος έπεσε …. 

Alex:  Ασφαλώς ….  Ο Piero Anciano ο μηχανικός, πρωτοήρθε στον Χάντακα το 1538 με τον Michele Sanmicheli και αργότερα το 1566 με τον  Guilio Savorgnan…  Ο γιός του “Philippo Anciano”, ο Rettore, υπολογίζω ανέλαβε την διοίκηση της περιφέρειας που λέγαμε, της “Sestiere San Croce”, κάπου μεταξύ των χρονολογιών αυτών, ήτοι στα μέσα του 16^ου αιώνα, όπως είπατε…. Στα αρχεία της Μαρκιανής βιβλιοθήκης υπάρχουν με λεπτομέρειες όλες οι πληροφορίες. 

Kathy:  Η “Sestiere San Croce” συμπεριελάμβανε και την πρωτεύουσα του «Βασιλείου της Κρήτης», τον Χάντακα;

Alex: Πιθανότατα ή κατά καιρούς, γιατί στην κεντρική Ruga Maistra της πόλης, κοντά στο  Palazzo Ducale και το ναό του Αγίου Μάρκου, η  οικογένεια διατηρεί και μέχρι σήμερα, μια πολυτελή οικία «Αναγεννησιακού» ρυθμού…. Βέβαια, για όλους τους ευγενείς Βενετσιάνικης καταγωγής ήταν υποχρεωτική η κατοχή οικίας -και η  διαμονή κατά μεγάλα χρονικά διαστήματα-  στην πρωτεύουσα.

Kathy:  Υποθέτω αξιώματα, του “Rettore” ή άλλα οφίκια, συνέχισαν να δίδονται και σε άλλους Anciani, απογόνους του Philippo….

Alex: Βεβαίως! Το "Μεγάλο Συμβούλιο" της «Serenissima» (Γαληνοτάτης), που επικύρωνε τους διορισμούς και τα αξιώματα, έδωσε σ’ όλους τους επόμενους Anciani υψηλές κρατικές θέσεις στην επικράτεια της. Σαν οι τίτλοι να ήταν κληρονομικοί…… Μέχρι βέβαια που ήρθε η Τουρκοκρατία…… Οι τρεις-τέσσερες αυτές γενιές Anciani, εκμεταλλευόμενοι τα αξιώματα τους αποκτούν τεράστια, για τα μεγέθη του νησιού, περιουσία. Σπίτια και κτήματα, μετρητά και ομόλογα τραπεζών, κοσμήματα και έργα τέχνης. Ναυπηγούν πλοία. Ασχολούνται με το εμπόριο λαδιού, σαπουνιού, σταφίδας, μελιού και οίνων….

Kathy: Το κρητικό κρασί, η «μαλβαζία», πασίγνωστη και περιζήτητη σ’ ολόκληρη την Ευρώπη.

John: Δεν είναι όμως δύσκολο -αδύνατον θα έλεγα- κύριε Αλέξανδρε, η «δυναστεία» αυτή, όπως   κάθε είδους δυναστείες, να διατηρείται δυνατή για αιώνες;

Alex: Ασφαλώς John.  Όμως αυτό συνέβη, γιατί τήρησαν -απαρέγκλιτα- ένα κανόνα που προσπαθούν να τηρούν οι  «δυναστείες» του κόσμου.

Kathy: Δηλαδή;

Alex: Απλός ο κανόνας, βέβαια κατά την εφαρμογή του στη πράξη, πολλές φορές «στραβώνει» και τότε οι τσακωμοί είναι αναπόφευκτοι….. Ο κανόνας είναι ο πρωτότοκος γιός να κληρονομεί το τίτλο και την εξουσία που φέρει, το αρχοντόσπιτο στην πρωτεύουσα και τη πρωταρχική μεγάλη και συγκεντρωμένη κτηματική περιουσία. Ο σκληρός πυρήνας της περιουσίας, αδιάσπαστος, ατεμάχιστος, πάει στο πρώτο αρσενικό!..... Τα άλλα παιδιά λαμβάνουν και διαμοιράζουν τα αποκτηθέντα από τις προίκες των -οπωσδήποτε πλούσιων- συζύγων τους, τις μετέπειτα αγορές και αρπαγές τους, τα κατασχεμένα από τους ασυνεπείς χρεώστες τους, τα κέρδη από μετοχές και εμπόρια. Γενικά τις πάσης φύσεως κατοπινές προσόδους τους. Και αυτά, δεν ήταν διόλου  ευκαταφρόνητα συνήθως.

Kathy:  (Προς τον μπαμπά της σιγά)   Τι λέγαμε για το «αυγό του Κολόμβου»;

Alex:  Αυτά και άλλα πολλά ενδιαφέροντα, τα γράφει το βιβλιαράκι που σας είπα. 

Kathy:  Που αλήθεια βρίσκεται αυτό; Μπορεί κανείς σήμερα να τ’ αγοράσει; 

Alex:  Ενδεχομένως σε κάνα-παλαιο-βιβλιοπωλείο στο Ηράκλειο, όμως εσείς το έχετε….. Από τον  παππού σου Kathy το ‘χα πάρει να το διαβάσω κι’ εγώ.  

Kathy: Θα βρίσκεται μεταξύ των πολλών και διαφόρων βιβλίων του, στα οποία δεν έχουμε δώσει σημασία και για τον πρόσθετο λόγο ότι θα είναι γραμμένο στα Ελληνικά…. Μόλις πάω  σπίτι μου το βράδυ, θα το αναζητήσω….

John:  Να μου το δώσεις να το διαβάσω.

Kathy: Μετά από εμένα!  Εσύ το είχες τόσα χρόνια και δεν το διάβασες….

Alex:  Θα δείτε και τα οικόσημά τους…

Kathy: (Ενθουσιάζεται) Τρελαίνουμε με τα οικόσημα! Τώρα που έμαθα πως έχουμε κι’ εμείς…… οι πρόγονοι μας δηλαδή!

Alex: Εντυπωσιάζει η μεταβολή τους από γενιά σε γενιά, όπως σχολιάζαμε και με τον Chris! .... Του Piero Anciano απλό, σεμνό, 2-3 μαστορικά εργαλεία μόνο. Των απογόνων του περίπλοκα και αλαζονικά, για να καταδείξουν την ισχύ και το πλούτο τους!

John:  Τι άλλο γράφει το βιβλιαράκι κύριε Αλέκο;

Alex: Πολλά παιδιά μου, πάρα πολλά! Δεν ξέρω πόσο σας ενδιαφέρουν όλα αυτά, που πιο πολύ έχουν να κάνουν με την ιστορία της Κρήτης....

Kathy: Μας ενδιαφέρουν και μας αφορούν! Γι’ αυτό, αν δεν σας έχουμε κουράσει, συνεχίστε τη διήγηση σας.

Alex: Οι Anciani, λόγω επιγαμιών με ντόπιους, περνάνε στην κατηγορία «Ενετοκρητικοί». Στη συνέχεια και συνεπακόλουθα οι περισσότεροι από Καθολικοί γίνονται Ορθόδοξοι. Στους Ορθοδόξους εγκαταλείπεται και ξεχνιέται το Anciani…  Πλέον: «Ρεκτούρηδες» ή «Ρετούρηδες» όπως τελικά επικράτησε το επώνυμο σ’ αυτούς….. Γλώσσα και έθιμα Ελληνικά πλέον.

John:  Ο πλούτος – πλούτος πάντως, αφού τον κράτησαν ως τις μέρες μας!

Alex: (Κουνά το κεφάλι του) Από το 1669, που αρχίζουν τα μαύρα χρόνια της Τουρκικής κατάκτησης του νησιού και μετά, η ευμάρεια αυτών που αποφάσισαν να παραμείνουν στην Κρήτη απειλείται με πλήρη αφανισμό!  

Kathy: Μαζί με το Φραγκίσκο Μοροζίνι, τελευταίο υπερασπιστή του Χάνδακα, οι Ενετοί τότε εγκατέλειψαν το νησί….

Alex:  Όσοι αναχωρήσαν τότε, αποκόπηκαν οριστικά και δια παντός από την Κρήτη. Οι λίγοι από την πάλαι ποτέ μεγάλη οικογένεια Ρετούρη που παρέμειναν στο νησί, αντιλαμβάνονται ότι κάτι πρέπει να κάνουν, για να μην τα χάσουν όλα και γίνουν φτωχοί-σκλάβοι…… Οι κατακτητές Οθωμανοί ούτε προνόμια αναγνωρίζουν, ούτε ανέχονται να είναι πλούσιοι «γκιαούρηδες»….

John:  Σαν τι «τους παίρνει» όμως να κάνουν; ….  Να  πάρουν τα όπλα και να βγουν στα βουνά;

Alex: Δεν ήταν και απ’ αυτούς άλλωστε! Άλλο έκαναν! Όπως κι’ άλλοι πολλοί Κρητικοί…. αλλαξοπίστησαν….. δυστυχώς!

Kathy:  Πως είπατε;

Alex:  Όπως το ακούσατε!.....  Όχι όλοι, πάντως ο κύριος κλάδος της οικογένειας εξισλαμίσθηκε!

Kathy:  Συνταρακτικό! .....  Σα δε ντράπηκαν!

Alex: Η καταπίεση ώθησε εκατοντάδες χιλιάδες χριστιανούς, στα Βαλκάνια, στην Μικρά Ασία και παντού, να πάρουν αυτή την απόφαση για να ελαφρυνθεί το βάρος της δουλείας τους. Στην Κρήτη όπως και στην δική μου πατρίδα, την Αλβανία, το «φαινόμενο» του εξισλαμισμού έλαβε χαρακτήρα μαζικό, άγριο, διότι οι πολλοί αναγκάστηκαν παρά την θέληση τους….

John: Οι «δικοί» μας πάντως εκουσίως, για λόγους συμφέροντος εξισλαμίσθηκαν, όπως αναφέρατε…. Όσοι απ’ αυτούς… Για να σώσουν τις περιουσίες τους από τις διαρπαγές και τους ειδικούς σκληρούς φόρους που υφίσταντο οι «ραγιάδες».  

