Δειπνοσοφιστίες

“Δειπνο - σοφιστίες” 

Ο  Παυσανίας

        “Εξῆς δὲ λεκτέον καὶ περὶ τῶν Λακωνικῶν συμποσίων:

Ἡρόδοτος μὲν οὖν ἐν τῇ ἐνάτῃ τῶν ἱστοριῶν περὶ τῆς Μαρδονίου παρασκευῆς λέγων καὶ μνημονεύσας Λακωνικῶν συμποσίων φησί:

        ‘Ξέρξης φεύγων ἐκ τῆς Ἑλλάδος Μαρδονίῳ τὴν παρασκευὴν κατέλιπε τὴν αὑτοῦ. Παυσανίαν οὖν ἰδόντα τὴν τοῦ Μαρδονίου παρασκευὴν χρυσῷ καὶ ἀργύρῳ καὶ παραπετάσμασι ποικίλοις κατεσκευασμένην κελεῦσαι τοὺς ἀρτοποιοὺς καὶ ὀψοποιοὺς κατὰ ταὐτὰ καθὼς Μαρδονίῳ δεῖπνον παρασκευάσαι.

       Ποιησάντων δὲ τούτων τὰ κελευσθέντα τὸν Παυσανίαν ἰδόντα κλίνας χρυσᾶς καὶ ἀργυρᾶς ἐστρωμένας καὶ τραπέζας ἀργυρᾶς καὶ παρασκευὴν μεγαλοπρεπῆ δείπνου, ἐκπλαγέντα τὰ προκείμενα κελεῦσαι ἐπὶ γέλωτι τοῖς ἑαυτοῦ διακόνοις παρασκευάσαι Λακωνικὸν δεῖπνον.

       Καὶ παρασκευασθέντος γελάσας ὁ Παυσανίας μετεπέμψατο τῶν Ἑλλήνων τοὺς στρατηγοὺς καὶ ἐλθόντων ἐπιδείξας ἑκατέρου τῶν δείπνων τὴν παρασκευὴν εἶπεν:

        ἄνδρες Ἕλληνες, συνήγαγον ὑμᾶς βουλόμενος  ἐπιδεῖξαι τοῦ Μήδων ἡγεμόνος τὴν ἀφροσύνην, ὃς τοιαύτην δίαιταν ἔχων ἦλθεν ὡς ἡμᾶς οὕτω ταλαίπωρον ἔχοντας.

       («Άνδρες Έλληνες, σας προσκάλεσα εδώ, δια να σας επιδείξω την αφροσύνη του ηγεμόνος των Μήδων, ο οποίος ενώ είχε τοιαύτην δίαιταν, ήλθεν προς ημάς, που τόσο βασανισμένα ζώμεν»).

        Φασὶ δέ τινες καὶ ἄνδρα Συβαρίτην ἐπιδημήσαντα τῇ Σπάρτῃ καὶ συνεστιαθέντα ἐν τοῖς φιδιτίοις εἰπεῖν.

       'εἰκότως ἀνδρειότατοι ἁπάντων εἰσὶ Λακεδαιμόνιοι: ἕλοιτο γὰρ ἂν τις εὖ φρονῶν μυριάκις ἀποθανεῖν ἢ οὕτως εὐτελοῦς διαίτης μεταλαβεῖν”.

       («Ευλόγως οι Λακεδαιμόνιοι είναι οι ανδρειότατοι όλων. Διότι κάθε άνθρωπος που θα εσκέπτετο σωστά μυριάκις θα προτιμούσε να αποθάνει, παρά να λαμβάνει τόσο ευτελή δίαιτα»).

(Ηρόδοτος: 9η ιστορία  και  Αθήναιου: «Δειπνοσοφισταί» Δ 138,15)

         Ο Παυσανίας (510 -  470 π.Χ.) ήταν Σπαρτιάτης στρατηγός, που έμεινε γνωστός στην ιστορία ως ο αρχηγός του συνασπισμένου ελληνικού στρατού στη μάχη των Πλαταιών (Αύγουστος 479 π.Χ.). Η νίκη στη μάχη αυτή έναντι των Μήδων υπό τον στρατηγό Μαρδόνιο, κατά τη διάρκεια της δεύτερης Περσικής εισβολής στην Ελλάδα, ήταν ιδιαίτερα σημαντική, καθώς εξάλειψε την περσική απειλή στην ηπειρωτική Ελλάδα.

        Μετά τη νίκη του στις Πλαταιές, οι Έφοροι της Σπάρτης ανέθεσαν στο Παυσανία να οδηγήσει τις ελληνικές πόλεις της Κύπρου και του Ελλήσποντου σε εξέγερση ενάντια στους Πέρσες. Στον Ελλήσποντο κατέλαβε την πόλη Βυζάντιο και τους ευγενείς Πέρσες που συνέλαβε, τους ελευθέρωσε και απέδωσε στον αυτοκράτορα τους, τον Ξέρξη.