Alex:  Βέβαια….. Οι εναπομείναντες Anciani - Ρετούρηδες είχαν πολλά να χάσουν στη Τουρκική κατάκτηση, όντες πλούσιοι χριστιανοί. Σπίτια, χωράφια, αμπέλια, βοσκοτόπια. Το απέφυγαν με τον εξισλαμισμό τους….. Όμως, επειδή κρυφά διατήρησαν την πίστη τους, όπως συνέβαινε με πολλούς…

Kathy:  Οι κρυπτοχριστιανοί! ..... Δήθεν Τούρκοι, για «τα μάτια του κόσμου»!

Alex: … το 1856 έχουμε, εντυπωσιακά, τον «επαναχριστιανισμό» τους! .... Είχαν παρέλθει τα κρίσιμα χρόνια. Ωστόσο ενώ το χριστιανικό στοιχείο έβγαινε από τη «στενωπό» της σκλαβιάς «ξεζουμισμένο», αυτοί επανάκαμψαν ξανά δυνατοί!

John: Κρίσιμη χρονιά στην ιστορία των χριστιανών της Κρήτης είναι το 1856. Είναι και η χρονιά του τέλους του «Κριμαϊκού πόλεμου»…. (Μονολογεί) ……. Πρόσφατα τα διάβασα, αλλά δυσκολεύομαι να τα συγκρατώ όλα στην μνήμη μου….

Alex:  Θα σας θυμίσω εγώ όσα ξέρω και θυμάμαι! ...... Ο σουλτάνος Αβδούλ Μετζίτ πιεζόμενος από τον τσάρο της Ρωσίας που είχε αυτοανακηρυχθεί προστάτης των Ορθοδόξων πληθυσμών της Οθωμανικής αυτοκρατορίας…. που ήταν τότε σε παρακμή…. και από τους συμμάχους του Άγγλους και Γάλλους στον αιματηρό πόλεμο που προαναφέρατε…..

John: Ναι, ναι…. Τούρκοι, Γάλλοι, Άγγλοι, Ιταλοί σύμμαχοι ενάντια στους Ρώσους, που ονειρεύονταν την Κωνσταντινούπολη για πρωτεύουσα τους!

Alex:  Έλεγα, ο σουλτάνος τότε δημοσίευσε διάταγμα, που εκτός άλλων μεταρρυθμίσεων, περιείχε σημαντικές διατάξεις που αφορούσαν την ελεύθερη και ανεμπόδιστη άσκηση κάθε λατρείας. Εγγυόταν ανεξιθρησκία στους υπηκόους του. Είναι το περίφημο διάταγμα: «Χάττι Χουμαγιούν».  

Kathy: Αυτού του διατάγματος, λοιπόν, κάνοντας χρήση επανήλθαν στη προηγούμενη θρησκεία τους!

Alex: Αυτό έπραξαν και άλλοι στη Κρήτη, απ’ αυτούς που είχαν παλαιότερα αλλαξοπιστήσει….. Για τους μουσουλμάνους Ρετουράκηδες, η μεταβολή έγινε πανηγυρικά, με κωδωνοκρουσίες και μεγάλη κατανάλωση χοιρινού κρέατος, κρασιού και τσικουδιάς, που ήταν απαγορευμένα στη πίστη που είχαν δεχτεί για  180 περίπου χρόνια!

Kathy:  Φοβερό!

Alex: Με χρήματα τους μάλιστα, ανήγειραν περικαλλή ναό αφιερωμένο «στην Θεοτόκο Παναγία»…..  «Μετανοούσα Μαγδαληνή», μετονόμασε - σκωπτικά - την εκκλησία, ο κόσμος που δεν τα «χάβει» αυτά …. (Χαμογελούν)      Πάντως 10 χρόνια μετά, συμμετέχουν και στην επανάσταση του 1866.

John: Είναι νομίζω αυτή, που έχει κορυφαίο της γεγονός την ανατίναξη της μονής Αρκαδίου….

Alex: Ευχάριστα με εκπλήσσετε με τις γνώσεις σας και οι δυο σας! Πολλοί Έλληνες, ακόμα και εγγράμματοι, δεν τα ξέρουν αυτά!... Λοιπόν για τους Ρετουράκηδες: Ενεργή θεωρήθηκε η συμμετοχή τους στην επανάσταση του 1866 κατά πολλούς, κατ’ άλλους απλά έριξαν μερικές «μπαλωθιές» στον αέρα!..... Διαλέγετε ό,τι θέλετε!…. Όπως και να ‘χει το πράγμα, μετά κι απ’ αυτό, είχαν εξιλεωθεί, είχαν διατηρήσει και τις μεγάλες περιουσίες τους όλα τα χρόνια!  

John: … και το «Αναγεννησιακού» ρυθμού μέγαρο τους στο Ηράκλειο, όπως είπατε!

Alex: Φοβεροί οι Ρετούρηδες! ..... Και στα μετέπειτα χρόνια, όταν η Κρήτη αποκτά σύνταγμα με δημοκρατικές ελευθερίες,  η οπορτουνιστική συμπεριφορά τους δεν αλλάζει. 

John:  Δηλαδή;

Alex: Σύμφωνα με το βιβλιαράκι, που λέγαμε, η οικογένεια είχε πάντα μια επαμφοτερίζουσα τοποθέτηση στη πολιτική…. Στην αρχή υποστηρίζουν το συντηρητικό κόμμα της Κρήτης, των «καραβανάδων» λεγόμενο. «Ξυπόλυτοι» ονομάζονταν οι ριζοσπάστες αντίπαλοι του…. Υπ’ όψιν, τις ονομασίες αυτές των παρατάξεων, τις έδωσαν -περιπαικτικά- αντίθετοι δημοσιογράφοι τοπικών εφημερίδων… Όταν όμως στο νησί αργότερα κυριαρχεί το φιλελεύθερο κόμμα και κυρίως όταν  ο ιδρυτής και  αρχηγός του… 

Kathy: … ο «εθνάρχης»  Ελευθέριος Βενιζέλος!

Alex: …. γίνεται πρωθυπουργός όλης της Ελλάδας και δεσπόζει στο πολιτικό της στερέωμα για πολλές   δεκαετίες, οι Ρετουράκηδες μεταστρέφονται.

Kathy:  Υποκριτικά;   Όπως όταν είχαν αλλαξοπιστήσει με τους Τούρκους;

Alex: Καιροσκοπικά, θα λέγαμε με σύγχρονη πολιτική ορολογία. Όμως αφήνουν και πολλούς δίαυλους επικοινωνίας ανοικτούς. Κάποια αδέλφια και στενοί συγγενείς υποστηρίζουν το, όπως κάθε φορά ονομάζεται, μεγάλο αντίπαλο συντηρητικό κόμμα, στο οποίο ενδιαφέρονται να ανήκουν και οι οικογένειες των γυναικών τους, τα  πεθερικά τους δηλαδή.  

Kathy: Πολιτικές ισορροπιών και ανταλλαγμάτων.

Alex: Κάτι τελευταίο, που αξίζει να αναφερθεί, όπως σημειώνει ο συγγραφέας του βιβλίου που αναφέρομαι… Πάντα κάποιος στην οικογένεια είναι το «μαύρο τους πρόβατο». Συνήθως είναι το τελευταίο βλαστάρι, ο «Βενιαμίν» της οικογένειας…… Κάποιος Ρετούρης ανά γενεά θα είναι: αναρχικός, κομμουνιστής, terrorist, ή στον αντίποδα: γλεντζές, χαρτοπαίκτης, bon viveur, που ξεκοκαλίζει το πλούσιο μερτικό της περιουσίας του στο Παρίσι, ή στο Λονδίνο.

Kathy:  Φοβερή οικογένεια…. που δεν κάνω λάθος… ανήκουμε κι’ εμείς σ’ αυτήν!

John:  Τώρα το μάθαμε! Μας το έδειξε με την υπέροχη διήγηση του ο αγαπητός μας κύριος Αλέκος!   Πάντως οι δικές μας «αρχές» επιβάλλουν να παρακάμπτουμε τους πονηρούς συμφεροντολόγους και ν’ αναγνωρίζουμε πρόγονο μας μόνον το πρώτο, το μηχανικό Piero Anciano, που πριν 5 αιώνες πάτησε το ευλογημένο χώμα της Κρήτης…. Και οπωσδήποτε, αυτό δεν αλλάζει με κανένα DNA, παππούς μας είναι ο αγνός και αγαθός άνθρωπος, ο ήρωας πατριώτης, που μας τιμά να φέρουμε τ' όνομα του, ο Γιάννης Δασάκης!

Kathy: Η καημενούλα η γιαγιά - Καλλιόπη μας μπερδεύει! …. Ποιος ξέρει κι’ αυτή τι θύελλες πέρασε στη ψυχή της…. Πως και κάτω από ποιες συνθήκες «συνέλαβε» το παιδί της;…. Της άσκησε «πίεση» το αφεντικό της;…. ή ….

Alex:  Ερχόμαστε τώρα στη Καλλιώ και στη σχέση με τ' αφεντικό της... Στο πολύ λεπτό αυτό θέμα, ο Χριστόφορος απέφευγε να αναφερθεί. Ούτε έμμεσα….. Από σεβασμό ή αιδώ πάντα το παράκαμπτε.  Πιθανότατα, όταν έφυγε στην Αμερική - σαν παιδί που ήταν - δεν μπορούσε να ξέρει αυτά που οι μεγάλοι αντιλαμβάνονται…. Αργότερα, στα ταξίδια του, δεν γνωρίζω αν και τι παραπάνω έμαθε για αυτή τη «ντροπή».... Ό,τι τέλος πάντως είχε μέσα στην ψυχή του, το πήρε στον τάφο του….  

John:  Νομίζετε, ούτε στη μητέρα μου είχε ανοίξει τη «ψυχή» του;    

Alex:  Κανείς πια δεν είναι σε θέση να απαντήσει στο ερώτημα….  Μικρή σιωπή…

John: Μας απομένει λοιπόν να μάθουμε μόνον όσα αφορούν την ανατροφή του «ορφανού»….. και για τη ζωή της ίδιας της γυναίκας…

Alex: Η Καλλιόπη στην αρχή ανατρέφει το μικρό Χριστόφορο όπου υπηρετεί, στο αγρόκτημα του Ρετούρη στις Αρχάνες, εκεί όπου τον γέννησε. Τα χρόνια όμως περνούν και η Καλλιόπη πρέπει να «αποκατασταθεί» κι’ αυτή. Σαν κάθε άνθρωπος, να βρει ένα σύζυγο!

John:  (Πικρά-ειρωνικά) Όσο κρατάει και η ομορφιά της….  Ο κυρ Μιχάλης κάποτε θα την βαρεθεί και θα την εγκαταλείψει για κάποια νεότερη….

Alex: (Προς τον John)…. «Συ είπας»!  (Ματθ. κς΄64. Ο  Ιησούς προς τον αρχιερέα Καϊάφα)

John:  Συγγνώμη!

Alex: Προξενήτρες αναλαμβάνουν το έργο και δεν αργεί να βρεθεί γαμπρός «ανάλογων προσόντων». Παύλος Μανωλιδάκης τ' όνομα του. Ήταν χήρος με δύο μικρά παιδιά, πρώην ναυτικός, τώρα οικοδόμος…..

Kathy:  Κι’ αυτός δυστυχισμένος!

Alex: Καλό «κοπέλι» της τον συστήνουν οι προξενήτρες, λατρεύει όμως υπερβολικά το ποτό!….. Κάποιος στο γάμο -με μια μαντινάδα- του εύχεται….. «την ίδια αγάπη με τη τσικουδιά, να δείξει και για τη Καλλιόπη»!.......Ο κυρ Μιχάλης «πάτρωνας-κηδεμόνας», γενναιόδωρα προσφέρει στην «ψυχοκόρη» του ένα καλό αμπέλι, ένα χωραφάκι, 60 ρίζες ελιές και κάποια μετρητά. Αυτά, σαν προίκα, δώρο, αποζημίωση και οι μισθοί της, όλα μαζί.

John:  Ο πατέρας μου είναι τότε ετών;  

Alex: Τεσσάρων ετών. Βρισκόμαστε στο 1911. Η οικογένεια του Παύλου νοικιάζει ένα ταπεινό, ημιαστικό-αγροτικό, σπίτι στα περίχωρα του Ηρακλείου….. Ένα μονώροφο και μονόχωρο,  κακοχτισμένο, με δυο παράθυρα, ήταν το σπίτι. Η στέγη, το «δώμα», από ακατάστατα άγρια ξύλα, θάμνους-κλαδιά και από πάνω χώμα πηλός. Το δάπεδο του σπιτιού πατημένο φυσικό έδαφος, αργιλόχωμα, χωρίς να είναι αρκετά επίπεδο και οριζόντιο, όπου συχνά κυκλοφορούσαν και κότες…. Σε μια γωνιά, το «μουτουπάκι», δηλαδή η κουζίνα των παλιών Κρητικών σπιτιών.  Περιελάμβανε την «παραστιά»,  την απ’ αρχαιοτάτων χρόνων «εστία», που από πάνω της είχε ένα σπασμένο πιθάρι,  τον «ανηφορά»… που τραβά την ανηφόρα… τη καπνοδόχο δηλαδή. Ο εξοπλισμός της κουζίνας ήταν ένας πέτρινος νεροχύτης, μια πιατοθήκη, μερικά τσουκάλια και τηγάνια κρεμασμένα στον τοίχο, ένα στρογγυλό χαμηλό τραπέζι, ο σοφράς, με μερικά σκαμνιά γύρω του, σταμνιά, κανάτες, λεκάνες, πιθάρια, μια πλύστρα…

Kathy:  Θεέ μου! ..... Μα ήταν αυτό σπίτι για να μένουν άνθρωποι;

Alex: Υπήρχαν και χειρότερα σπίτια…  Σε πολλά φτωχικά των χωριών, το «αχίρι ή αχούρι», ο στάβλος δηλαδή που περιελάμβανε εκτός από κότες - κουνέλια και μεγάλα ζώα, όπως μουλάρια, γαϊδούρια, γουρούνια και βόδια, βρίσκονταν ολόκληρος μέσα στο σπίτι. Άνθρωποι και ζώα αχώριστοι……

John:  Δίκτυο νερού και αποχέτευση δεν υπάρχουν, φυσικά.  Ο χώρος υγιεινής;

Alex:  Ένα παράπηγμα με ξύλινες τάβλες 4 Χ 4 πόδια (ft), έξω, στην άκρη της αυλής.

Kathy:  Τι άλλα έπιπλα είχαν;  Που;  Πως κοιμόντουσαν;

Alex: Σε διπλό σιδερένιο κρεβάτι που περιβάλλονταν από μια χοντρή κουρτίνα το ζεύγος. Στρωματσάδα - κατάχαμα στο πάτωμα τα παιδιά, το ένα δίπλα στο άλλο. Στον υπόλοιπο χώρο, ας τον πούμε «καθιστικό»,  ένα  τραπέζι, μερικές  «καθέκλες» κι ένας καναπές…. Αυτά όλα κι’ όλα.  

Kathy:  Τι φτώχεια οι άνθρωποι! Από φαγητό, πως τα βγάζουν πέρα;

Alex:  Δουλεύουν νύχτα-μέρα και οι δυο γονείς, όμως τα πράγματα είναι δύσκολα, γίνονται και πολύ δυσκολότερα, σαν ο Χριστόφορος αποκτά και δυο ετεροθαλή αδέλφια από τη μάνα του.

Kathy:  Δηλαδή….πέντε συνολικά παιδιά πρέπει να ανατραφούν στο σπιτικό αυτό!

John:  Στο πατέρα μου, πως συμπεριφέρονταν ο πατριός;

Alex:  Χωρίς διακρίσεις ξέρω, όπως και στ’ άλλα παιδιά…. Γενικά όμως αδιάφορος υπήρξε ο Παυλής για όλους και όλα!..... Έξι χρονώ στέλνουν το Χριστόφορο στο δημοτικό σχολείο.  Άριστος μαθητής, ακόμα και χωρίς βιβλία και τετράδια… αυτό δεν χρειάζονταν να το πω….  Όμως τα πράγματα  χειροτερεύουν. Η χώρα από το 1912 ήδη εμπλέκεται σε πολέμους με τη Τουρκία..…

John: …. και στην συνέχεια, καθώς ξέρω, σε διχασμό και στη μικρασιατική εκστρατεία, που την οδήγησε και στη καταστροφή του 1922.

Kathy:  Ο… πως τον είπαμε; …. ο άντρας της Καλλιώς στρατεύθηκε στους πολέμους;

Alex:  Ο Παύλος, ή Παυλής όπως συνηθέστερα τον αποκαλούσαν, ηλικίας  μεγαλύτερης από τις τάξεις που κλήθηκαν στο «χακί», δεν επιστρατεύθηκε, όμως η τεμπελιά του συν η ανεργία και η οικονομική δυσπραγία - συνεπακόλουθα του πολέμου, έφερε την οικογένεια σε αξιοθρήνητη θέση.

Kathy: Ο κυρ Μιχάλης τους βοήθησε καθόλου, ή κι’ αυτός λόγω των πολέμων αντιμετώπιζε κρίση;

Alex: Ο κυρ Μιχάλης -παιδιά- με τους πολέμους έγινε δυο φορές πλουσιότερος!

Kathy:  Συμβαίνει αυτό που λέτε!....  Στο συγκεκριμένο άνθρωπο πως έγινε;

Alex:  Σαν πολύ μεγάλος παραγωγός και έμπορος σταφίδας…..

John:… Βέβαια! Χρηματιστηριακό είδος ήταν η σταφίδα σε καιρούς διεθνών κρίσεων και πολέμων τα περασμένα χρόνια. Με αυτό το πλούσιο σε θερμίδες αυτό προϊόν τροφοδοτούσαν τους στρατούς τους οι εμπόλεμοι.

Alex:  Για λίγο στην αρχή βοήθησε κάπως την οικογένεια της πρώην «παρακόρης» του. Αργότερα όμως απέφευγε την Καλλιώ και στο τέλος έκανε σαν να μην την ήξερε!…. Πιο πολύ βοήθησαν από τα Χανιά οι φτωχοί παππούδες του μικρού Χριστόφορου με λίγα τυριά και κρέας που τους έστελναν τακτικά.

John: Τον πατέρα μου τον θεωρούσαν κανονικό γιο του Ιωάννη Δασάκη.  Έτσι δεν είναι κύριε Alex;

Alex:  Σωστά! Σ’ αυτό ο κυρ Μιχάλης είχε δείξει δραστηριότητα από την αρχή. Είχε πάει μάλιστα ο ίδιος και βρήκε τους βαρυπενθούντες, τους απαρηγόρητους για τον θάνατο του γιού τους γονείς του ήρωα,  για να τους πείσει ότι το μωρό της Καλλιόπης ήταν εγγονός τους!  

Kathy: Τους έπεισε; ….Ή μάλλον τον πίστεψαν; 

Alex:  Ο Χριστόφορος το καλοκαίρι του 1954, ήταν πρώτο του ταξίδι στην Ελλάδα, τους επισκέφθηκε στο σπίτι τους στον Βαφέ. Υπέργηροι, αλλά κρατιόντουσαν στην υγεία και οι δυο τους. Είχαν να συναντηθούν από τις αρχές του 1924, όταν τότε είχε περάσει να τους αποχαιρετήσει που θα έφευγε για την Αμερική…

Kathy: …. Τριάντα χρόνια μετά το ξενιτεμό του!

Alex:  Τότε, το 1954 δηλαδή, του είπαν ότι ο  γιός τους ο  Γιάννης, φεύγοντας για την Μακεδονία, τους είχε μεν πει ότι «λογοδόθηκαν» με την κοπέλα και θα την «στεφάνωνε» όταν με το καλό επέστρεφε, όμως τους είχε διαβεβαιώσει πως το κορίτσι δεν το είχε «αγγίξει»!

John:…. Τότε γιατί δέχτηκαν -κατά την επίσκεψη που τους έκανε ο Μιχάλης Ρετούρης το 1907- να αποδεχτούν το μωρό της Καλλιόπης ως νόμιμο, φυσικό παιδί του γιού τους;  

Alex: Θα σας απαντήσω, απ’ ό,τι κι’ εγώ έχω συμπεράνει… Μετά από διάφορες σκέψεις και αμφιταλαντεύσεις τους, τελικά δέχτηκαν  το κοπέλι της Καλλιώς σαν γνήσιο του γιού τους, για τους εξής λόγους:

1^ος)  Μπορεί να την είχε «αγγίξει» τη κοπελιά και να μην είχε πει την αλήθεια στους γονείς του. Γιατί όχι;….. «Ντελικανής», σημαίνει «τρελός» νέος, ήτονε….