        Στη συνέχεια όμως ο Σπαρτιάτης στρατηγός άρχισε να υιοθετεί τον ανατολίτικο τρόπο ζωής και αυτό κίνησε τις υποψίες των Εφόρων της Σπάρτης. Μάλιστα, μαρτυρίες ειλώτων βεβαίωναν ότι ο στρατηγός αλληλογραφεί με τον Ξέρξη και του υπόσχεται να τον βοηθήσει να καθυποτάξει τους Έλληνες.  Έτσι, οι Έφοροι ανακάλεσαν τον Παυσανία από το Βυζάντιο.

      Οι Έφοροι (από τις λέξεις: ἐπί και ὁρῶ) υπήρξαν από τους πιο ισχυρούς άνδρες (πέντε σε αριθμό) στην Αρχαία Σπάρτη. Πανάρχαιος θεσμός, εκλέγονταν από τη συνέλευση των πολιτών (Απέλλα) της Σπάρτης.  Όμως…. σαν χρηματίζονταν καθίσταντο τύραννοι και ζημίωναν τη πόλη….   “διαφθαρέντες γὰρ ἀργυρίῳ τινές, ὅσον ἐφ' ἑαυτοῖς, ὅλην τὴν πόλιν ἀπώλεσαν, καὶ διὰ τὸ τὴν ἀρχὴν εἶναι λίαν μεγάλην καὶ ἰσοτύραννον δημαγωγεῖν” (Αριστοτέλης, Πολιτικά, Β, 1270b).

        Στη Σπάρτη δικάστηκε αλλά αθωώθηκε, καθώς δεν υπήρχαν ισχυρές αποδείξεις εναντίον του. Οι συμπατριώτες του όμως δεν μπορούσαν να πεισθούν εντελώς για την αθωότητά του και έτσι αποφάσισαν να τον εκτελέσουν. Ο στρατηγός βρήκε καταφύγιο στον ναό της Αθηνάς ως ικέτης. Σύμφωνα με τα ήθη των αρχαίων Ελλήνων, απαγορευόταν ο φόνος ικέτη. Έτσι οι Έφοροι έδωσαν διαταγή να χτιστεί η είσοδος και τα παράθυρα του ναού, μέχρι να λιμοκτονήσει και πεθάνει από ασιτία (470 π.Χ.)… Αυτό το άδοξο και οικτρό τέλος είχε ο ένδοξος στρατηγός - νικητής της μάχης των Πλαταιών, ο Παυσανίας!

 Ο  Αρταξέρξης  Γ΄

             Λυκέας δ᾽ ἐν τοῖς Αἰγυπτιακοῖς προκρίνων τὰ Αἰγυπτιακὰ δεῖπνα τῶν Περσικῶν:

       ‘Αἰγυπτίων ἐπιστρατευσάντων, φησίν, ἐπὶ Ὦχον τὸν Περσῶν βασιλέα καὶ νικηθέντων, ἐπεὶ ἐγένετο αἰχμάλωτος ὁ τῶν Αἰγυπτίων βασιλεύς, ὁ Ὦχος αὐτὸν φιλανθρώπως ἄγων ἐκάλεσε καὶ ἐπὶ δεῖπνον.

       Τῆς οὖν παρασκευῆς γενομένης λαμπρᾶς ὁ Αἰγύπτιος κατεγέλα ὡς εὐτελῶς τοῦ Πέρσου διαιτωμένου: 'εἰ δὲ θέλεις εἰδέναι, ἔφη, ὦ βασιλεῦ, πῶς δεῖ σιτεῖσθαι τοὺς εὐδαίμονας βασιλέας, ἐπίτρεψον τοῖς ἐμοῖς ποτε γενομένοις μαγείροις παρασκευάσαι σοι Αἰγύπτιον δεῖπνον.

        Καὶ κελεύσαντος ἐπεὶ παρεσκευάσθη, ἡσθεὶς ὁ Ὦχος τῷ δείπνῳ:  

       ‘Κακὸν κακῶς σε, ἔφη, ὦ Αἰγύπτιε, ἀπολέσειαν οἱ θεοί, ὅστις δεῖπνα τοιαῦτα καταλιπὼν ἐπεθύμησας θοίνης εὐτελεστέρας.’’

       («Είθε κακήν-κακώς, ὦ Αἰγύπτιε, να σε καταστρέψουν οι θεοί, ὅστις δεῖπνα τοιαῦτα καταλιπὼν,  ἐπεθύμησας δείπνον εὐτελεστέρον»).