2^ος) Ο κυρ’ Μιχάλης Ρετούρης διέθετε αναμφισβήτητο κύρος στην κοινωνία και ο λόγος του ήταν «συμβόλαιο» για τους απλοϊκούς ανθρώπους.

3^ος) Θα αποκτούσαν εγγονό από το σκοτωμένο γιό τους. Αθώο πλάσμα, «καλοδεχούμενο»!... Και νόθο να ήταν το κοπέλι, αυτό κανείς δεν θα το ήξερε.  Άλλωστε ενώπιον του Υψίστου δεν ισχύουν τέτοιες διακρίσεις.....

4^ος) Δεν θα καταδίκαζαν μια φτωχή κοπέλα, αν και παντελώς άγνωστη τους ήτανε τότε, ακόμα κι αν είχε ευθύνη στη επονείδιστη πράξη…..  Ήξεραν… όλοι οι άνθρωποι ξέρουν…. από «ερωτικές παρενοχλήσεις» και βιασμούς από αφεντικά!

 5^ος) Δεν θα στιγματιζόταν στην κοινωνία ως νόθο, ένα αθώο Κρητικόπουλο….

Έτσι κάπως σκέφθηκαν, μέσα στη βαριά θλίψη τους, οι καλοκάγαθοι βοσκοί των «Λευκών Ορέων».  ……. Με το συγχωρεμένο Χριστόφορο επανειλημμένως συζητούσαμε το θέμα.

John: Είχαν ήθος οι Δασάκηδες!….  Έπειτα απ’ αυτό, γιατί ο πατέρας μου έπρεπε ακόμα να το «ψάχνει»;   

Alex: Θα το μάθετε.....  Όμως να ξαναπάω στο Ηράκλειο του 1907….. Μετά από «κουτσομπολιά», «σπορ» συνηθισμένο όλων των κοινωνιών και «ψιθύρους», που είχαν να κάνουν και με τη γνωστή ροπή του κυρ Μιχάλη προς τα ερωτικά, το πράγμα καταλάγιασε….  Καθ’ ένας ασχολείτο με τα δικά του παιδιά και όχι με των άλλων.

John:  Αναφερθήκατε και στην επίσκεψη του πατέρα μου στο Βαφέ, αρχές του 1924, πριν φύγει στην Αμερική. Κατάλαβα οι παππούδες δεν μίλησαν τότες ούτε καθ’ υπαινιγμό στον εγγονό τους, για τις αμφιβολίες που υπήρχαν για την πατρότητα του….

Alex: Σωστά κατάλαβες! Έκριναν ότι θα πλήγωναν βαθιά ένα έφηβο με μια τόσο βαριά και αναπόδειχτη υποψία… Τότε δεν έγινε ούτε καν νύξη…..

Kathy: Επομένως, γιατί ο παππούς μου να υποψιάζεται ότι μπορεί να μην είναι γιός του Δασάκη;  Τα κουτσομπολιά στις Αρχάνες κατά το καιρό που γεννήθηκε, είναι μακρινή και ξεχασμένη υπόθεση… Πως, πότε ανακινήθηκε τέτοιο θέμα;

John: Και ακόμα, τι έκανε τον πατέρα μου να φύγει για την Αμερική; … Φαντάζομαι, ένα 17χρονο παιδί μόνο του δεν μπορεί να πάρει και να υλοποιήσει μια τόσο σημαντική απόφαση. Τι συνέβη; 

Alex: … Με την χρονολογική τους σειρά θα απαντήσω σε όλα!......  Στο σπίτι του Παυλή, είπαμε, τα πράγματα αρχίζουν να ζορίζουν, από το 1913 - 14 και για τους λόγους που αναφέραμε. Το Χριστόφορο μέχρι να τελειώσει το δημοτικό σχολείο μπορούνε να τον ταΐζουνε, αν και με το ζόρι! Μετά οφείλει κι αυτός να «συνεισφέρει» στο σπίτι…… Υποχρεώνεται λοιπόν -12ετής- να διαλέξει: ‘Η να πάει στον παππού του βοσκόπουλο στον Αποκόρωνα, ή να προσληφθεί βοηθός, τσιράκι, ενός μάστορα λεβητοποιού στην πόλη του Ηρακλείου. Στην αρχή, για ένα πιάτο φαΐ, θα εργαζόταν ως και 12-13 ώρες τη μέρα. Κάποια αμοιβή θ’ άρχιζε να παίρνει, σαν θα μάθαινε τη δουλειά!

Kathy:  Καημένε παππού!

John: Καμιά αμφιβολία ότι «επέλεξε» την δεύτερη από τις «επιλογές» που του δόθηκαν σύμφωνα με την κλίση του.

Alex: Κάποτε άρχισε να βγάνει και το χαρτζιλίκι του! .... Όντας εργατικός, ικανός, αποδοτικός, το χαρτζιλίκι έγινε μεροκάματο και -μη τα πολυλογώ- η αμοιβή του είχε φθάσει την χρονιά που έφυγε για την Αμερική, να είναι από τις υψηλές που δίδονταν σε εργάτη-τεχνίτη στην πόλη!

Kathy:  Περίμενα να ακούσω κάτι τέτοιο για τον παππού!

Alex:  Φιλόδοξος από μικρός! Μαζί με άλλους σχεδίαζαν να ανοίξουν δικό τους μαγαζί και ίσως να το είχε καταφέρει από τα 20 του χρόνια, όμως δεν του περίσσευαν χρήματα….. Ο πατριός του μόνιμα άνεργος και μπεκρής, η μάνα του να πρέπει να ταΐζει και φροντίζει τόσα στόματα στο σπίτι…… Καταλαβαίνεται τι χρήματα διέθετε γι’ αυτούς από το μεροκάματο του…..  

John: Ακόμα και μέχρι σήμερα, κύριε Αλέκο, πολλοί είναι οι άνθρωποι που «τρώνε ψωμί» από τους κόπους του!

Kathy: Σε κάθε περίπτωση όμως όλα έδειχναν ότι και στη πατρίδα του η σταδιοδρομία του προμηνύονταν ρόδινη….. Γιατί να φύγει μετανάστης στην Αμερική;

Alex:  (Μετά από μικρή περισυλλογή)…. Φτάσαμε το μαχαίρι στο κόκαλο... Έξι Ιανουαρίου 1924. Εορτή των Φώτων. Πολύ μεγάλη για τους Ορθόδοξους, που την τιμούμε και με ένα ωραίο έθιμο…

John:  Τον αγιασμό των υδάτων!

Kathy: Στο Tarpon Springs της Florida, στον γραφικό οικισμό των Καλύμνιων σφουγγαράδων, δύο φορές έτυχε να τον παρακολουθήσουμε…. Προεξάρχων ήταν ο μητροπολίτης της Atlanta, ή άλλοτε και ο ίδιος ο αρχιεπίσκοπος Αμερικής…. Οι βουτηχτές να πέφτουν στην θάλασσα, ποιος πρώτος να πιάσει τον σταυρό, αμέσως να τον φιλήσει και μετά να τον δώσει να τον φιλήσουν και οι άλλοι…..

Alex: Ο νεαρός Χριστόφορος, εκείνη την χρονιά, αποφασίζει να πέσει στο νερό για το σταυρό, μέσα στο «τσούρμο» των νεαρών που περιμέναν το σύνθημα από το Μητροπολίτη (Αρχιεπίσκοπο) Κρήτης.

John:  Μια μικρή παρένθεση, θα μου επιτρέψετε να κάνω κύριε Alex στο σημείο αυτό, για να πω στη κόρη μου που ενδιαφέρετε να μάθει το κάθε τι για το Ηράκλειο…  (Προς την κόρη του, για να την εντυπωσιάσει με τις πρόσφατα αποκτηθείσες εγκυκλοπαιδικές του γνώσεις!)….   Δεσπόζει, φρουρός στην είσοδο του λιμανιού, το Ενετικό κάστρο, ο «κούλες», όπως τον λένε, όπου ακόμα διασώζεται -περίοπτο - το έμβλημα του φτερωτού «λέοντα της Βενετίας», που κρατά ανοιγμένο βιβλίο που γράφει:  «PAX  TIBI  MARCE  EVANGELISTA  MEUS ».

Kathy:  (Τα γνωρίζει αυτά από τις σπουδές της και το προσπερνά)… Μου θυμίζεις μπαμπά πως δινόταν το σύνθημα στον αγιασμό των υδάτων;   

John: (Προς την κόρη του)…. Όχι βέβαια με μια πιστολιά στον αέρα!.... Ο αρχιεπίσκοπος ρίχνει αίφνης από σημείο, μακριά απέναντι, ένα ξύλινο σταυρό στην θάλασσα και ταυτόχρονα αρχίζει να ψάλλει το τροπάριο της ημέρας, το…. «Εν Ιορδάνη κλπ.……».

Alex:  Στο Ηράκλειο εκείνο το Γενάρη του ’24, περιμένοντας να έρθει η στιγμή να πέσουν στο νερό, οι νεαροί αστειεύονταν και πειραζόντουσαν ….

Kathy: …… σαν «Ντελικανήδες» που ήταν!

Alex: «Αποκάλυψη» είσαι σήμερα Kathy! ... όταν κάποιος στην παρέα διακρίνει και σχολιάζει την εκπληκτική ομοιότητα που είχαν μεταξύ τους, δυο από αυτούς. Οι ίδιοι δεν γνωριζόντουσαν μεταξύ τους, ανήκαν μάλιστα σε αντίθετες κοινωνικές τάξεις.

John: (Κουνά σκεπτικός το κεφάλι του)… Κατάλαβα!... Η «μοιραία» συνάντηση δυο ετεροθαλών αδελφών!  Ενός «νόμιμου», του άλλου…. «μπάσταρδου»!

Alex: Το πράγμα από «καλαμπούρι» γίνεται πιο σοβαρό, όταν όλοι παρατηρούν ότι οι δύο νεαροί είχαν στο ίδιο επακριβώς σημείο του δέρματος της πλάτης τους, ένα ίδιο – απαράλλακτα – σημάδι!  …….. «Ζούδι-ζώδιο» λένε στην Κρήτη αυτά, τα εκ γενετής χαρακτηριστικά, σε τυχαία σημεία του δέρματος των ανθρώπων. Και σαν να μην έφτανε αυτό, μια ελιά, πάλι σε ίδιο - άλλο - σημείο του κορμιού τους! 

Kathy:  Τι φταίνε και τα παιδιά!

Alex: Όταν με βροντερή φωνή ο μητροπολίτης αναφώνησε το «Εν Ιορδάνη…», οι δύο αυτοί δεν έπεσαν στο νερό. Είχαν απομακρυνθεί πιο πίσω για να «γνωριστούν» μεταξύ τους. Ήσαν, σωστά καταλάβατε, ο δικός μας ο Χριστόφορος και το στερνοπαίδι του κυρ’  Μιχάλη, ο  Τίτος  Ρετουράκης.

John:  Έτσι λοιπόν έγινε και ένα ξεχασμένο θέμα ξαναήρθε στην επιφάνεια…

Alex: Έτσι! Από το μεσημέρι της ίδιας ημέρας τα δύο σπίτια αναστατώθηκαν….. «Μύριζε» σκάνδαλο! Ο κυρ Μιχάλης ανησυχώντας από την απρόβλεπτη αποκάλυψη, αποφάσισε να πάρει μέτρα. Τι μέτρα; Ζήτησε από τη Καλλιώ και τον άντρα της, να φροντίσουν ώστε ο Χριστόφορος να μείνει μακριά από την οικογένεια του….. Είχε γίνει και φίλος με το γιό του το Τίτο!

John: Μεγάλο το θράσος του, έτσι δεν είναι;

Alex:  Αυτό είναι δεδομένο. Όμως τον «έπαιρνε» να το κάνει!

Kathy:  Πως;

Alex: Τους «κούνησε» λεφτά! Απέναντι του είχε φτωχούς ανθρώπους. Ο πατριός Παύλος για να «τσεπώσει» μερικά χιλιάρικα που του υποσχέθηκε ο Ρετούρης, έγινε σύμμαχος του και πίεζε την, από χαρακτήρα άβουλη, Καλλιόπη να ξεμακρύνουν το Χριστόφορο από τη πόλη….

John:  Άσκησαν και ψυχολογική πίεση στο παιδί;

Alex:  Ο Χριστόφορος δεν «σήκωνε» κάτι τέτοια….

Kathy:  Τότε γιατί έφυγε; …..  Έξι μήνες μετά βρισκόταν στις Ηνωμένες Πολιτείες.

John: (Προς την κόρη του) Πιθανόν να το ήθελε κι ο ίδιος!  Το είδε προς όφελος του, άσχετα με τους λόγους που είχαν οι άλλοι.

Alex:  Ο κυρ Μιχάλης «χρύσωσε το χάπι» και έτσι όλοι βρέθηκαν ικανοποιημένοι. Προσφέρθηκε να πληρώνει τα δίδακτρα σε σχολή μηχανουργών στον Πειραιά, ή….. τα εισιτήρια του πλοίου για να μεταναστεύσει ο Χριστόφορος στην Αμερική ή την Αυστραλία!

Kathy: - John:   Ω!  -  Κέρδισε!  Κίνηση «ματ» έκανε ο αφιλότιμος….

Alex:  Όντως!  Η μάνα, ο πατριός και άλλοι που το άκουσαν -δεν το συζητάμε- ενθουσιάστηκαν.  Αλλά και ο Χριστόφορος, που του έπεφτε ο τελικός λόγος, συναίνεσε ευχαρίστως!

John: Και οι δύο αυτές εναλλακτικές προτάσεις ταίριαζαν στους στόχους του. Υπερέβαιναν θα έλεγα τις φιλοδοξίες του…. Και οι «γονείς»  θα ησύχαζαν…..  Μια χαρά!

Alex:  Οι διαδικασίες για τη μετανάστευση, διεκπεραιώθηκαν γρήγορα. Ο κυρ Μιχάλης καθόλου δεν καθυστέρησε και του έστειλε έτοιμα τα απαραίτητα έγγραφα και πιστοποιητικά, καθώς και μετρητά, ίσα τα απαραίτητα για το εισιτήριο του πλοίου και μικροέξοδα. 

Kathy:  Του τα έστειλε είπατε; …… Δεν συναντήθηκαν «πατέρας – γιός»…. ούτε για αποχαιρετισμό; 

Alex: Ποτέ δεν είχαν αντικρίσει ο ένας τον άλλο, παρ’ όλο που ζούσαν στην ίδια πόλη…..  Ανοιχτές πληγές στο στήθος του Χριστόφορου μέχρι και τον θάνατό του, η σκληρή συμπεριφορά του «πατέρα» του κυρ Μιχάλη….…. πάρα πολύ όμως -αυτό τον «πέθαινε»- της μάνας του η αμέλεια!

John:  Ασφαλώς της μάνας του!…. Αγιάτρευτη πληγή!...... Πως την εξηγείτε;

Alex:  Η πιο δύσκολη απάντηση είναι αυτή!.... Ίσως η Καλλιώ θεωρούσε το Χριστόφορο -κατά κάποιο τρόπο- αίτιο της «ντροπής» της και «φταίχτη» της δυστυχίας της γενικότερα….. Κι αυτό το εκδήλωνε με τρόπους ανάρμοστους για ένα γονιό, για μια στοργική μάνα…. Ποτέ αυτό ο Χριστόφορος δεν το είχε ξεκαθαρίσει μέσα του….

John: Γι’ αυτό κι’ έριξε «μαύρη πέτρα» πίσω του…

Alex:  Υποχρέωση, πριν πάρει «των ο-ματιών» του για την Αμερική, θεώρησε να περάσει από τους παππούδες του για να τους αποχαιρετήσει, όπως σας είπα προ ολίγου. Τους βρήκε στο «μητάτο» τους, ψηλά στις Χανιώτικες μαδάρες,  στα Λευκά Όρη….

John: (Προς την κόρη του) «Μητάτα» λένε στην Κρήτη τα θολωτά πέτρινα κτίσματα, που χρησιμεύουν για να μένουν και να τυροκομούν οι βοσκοί….

Kathy: Οι αποκαλύψεις για τον πατρότητα, αυτές που έγιναν κατά τη ρίψη του Τιμίου Σταυρού στη θάλασσα, προφανώς, δεν επηρέασαν την αγάπη του γι’ αυτούς …

Alex:  Την ενίσχυσαν ίσως…. Τη κάτεχαν και οι δυο πλευρές - πλέον -  την αλήθεια….. ανομολόγητη.

John:  Δεν θα ήθελαν ν’ ανοίξουν ένα τόσο μεγάλο θέμα, όταν μάλιστα θα  αποχωριζόντουσαν για πάντα. Βέβαια, 30 χρόνια μετά, στην συνάντηση τους το 1954, μίλησαν «ανοικτά».    (Μικρή σιωπή) 

Alex: Συνέβη και το εξής ωραίο, εκεί στο μητάτο, φεύγοντας το 1924 ο Χριστόφορος….. Σκέφτηκε,  παιδί ήταν που ήθελε να φανεί μεγάλος, ότι έπρεπε να τους αφήσει κάποια λίγα χρήματα που νόμιζε ότι του περίσσευαν…. και επειδή ντρέπονταν, τα άφησε κάτω από το μαξιλάρι που είχε κοιμηθεί, να τα βρουν μόνοι τους οι γέροι, όταν αυτός θα είχε πια απομακρυνθεί….. Όταν μετά από λίγο έγινε έτσι, ο παππούς τον πήρε στο κατόπιν, για να του τα επιστρέψει…. Νόμισε ότι τα είχε ξεχάσει και -σε μια τέτοια περίπτωση- απαραίτητα τα χρειάζονταν….

Kathy:  Θα υπήρχε ο χρόνος να ξανανταμωθούν στο λιμάνι… Το πλοίο για  Πειραιά δεν θα αναχωρούσε αμέσως…

Alex: Ο εγγονός ίππευε το μουλάρι ενός αγωγιάτη και ταξίδευε πολύ γρηγορότερα από τον παππού, που είχε καβαλήσει το ταπεινό γαϊδουράκι του. Έτσι φθάνει στα Χανιά συντομότερα. Όμως εκεί συνέβη κάτι απρόβλεπτο….

Kathy:   Απρόβλεπτο;  

Alex: Στο πρακτορείο ο Χριστόφορος μαθαίνει ότι το δρομολόγιο του για Πειραιά είχε ματαιωθεί και το επόμενο θα εκτελείτο σε πέντε ημέρες!  Συγχρόνως όμως κάποιος τον πληροφορεί ότι την επομένη αναχωρεί ένα καΐκι από το Καστέλι Κισάμου για Καλαμάτα…… Έτυχε εκείνη την ώρα να ξεκινούσε κι’ ένα αγώι από τα Χανιά για τον Κίσαμο…. 

John: (Κοιτάζονται με την κόρη του) Τώρα ξεκαθαρίζει κι αυτό!

Alex: Παρακαλώ;

Kathy: Που να σας εξηγούμε κύριε Alex! Το προηγούμενο μήνα, συμπτωματικά, βρήκαμε το εισιτήριο που έβγαλε με το τραίνο από Καλαμάτα για Πάτρα. Αυτό έγινε μάλιστα και η αφορμή να υπάρξει όλη αυτή η ιστορία…. 

John: Προφανώς ο πατέρας, αφού στάθμισε όλα τα δεδομένα, αποφάσισε να φύγει μέσω Κισάμου για Καλαμάτα και στη συνέχεια Πάτρα…. Τελικά, συναντήθηκε με τον παππού του στο λιμάνι των Χανίων;

Alex:   Όχι, γιατί ο Χριστόφορος δεν σπατάλησε χρόνο στα Χανιά, όπως σας είπα.   

Kathy: Και ο παππούς; Επέστρεψε άπραγος στο… στο μητάτο του; Τι άλλο να έκανε, θα μου πείτε!

Alex:  Αφού όλη εκείνη την ημέρα τον έψαχνε στη πόλη των Χανίων, την άλλη μέρα κατευθύνθηκε να τον γυρέψει στο Ηράκλειο.