(Λυγκεύς: Αιγυπτιακά  και  Αθήναιου: «Δειπνοσοφισταί» Δ 150,33)

         Ο Αρταξέρξης Γ΄ ο Ώχος (425 - 338 π.Χ.) ήταν βασιλιάς της Περσίας, ο 11^ος του Οίκου των Αχαιμενιδών, καθώς και ο πρώτος φαραώ της 31^ης δυναστείας της Αιγύπτου.  Ήταν γιος και διάδοχος του μεγάλου βασιλιά της Περσίας Αρταξέρξη Β΄ (του Μνήμονος ή  Αρσάκη)……

        Ο Αρταξέρξης Β΄(βασίλευσε 404-358 π.Χ.) ήταν πρωτότοκος γιος του Δαρείου Β΄ και της Παρυσάτιδος. Κέρδισε τη διαμάχη για το θρόνο εναντίον του νεότερου αδελφού Κύρου στα Κούναξα (401 π.Χ.)… Στη σύγκρουση των δύο αδελφών, ενεπλάκη και ο Αθηναίος, μαθητής του Σωκράτη, Ξενοφών, στο πλευρό του Κύρου. Η καταγραφή εκστρατείας Ελλήνων μισθοφόρων στην Ασία και του ταξιδιού επιστροφής των  (Κάθοδος των Μυρίων), περιγράφεται στο βιβλίο του Ξενοφώντα: “Κύρου Ανάβασις”.

        Ο Αρταξέρξης Γ΄- Ώχος ανέβηκε στον θρόνο της Περσίας σε ηλικία 66 ετών και παρέμεινε στον θρόνο ως τον θάνατό του, πιθανώς τον δηλητηρίασαν, το 338 π.Χ. Ήταν γνωστός για την μεγάλη του βαναυσότητα. Μόλις ανέβηκε στον θρόνο εκτέλεσε 80 συγγενείς του, μέλη της δυναστείας των Αχαιμενιδών, από φόβο μήπως σφετεριστούν τον θρόνο του.

        Από το 343 π.Χ. αντιμετώπισε εξεγέρσεις Φοινικικών πόλεων, που αντιδρούσαν στη σκληρή Περσική καταπίεση. Πρώτη επαναστάτησε η Σιδώνα, η οποία  ζήτησε βοήθεια και από τον Αιγύπτιο φαραώ Νεκτανεβώ Β΄.  Ο Αρταξέρξης Γ΄ αποφάσισε να τιμωρήσει τη Σιδώνα, εκστρατεύοντας ο ίδιος επικεφαλής τεράστιου στρατού, 330.000 ανδρών. Η Σιδώνα κάηκε εκ θεμελίων από τον Αρταξέρξη Γ΄, ενώ από τους κατοίκους της 40.000 κάηκαν από φωτιά, που άναψαν οι ίδιοι για να μην πέσουν στα χέρια των Περσών. Έπειτα από τη καταστροφή της Σιδώνας όλες οι πόλεις της Φοινίκης που είχαν εξεγερθεί δήλωσαν υποταγή.

        Χωρίς καθυστέρηση ο Αρταξέρξης Γ΄ επικεντρώθηκε στην κατάληψη και της Αιγύπτου, η οποία μετά τη κατάκτηση της από τον Πέρση βασιλιά Καμβύση Β' το 525 π.Χ. είχε καταφέρει να κερδίσει την ανεξαρτησία της το  404 π.Χ., μόλις που είχε ανέβει στον θρόνο ο πατέρας του, ο Αρταξέρξης Β΄.  Ο Αρταξέρξης Γ΄ οδηγώντας το μεγάλο στρατό του συνέτριψε, 342 π.Χ., τις δυνάμεις του Φαραώ Νεκτανεβώ Β΄…….        

        Ο Νεκτανεβώ Β' υπήρξε ο τελευταίος Φαραώ της 30^ης δυναστείας της Αιγύπτου και ο τελευταίος γηγενής Φαραώ της αρχαίας Αιγύπτου. Κατά τη 18χρονη βασιλεία του η χώρα του Νείλου γνώρισε μεγάλη ευημερία και επιτυχώς αντιμετώπισε (το 354 π.Χ. και το 351 π.Χ.) δυο εκστρατείες του Ώχου στην Αίγυπτο, όμως σ’ αυτή τη τρίτη εκστρατεία του ο 83χρονος Πέρσης βασιλιάς τα κατάφερε….   

        Ο Αρταξέρξης Γ΄ λεηλάτησε άγρια τις Αιγυπτιακές πόλεις, καταστρέφοντας οχυρώσεις και λαφυραγωγώντας ναούς. Κυβέρνησε με αυταρχισμό την Αίγυπτο, την οποία κατέστησε ξανά σατραπεία της Περσίας. Επέβαλλε βαριά φορολογία και κατεδίωξε τους πιστούς της Αιγυπτιακής θρησκείας…..

       Το πιο πάνω περιστατικό από ένα δείπνο του νικητή Αρταξέρξη Γ΄- Ώχου με τον κατακτημένο Αιγύπτιο φαραώ Νεκτανεβώ Β΄, αναφέρει ο συγγραφέας Αθήναιος ο Nαυκρατίτης (170-223 μ.Χ.) στο περίφημο έργο του  «Δειπνοσοφισταί» , με βάση πληροφορία από το έργο του Λυ(γ)κέα  “Αιγυπτιακά”.  

        Υ.Γ. Δειπνοσοφιστής: Ο ειδήμων των μυστικών του μαγειρείου (Λεξικό Δημητράκου).