John:  Στο Ηράκλειο;  

Alex: Σκέφθηκε ότι ο εγγονός του θ’ αποφάσισε να φύγει μέσω Ηρακλείου, από όπου τα δρομολόγια ήταν πυκνότερα….  Άστα!.... Το ζήτημα είναι ότι….. «η γριά εκουζουλάθηκε να ανιμένει τόσες σας ημέρες να φανεί ο γέρος τζι και δεν εκάτεχε είντα να γενεί»!….  Μικρή παύση….

John: Ξέρουμε ότι συναντιόσαστε και στην Ιταλία και στην Ελλάδα όλα τα καλοκαίρια, που οι γονείς μου παραθέριζαν στο Salento και εσείς στην Ήπειρο. Το στενό του Οτράντο σας ένωνε, παρά σας χώριζε…. Λεπτομέρειες βέβαια για το πώς περνάγατε δεν μαθαίναμε …

Alex: Κάναμε κι’ εκδρομές! ... Πάντως ο πατέρας σου είχε επισκεφτεί την Κρήτη και μόνος του, χωρίς εμάς και την μητέρα σου δηλαδή….  

John:  Δεν τα έλεγε αυτά… Σ’ όλη του τη ζωή, το ζήτημα της Κρήτης το είχε  «ταμπού»!

Kathy: Επειδή τα παιδικά χρόνια του είχαν αφήσει τραυματικές αναμνήσεις, αυτές που συζητάμε!.... Η ορφάνια, η έλλειψη αγάπης, οι άστοργες συμπεριφορές ανθρώπων, κυριότατα βέβαια της μάνας. Αυτά αφήνουν βαθιά και ανεξίτηλα σημάδια στην ψυχή κάθε ανθρώπου!   

John: Αγάπησε και αγαπήθηκε στη ζωή, έκανε ευτυχισμένη οικογένεια, κέρδισε εκτίμηση από τους συνανθρώπους του, διέπρεψε στο επάγγελμα του, πλούτισε….. Κι’ όμως, αυτό δεν το ξεπέρασε! 

Kathy:  Σιωπηλά, κρυφά, διέτρεξε όλα τα στάδια της θλίψης του… Το  shock και την άρνηση, τον πόνο και την ενοχή, τον θυμό και τον συμβιβασμό, την στενοχώρια και την κατάθλιψη. Τέλος την αποδοχή και την μεταμέλεια.

Alex: Αμέριστη είχε τη συμπαράσταση της γυναίκας του. Ήταν το βάλσαμο στη ψυχή του… Πιο πίσω…. και εγώ πάντα τον στήριζα.

John: Τώρα, το ξέρουμε καλά!  Γι’ αυτό και οι ευχαριστίες μας προς ‘σας κύριε Αλέκο είναι μεγάλες… 

Kathy: Κύριε Αλέκο: Ξανασυναντήθηκαν ποτέ μάνα - γιός; Μας είπατε για την επίσκεψή του στα Χανιά κατά το πρώτο του ταξίδι στην Ελλάδα το 1954….  Τότε, είχε δει και τη μητέρα του;

Alex: Μετά τους Χανιώτες παππούδες του, ξεκίνησε…. «με μισή καρδιά».… για να πάει να την συναντήσει στο Ηράκλειο…..  Απροειδοποίητα,  όπως το συνήθιζε….

Kathy: (Προς τον πατέρα της) Συνήθεια κι’ αυτή να μην ενημερώνει τους άλλους!  Κόντεψε να την πληρώσει με απόλυση, ήδη από τον πρώτο μήνα στο μαγαζί των Cardiani!

Alex: Σε κάποιο σημείο της διαδρομής, λίγο πριν φθάσει στο Ηράκλειο, στο «Γενή Γκαβέ» (Νέο Καφενείο) λεγόμενο, σταμάτησε για καφέ… Εκεί… μετάνιωσε!..... Άλλαξε γνώμη… Δεν το άντεξε…. Με σκυφτό κεφάλι επέστρεψε και έφυγε όπως είχε έρθει, από τα Χανιά.

Kathy:  Βρίσκονταν ακόμα στη ψυχολογική κατάσταση που είχε πόνο και θυμό…

Alex:  Θα το αναφέρω στη συζήτηση μας, αν και το ξέρετε....  Ποτέ δεν είχε γράψει ένα γράμμα στην μάνα του. Τακτικά τις έστελνε χρήματα, μιλάμε για πολλά χρήματα, χωρίς ποτέ κι’ αυτός να λάβει μια απόκριση από μέρους τους…. Τον παρατηρούσα συνεχώς….

……. «Δεν κάνεις καλά Χριστόφορε που δεν επικοινωνείς. Για μένα τους προσβάλλεις με τα λεφτά που τους «πετάς στα μούτρα», χωρίς ένα γράμμα να τα συνοδεύει….. Ξεπέρασε το θυμό σου, δείξε ανωτερότητα - κάνε το πρώτο βήμα εσύ - και μην  συνερίζεσαι φτωχούς αγράμματους χωριάτες, όσο «βάρος» κι αν έχεις στη ψυχή σου…. Γιός της είσαι»!......  «Ναι, ναι - μου έλεγε - έχεις δίκιο. Θα το κάνω…. Αύριο κιόλας…»

Πέρναγε ο καιρός, τίποτα δεν έκανε…. Δεν είχε το θάρρος…. Ποιος; Αυτός που αντιμετώπιζε καθημερινά άφοβα τον υπόκοσμο της Νέας Υόρκης και έβγαινε νικητής! Τι να πω!…… Πείσματα;…  Δεν ξέρω, μα την αλήθεια!

Kathy: …… Και όπως συμβαίνει, εκεί που τη λύση αδυνατούν ή δεν θέλουν να δώσουν οι άνθρωποι… τη δίνει ο χρόνος, ή ο θάνατος!

John:  Στα ταξίδια στη πατρίδα του, ποια μέρη επισκέπτονταν;

Alex: Το 1960 πραγματοποιεί το δεύτερο ταξίδι του στην Ελλάδα. Αυτή τη φορά συνοδεύεται από τη Sofia. Ουσιαστικά πραγματοποιούν το ταξίδι του «μέλιτος».... Ο πλούτος ξεχείλιζε «από τα μπατζάκια» τους, ειδικά εκείνη την εποχή…. 1^η θέση - super lux, στο υπερωκεάνιο «Βασίλισσα Φρειδερίκη»....

Kathy:  Σαν να ήταν ο πρίγκιπας Γεώργιος, που λέγαμε, με τη Μαρία Βοναπάρτη!

John: Ο «γαλαζοαίματος» θα έπλεε στα παράσημα, είχε και το αξίωμα του ναυάρχου σε τρία βασίλεια της Ευρώπης παρακαλώ! Η Βοναπάρτη μέσα σε μεταξωτές δαντέλες και κοσμήματα…..  Όμως η εικόνα Ελληνοαμερικανού μετανάστη…. «Μπρούκλη» λεγομένου…. επισκεπτόμενου την χώρα καταγωγής του, ήταν στα sixties να φορά φανταχτερά πολύχρωμο πουκάμισο με παρδαλά σχέδια, χρυσό ρολόι, αλυσιδάκι και καδένα, να πίνει Coca Cola απ’ ευθείας από το μπουκάλι και να έχει κρεμάσει στο στήθος μια φωτογραφική μηχανή!

Alex:  Πρώτα αποβιβάστηκαν στη Napoli, για να επισκεφθούν και τον τόπο καταγωγής της Σοφίας στο Salento.  Στην Ιταλία θα μείνουν σχεδόν 15 ημέρες….

Kathy:  Διαρκούσε και πολλές ημέρες το υπερατλαντικό ταξίδι εκείνης της εποχής!  

Alex:  Αν θυμάμαι καλά κάπου 11-12 ημέρες ήταν η διάρκεια του ταξιδιού New York–Πειραιά με το Υ/Κ τότε. Εμείς  βέβαια το 1924 που μεταναστεύσαμε, κάναμε υπερδιπλάσιες ημέρες. Τα πλοία γραμμής προσέγγιζαν τότε και τα λιμάνια Χάλιφαξ, Λισαβώνα, Γιβραλτάρ, Μάλτα, Παλέρμο Νάπολι,… όχι όλα πάντα.

Kathy:  Περιπέτεια!

Alex: Από τον Πειραιά χωρίς καθυστέρηση έφθασαν στο Ηράκλειο. Με τίποτα δεν κρατιέται αυτή τη φορά. Βιάζεται να ξανανταμώσει τη μάνα του, να της ζητήσει συγγνώμη….

Kathy: Επιτέλους, τελείωσαν τα «στάδια της θλίψης»….. Έφθασε στο στάδιο της  αποδοχής και ξεκινά αυτό της επανόρθωσης…

Alex: Αμ!  Δεν τελειώσαμε!....  Problem!

John: Problem;

Alex:  Η μητέρα - Καλλιόπη είχε προ διετίας κλείσει τα μάτια της για πάντα.

Kathy:  (Προς τον πατέρα της)…… Πλήρωσε, όπως και τις άλλες φορές, την έλλειψη επαφής και συνεννόησης.

Alex:  Τις πρώτες ημέρες τον καταλαμβάνει θλίψη, ενοχές, τύψεις και απογοήτευση! Μετά άρχισε να   βλέπει το πράμα διαφορετικά….. Η Kathy …. (Της χαμογελά) …. τα ξέρει αυτά.  Τις ψυχολογικές μεταπτώσεις των ανθρώπων, εννοώ.

Kathy: Είναι το μοντέλο της ψυχιάτρου Dr. Elisabeth Kübler-Ross…… «Έρχεται κουτί» και στην περίπτωση του παππού…..

The Kübler-Ross model, or the five stages of grief:                                                         

1) Shock, Denial and Isolation.    

 2)  Anger, Pain and Guilt.                                             

3)  Bargaining.                                 

4)  Depression, Reflection, Loneliness.                                                                                

 5) The upward turn:  Acceptance, Hope and Reconstruction….

Alex: Μη ξεχάσω να σας πω και κάτι που διαπιστώνει ο Χριστόφορος. Καταλαβαίνει ότι τα τραπεζικά εμβάσματα που είχε κάνει προς στην μάνα του στο διάστημα που αυτή είχε πεθάνει και θα έπρεπε -λογικά- να του είχαν επιστραφεί, αυτά είχαν εισπραχτεί! 

John:  Πως, αλήθεια, έγιναν τέτοιες αναλήψεις;

Alex:  Στο κατάστημα της Τραπέζης, του έδωσαν την εξήγηση ότι τα κατέβαλαν στους κληρονόμους της, σύζυγο και παιδιά τους. 

John:  Έδωσε συνέχεια στην υπόθεση ο πατέρας μου;  

Alex:  Όχι βέβαια! Ο μπαμπάς σας, δεν είχε κατέβει στην Κρήτη για να μπλέξει με συγγενείς του. Ούτε σκέφθηκε να πάρει πίσω λεφτά που είχε προσφέρει ως βοήθεια στην οικογένεια.

John:  Τα λεφτά θα πήγαν στο πατριό και στα ετεροθαλή αδέλφια του.

Alex: Ο πατριός του βρίσκονταν σε «κακά χάλια». Υπέργηρος και με Alzheimer ….. Τα αδέλφια του «άλλος  εδώ, άλλος κι εκεί»….. Διαπιστώνει ότι δεν άξιζε τον κόπο να τους γνωρίσει, άλλωστε κι’ αυτοί τον είχαν ξεγραμμένο…..

Kathy:  Έπαιρναν όμως τα ωραία του τα λεφτά!  

Alex: Μετά ταύτα ο Χριστόφορος, μάλλον ανακουφισμένος που «καθάρισε» με ότι από παιδί τον «τριβέλιζε», αποφάσισε να βάλει τέλος, να τραβήξει μια διαχωριστική γραμμή, με την παλιά του οικογένεια. Όχι χωρίς μεγάλο ψυχικό πόνο.  Ήξερε ότι ήταν ένας συμβιβασμός στην συνείδηση του. …… Η Sofia τον καθησύχαζε ότι σε κάθε περίπτωση αυτός το καθήκον του το είχε κάνει και γι’ αυτό δεν έπρεπε να έχει τύψεις…… Και κάτι ακόμα του υπενθύμιζε:  Ότι υπήρξε τέλειος οικογενειάρχης και στοργικός πατέρας και στα παιδιά που είχε από τους προηγούμενους γάμους της. Και για να μην αδυνατίσει η φροντίδα που έδειχνε στην οικογένεια τους, αρκέστηκε σε μόνο ένα δικό του παιδί…

John: Καθόλου άδικο δεν είχε η μητέρα!  Στο πατρικό μου σπίτι μεγαλώσαμε χωρίς καμία διάκριση και οι τρεις ετεροθαλείς αδελφοί..... Και η περιουσία, σε τρία ίσα μερίδια μοιράστηκε, ενώ εγώ δικαιούμουν να είχα μερίδιο πολύ μεγαλύτερο….

Alex: Κατόπιν αυτών ετοιμάζονται να αναχωρήσουν από την Κρήτη. Έχουν ήδη λείψει πάρα πολύ από τη δουλειά και το σπίτι τους….. Όμως συμβαίνει κάτι το  απρόβλεπτο τελευταία ώρα… 

John:  Κακό ή καλό;

Alex: (Υπομειδιώντας), Ο Χριστόφορος συναντά ένα ξεχασμένο φίλο, αδελφό….  

John:  Μη μου πείτε! Τον  Τίτο  Ρετουράκη! 

Alex: Αυτόν! .... Στην τελευταία βόλτα στην πόλη, το πρωί της ημέρας που θα έφευγαν, στην πόρτα ενός γραφείου διαβάζουν επιγραφή: «ΤΙΤΟΣ ΡΕΤΟΥΡΑΚΗΣ - Δικηγόρος». Το γραφείο είναι ανοικτό και αποφασίζουν να μπουν. Είναι μέσα! Συστήνονται, αναγνωρίζονται και έπειτα από μικρό δισταγμό, εναγκαλίζονται θερμά. Για πρώτη φορά ο ένας αποκαλεί τον άλλο «αδελφό»! «Αναθιβολεύγουνε» το επεισοδιακό  συναπάντημα τους στην προκυμαία του λιμανιού στη γιορτή των Φώτων του ’24, τη σύντομη νεανική φιλία τους και τα επακολουθήσαντα.  

Kathy:  Τον ρώτησε και τι κάνει ο…. «μπαμπάς»; 

Alex: Ασφαλώς! Η απάντηση ήταν ότι τον ταλαιπωρούσαν πολύχρονες ασθένειες. 

John: Πολύ αργά ξεκίνησε να τους βρει όλους αυτούς ο πατέρας μου! Τον είχαν προλάβει τα χρόνια.  Ήδη κι’ αυτός το 1960 ήταν 53 ετών.

Alex: Ο Χριστόφορος δεν είχε πρόθεση να «ενοχλήσει» κανέναν με την επανεμφάνιση του. Προπάντων έναν άνθρωπο υπέργηρο, «με το ένα πόδι στο τάφο». Δεν είχε  κανένα νόημα…. Ο κυρ Μιχάλης σ’ όλη του τη ζωή την ενοχή του αυτή είχε κρατήσει μυστική, άλλωστε.       

John:  Βέβαια, «ο κόσμος το ‘χε  τούμπανο κι αυτός κρυφό καμάρι»!

Alex: Η ώρα πέρασε γρήγορα και κόντεψαν να χάσουν το πλοίο με «τσι αθιβολές ντως» που δεν είχανε τελειωμό…… Αποχαιρετιστήκαν με υπόσχεση ξανά να ανταμώσουν γρήγορα στην Ελλάδα ή στην Αμερική.

John:  Δεν νομίζω ποτέ να είχε έρθει εδώ… Θα το ξέραμε.

Alex: Ο Τίτος είχε άλλου είδους προβλήματα, το οικονομικό κατ’ αρχάς, κυρίως όμως τη «γραφειοκρατία» του συστήματος, για να το πω «κομψά».

John: Είχαν πάψει να είναι πλούσιοι οι Ρετουράκηδες; ….  Και για ποια «γραφειοκρατία» μιλάτε; 

Alex:  Θα θυμάστε ότι ο Τίτος ήταν το τελευταίο παιδί του κυρ’ Μιχάλη…

Kathy: Μμ. …. και ότι αυτούς βάραινε μια «μοίρα». Να είναι «μαύρα πρόβατα»! Μποέμ τύποι  ή  αναρχο-κομμουνιστές….  «Έπεσα μέσα»;  Τι από τα δυο ήταν ο Τίτος;

Alex: Ο Τίτος από νεαρός είχε ασπαστεί την αριστερή ιδεολογία.  Ήδη το 1930 καταδικάστηκε σε φυλάκιση 8 μηνών κατ’ εφαρμογή νόμου που είχε θεσπίσει η τότε κυβέρνηση του Ελευθέριου Βενιζέλου. Το λεγόμενο «ιδιώνυμο». Με βάση αυτό τον νόμο είχε  ποινικοποιηθεί όχι μόνον η  δράση, αλλά και η ελεύθερη εκδήλωση ή έκφραση…… «ιδεών που αποσκοπούσαν σε ανατροπή του κρατούντος κοινωνικού συστήματος»….. Διώκονταν κανείς και με μόνη την επιβεβαίωση της κατηγορίας ότι «εμφορείται» από τέτοια ιδεολογία…..

John: Αυτός ο -όπως είπατε- νόμος περί «ιδιώνυμου» δεν θυμίζει την εποχή του «Μακαρθισμού» στην χώρα μας;  Τον «Νόμο Μακκάρραν»  (“McCarran International Security Act”)  που πέρασε στην Γερουσία το 1950, υποσκελίζοντας το δικαίωμα veto του προέδρου Τρούμαν και εγκαθιδρύοντας στις ΗΠΑ ένα μόνιμο συμβούλιο ελέγχου «ανατρεπτικών δραστηριοτήτων», την αλήστου μνήμης “HUAC” ; (House Un-American Activities Committee).

Alex:  Ορθή η επισήμανση σας. Μόνο που ο δικός μας αντίστοιχος νόμος εδώ, «καθυστέρησε» είκοσι χρόνια και ήταν απόρροια του «ψυχρού πολέμου». 

John: …… και της «ερυθράς φοβίας» (Red Scare) για την Σοβιετική Ένωση, «υπερδύναμη» και με πυρηνικά όπλα, που εξαπλώνονταν ραγδαία σ’ όλο τον κόσμο, όπως στην Κίνα, το Βιετνάμ, την Κορέα, την Κούβα και αλλού…  (Χαμογελώντας)…… Ήμουν νέος εκείνα τα χρόνια και… «φλέρταρα» με σοσιαλιστικές ιδέες!

Alex:  Ας ξαναπάμε όμως στον νεαρό την δεκαετία του ’30 Τίτο Ρετουράκη. Κατά την διάρκεια της δικτατορίας του Μεταξά εξορίστηκε στην Μύκονο…

Kathy:  Στην Μύκονο; Στο κοσμικότερο νησί του κόσμου; Δύο φορές έχουμε κάνει εκεί καλοκαιρινές διακοπές. Μόνον εκεί θέλαμε να πηγαίναμε, όταν ερχόμασταν στην Ελλάδα…

Alex: Τότε ήταν «κολαστήριο ψυχών», όπως και άλλα νησάκια, σημερινοί «τουριστικοί παράδεισοι».  Φυλακίσεις και εξορίες πολλές γνώρισε ο Τίτος και στα μεταπολεμικά χρόνια από κυβερνήσεις μισαλλοδοξίας. 

John: Οι «δοκιμασίες» -να τις πω έτσι- αυτές του Τίτου, δεν είχαν τελειώσει την εποχή που αναφερόμαστε;  10 - τόσα χρόνια μετά τον εμφύλιο πόλεμο της Ελλάδας;

Alex: Τι να σας πω για τα δεινά που πέρασε η Ελλάδα μας!.....Το  «ιδιώνυμο» του Ελευθερίου Βενιζέλου και ένας άλλος νόμος που θεσπίστηκε το 1947, ο φοβερός και τρομερός «Αναγκαστικός Νόμος 509», που  έστελνε -με ασήμαντες, αόριστες ή και χαλκευμένες κατηγορίες- στο στρατοδικείο και μετά εξορία, φυλακή ή εκτέλεση δεκάδες χιλιάδες πατριώτες, ξέρετε πότε καταργήθηκαν;….  Στην λεγόμενη «μεταπολίτευση», το Σεπτέμβρη του ‘74, με τον τερματισμό της επτάχρονης δικτατορίας….. Ο Τίτος, αρνούμενος πεισματικά να υπογράψει τις διαβόητες «δηλώσεις μετανοίας», έφθασε το έτος 1958 για να απολυθεί από την φυλακή, με βάση «ανθρωπιστικό» νόμο των τότε κρατούντων…. «περί μέτρων επιεικείας».   

John:  Άρα, το ‘60 που τον συνάντησε ο μπαμπάς, μόλις κανα-2 χρόνια θα είχε ξεκινήσει κι’ αυτός να ζει σαν άνθρωπος!

Alex: Και μην νομίσετε ότι απ’ όλες τις «διώξεις» του είχε απαλλαγεί. Όταν σας μίλησα για  «πρόβλημα γραφειοκρατίας» που θα είχε, εννοούσα  ότι σε καμία περίπτωση η Ελληνική κυβέρνηση δεν θα του χορηγούσε διαβατήριο, όπως και η των Ηνωμένων Πολιτειών άδεια εισόδου στην χώρα.

Kathy:  Και -αυτονόητο- με όλες αυτές τις δοκιμασίες της ζωής….και από την ιδεολογία του…. δεν θα μπορούσε να είναι άνετος, να έχει και καλά οικονομικά για ταξίδια αναψυχής, όπως το είπατε.

Alex: Το κυριότερο! Οι πολύχρονες και βαριές «ταλαιπωρίες» του είχαν υποσκάψει την υγεία. Ο Τίτος πέθανε ένα χρόνο μετά απ’ αυτή τη συνάντηση με τον Χριστόφορο. Μάλιστα ζούσε ακόμα ο πατέρας του ο κυρ’ Μιχάλης…… Η κηδεία του Τίτου υπήρξε πάνδημη……… Συγνώμη…. «σας έχω πάρει μονότερμα» τόση ώρα και δεν ξέρω αν σας έχω κουράσει με τόσες λεπτομέρειες που σας λέω….  αν σας ενδιαφέρουν όλα αυτά…

John - Kathy:  Μα τι λέτε!  -  Πως δεν μας ενδιαφέρουν... Και πολύ μάλιστα! 

Alex:  Αξίζει τότε να αναφερθώ σε έναν, από τους επικήδειους λόγους που εκφωνήθηκαν στην εκκλησία…. Τον εκφώνησε, με τρεμάμενη φωνή, ο διοικητής της φυλακής του, ο ίδιος που του είχε δώσει το εξιτήριο προ τριών ετών.

John:  Ασύλληπτο!   

Alex: Μετά τα εγκωμιαστικά λόγια όπως και οι άλλοι ομιλητές για τον «άνθρωπο Τίτο», αναφέρθηκε στο εξής περιστατικό….. Όταν, είπε, του ανακοίνωσε ότι βάσει του νόμου που είχε ψηφιστεί «περί μέτρων επιεικείας» θα απελευθερωνόταν, ο Τίτος του αποκρίθηκε: «Δεν ζητήσαμε επιείκεια κύριε διευθυντά,  δικαιοσύνη απαιτήσαμε»!  

Kathy:  Ειλικρινά, πολύ συγκινητικό!

Alex: Εκατοντάδες συμπολίτες του τον αποχαιρέτησαν στο κοιμητήριο υψώνοντας τα χέρια τους γροθιά και κρατώντας κόκκινα γαρύφαλλα, που έριξαν στον τάφο του…  Όταν μετά από λίγα χρόνια, οι 4 μας, επισκεφθήκαμε τον απέριττο τάφο του, μια μικρή πινακίδα από γκρίζο μάρμαρο, που είχαν τοποθετήσει οι σύντροφοι του, έγραφε με κόκκινα γράμματα: «Δεν ζήτησα  επιείκεια  -  Απαίτησα  δικαιοσύνη».……Μικρή παύση…..

John:  Δεν μπορούσαμε να φανταστούμε, όταν ξεκίνησε αυτή η συζήτηση μας κύριε Alex, ούτε μέρος απ’ αυτά που μας εξιστορήσατε.

Kathy:  Φθάσαμε νομίζω στο τέλος της. Ό,τι άλλο σκεφθούμε, μπορούμε πλέον να το εξηγήσουμε στο πλαίσιο των όσων εκπληκτικών μάθαμε σήμερα… 

John: Κάτι τελευταίο κύριε Aλέκο, που με όλο το θάρρος θέλω να σας πω… Εντάξει, εγώ δεν μπόρεσα να σας βρω, όταν προ μηνών επιχείρησα να σας τηλεφωνήσω για να σας αναγγείλω τον αιφνίδιο θάνατο του μπαμπά, όμως εσείς τόσους μήνες που σας έλειψε, δεν τον αναζητήσατε;…. Ξέρω ήσασταν τόσο στενοί φίλοι, που επικοινωνούσατε απαραιτήτως κάθε λίγες ημέρες….

Kathy: Τελευταία φορά που σας είδαμε και μας συμπαρασταθήκατε ήταν στην κηδεία της γιαγιάς Σοφίας και θυμάμαι που είχατε μείνει τελευταίοι με τον παππού οι δυο σας να μιλάτε επί πολύ ιδιαίτερα…

Alex:  Τότε τα συμφωνήσαμε!

John: - Kathy:  Τα συμφωνήσατε;    -    Τι «συμφωνήσατε» τότε;

Alex: (Συνοφρυωμένος) «Το γαρ πολύ της θλίψεως γεννά παραφροσύνη»… λέει Ελληνικό τραγούδι… Η οδύνη που μας διακατείχε, ως από τον θάνατο των συζύγων μας και τα θλιβερά γεράματα μας,  μας έκανε να συλλογιστούμε «τρελά πράματα»…..

John: (Ανήσυχος)   Όπως;                                

Alex: Συζητούσαμε για τα προβλήματα της υγείας μας, για την αναπόφευκτη μοίρα που πλησίαζε και για μας, σκεπτόμαστε πότε θα τύχει να ξαναβρεθούμε….. εγώ θα πήγαινα μόνιμα στην Ελλάδα, ο μπαμπάς σας είχε αποσυρθεί στο εξοχικό σας στην Florida….. (Κομπιάζει η φωνή του)..... Ίσως δεν θα ξαναβλεπόμαστε ποτέ!

Kathy: (Τρυφερά του πιάνει το χέρι) …. Καλέ μου κύριε Alex!

Alex: (Αργά, με χαμηλωμένο το κεφάλι)….. Ο Χριστόφορος μου ψιθύρισε συγκινημένος, ότι δεν θα ήθελε να μείνει αυτός τελευταίος, δεν θα ήθελε να τον πληροφορήσουν την αναχώρηση μου….. Και όταν αμέσως του απάντησα….. «Αυτό δεν θα το ‘θελα και εγώ,  όπως μαζί - 17χρονοι -  ξεκινήσαμε τη ζωή, μακάρι να γίνονταν και να την τερματίζαμε μαζί»…. μου ανταπάντησε μετά από σκέψη…. «Αν δεν επικοινωνήσουμε ξανά στο μέλλον, θα είναι σαν αυτό να συμβεί, χωρίς οδύνη, αλλά με γενναιότητα και αξιοπρέπεια»!..... Αγκαλιαστήκαμε σφικτά, χωρίς να κοιταχτούμε στα μάτια….. ήταν σαν να είχαμε συμφωνήσει!   

Kathy: (Τον φιλά θερμά)  Σας έχω….. σας αγαπώ!..... όπως το παππού Χριστόφορο!

Alex:  Σαν ένα βάρος να έφυγε από πάνω μας!.... Ανακουφισμένοι κι’ οι δυο αρχίσαμε να λέμε….. «γεροντίστικους αστεϊσμούς»…. μάλιστα με σχετική ευθυμία!

John:  Αλήθεια;

Alex: Διάφορες κουβέντες όπως: «Λες στην άλλη ζωή να ξανανταμώσουμε;»…. «Υπάρχει άλλη ζωή;»…. «Κάποιοι που πέθαναν κι αναστήθηκαν, όπως ο Λάζαρος ή η κόρη του Ιαείρου, δεν μας μετέφεραν καμία πληροφορία»!..…. «Μα έχουμε τον  Δάντη, που μας περιέγραψε λεπτομερέστατα, πέραν ποιητικότατα, το ταξίδι του στην Κόλαση, στο Καθαρτήρι και στον Παράδεισο»!   

John:  Είχατε χαλαρώσει για τα καλά!

Alex:  Βέβαια!.... Είχαμε δεχτεί πως …. «Αν δεν καταδικαστούμε να μείνουμε στην κόλαση τελεσίδικα και ο Μεγάθυμος μας υποβάλλει στη διαδικασία της κάθαρσης, τότε, πίνοντας νερό από το «διπλόρεμο της Αλησμόνας και της Καλομνήμης», θα χάσουμε οριστικά και αμετάκλητα τα πάθη και τις κακές αναμνήσεις μας, δηλαδή τον κακό εαυτό μας»…..

John:  - Kathy:   Χα-χα!  -  Φανταστικό δίδυμο!                                           

Alex:….. Έτσι όμως θα χάσουμε και την προσωπικότητα μας, αυτήν που διαμορφώσαμε στο πέρασμα μας από την γη …..  δεν θα είμαστε πλέον «εμείς αυτοί»…. Δεχθήκαμε ότι μόνον τότε, αφού δηλαδή  χάσουμε το «εγώ» μας……θα μπορέσουμε αναπαυτούμε «εν ειρήνη»!          Dante Allighieri (1265-1321)  «Divina Commedia», Puragatorio (KH 130)  Μετάφραση: Νίκος Καζαντζάκης

John: - Kathy:   -  Απίθανοι!

Alex:  Σοβαρέψαμε μετά και συμφωνήσαμε….. «Δεν μπορεί να υπάρχει άλλο τίποτα καλύτερο από έναν βαθύ αιώνιο ύπνο»!….. Αυτός θα ήταν ο ιδανικός μας παράδεισος»! …… «So long  Αλέκο  -  So long  Χριστόφορε»….

ΤΕΛΟΣ