Ο ΜΑΡΤΙΝΟΣ ΛΟΥΘΗΡΟΣ & Η ΠΡΟΤΕΣΤΑΝΤΙΚΗ ΜΕΤΑΡΡΥΘΜΙΣΗ

 

Ο ΜΑΡΤΙΝΟΣ  ΛΟΥΘΗΡΟΣ  &  Η ΠΡΟΤΕΣΤΑΝΤΙΚΗ ΜΕΤΑΡΡΥΘΜΙΣΗ

ΕΙΣΑΓΩΓΗ

          Στις 31-10-1517, εορτή των Αγίων Πάντων, οι χριστιανοί που προσήλθαν στην “εκκλησία του Κάστρου” (Schlosskirche) της Βιττεμβέργης (Lutherstadt Wittenberg), πόλης στο κρατίδιο της Σαξωνίας – Άνχαλτ της Γερμανίας επί του ποταμού Έλβα, αντίκρισαν θυροκολλημένο στην εξώπορτα του ναού ένα μακρύ κατάλογο, μια λίστα 95 επιχειρημάτων και άλλων θεολογικών απόψεων, όλων έντονα επικριτικών της τακτικής  πώλησης “Συγχωροχαρτιών” από την Εκκλησία. Eκείνη την εποχή ίσχυε κι εφαρμοζόταν πιεστικά σ’ όλη την Ευρώπη o θεσμός των Συγχωροχαρτιών. Ουσιαστικά το κείμενο που αναρτήθηκε τότε ήταν ένα δριμύ κατηγορώ, μια έντονη διαμαρτυρία ενάντια στα κακώς κείμενα του Παπισμού. Ο τίτλος του εγγράφου, γραμμένου στα Λατινικά, την επίσημη γλώσσα της εποχής, ήταν: “Disputatio pro declaratione virtutis indulgentiaru” δηλαδή: “Αμφισβήτηση για την αξία των «Συγχωροχαρτιών”.

          Συντάκτης του κιμένου ήταν ο μοναχός και θεολόγος καθηγητής στο Πανεπιστήμιο της πόλης Μαρτίνος  Λούθηρος (Martin Luther), 1483-1546.  Το συμβάν, πιο απλά ονομάσθηκε “Οι 95 Θέσεις του Μ. Λούθηρου”. Αρχικά φάνηκε ότι ήταν ένα μικρής σημασίας τοπικό περιστατικό, αφού το Πανεπιστήμιο της πόλης χρησιμοποιούσε την θύρα του ναού, για ανάρτηση διαφόρων ανακοινώσεών του, όμως η  Ιστορία αλλιώς αποφάσισε. Ως από τις συνέπειες που επακολούθησαν, πολύ μεγαλύτερες από μια θρησκευτική διαμάχη, η  Ιστορία το κατέγραψε σαν ένα αληθινά  κοσμοϊστορικό γεγονός.

 ΙΣΤΟΡΙΚΟ

          Στην Ευρώπη στα τέλη του Μεσαίωνα, η Ρωμαιοκαθολική Εκκλησία βρίσκεται σε ηθική κατάπτωση. Η διαφθορά και ο προκλητικός τρόπος ζωής των ανώτερων κληρικών ήταν κανόνας, ενώ οι απλοί άνθρωποι ζούσαν στη δυστυχία, ένεκα των  συνεχών πολέμων, επιδημιών, λιμών και στερήσεων. Είχαν και πρόσθετους λόγους να είναι αξιοθρήνητοι. Αμόρφωτοι και δεισιδαίμονες στην πλειοψηφία τους, αγωνιούν από φρικτές προφητείες για το τέλος του κόσμου, ανησυχούν για τη σωτηρία της ψυχής τους και τρέμουν με την ιδέα ότι μεταθανάτια θα βρεθούν στα καζάνια της κόλασης. Η Εκκλησία εκμεταλλεύεται την αμάθεια και τους φόβους του λαού, πουλώντας του έγγραφα «Άφεσης αμαρτιών», τα λεγόμενα “συγχωροχάρτια”, στα λατινικά “indulgentia”.  

          Αρχικά, η άφεση αμαρτιών είχε συνδεθεί αποκλειστικά με την συμμετοχή ενός μαχητή στις Σταυροφορίες και στην δίωξη απίστων και αιρετικών. Ήταν ένα από τα δύο κίνητρα των Σταυροφόρων (Το άλλο ήταν η λαφυραγωγία). Αργότερα, σκέφθηκαν να διευρύνουν τον κύκλο των δικαιούχων αφέσεως και να επινοήσουν κατάλληλη θεωρία που να καλύπτει και την έκδοση των Συγχωροχαρτιών. Έτσι, μέσα από ένα συνονθύλευμα παραλογισμών διάφορων μυστικιστών και θεολόγων Σχολαστικών, όπως του  Άνσελμου της Καντερβουρίας προέκυψε με τον καιρό, στριφνό και δυσνόητο, το εξάμβλωμα που πήρε το όνομα: «Δόγμα των Αφέσεων» (Indulgentiarum Doctrina).

          Σύμφωνα με το δόγμα αυτό, θα μπορούσε ο οποιοσδήποτε να απαλλαγεί από τις οποιεσδήποτε αμαρτίες του και συνεπακόλουθα από τις μεταθανάτιες  τιμωρίες που τον περίμεναν, μέσω “αντισταθμισμάτων”, χρημάτων ή άλλων δωρεών, που καθορίστηκαν. Μάλιστα, την ίδια ευνοϊκή  μεταχείριση (δηλ. απαλλαγή των τιμωριών του καθαρτηρίου πυρός) θα μπορούσε κάποιος να εξασφαλίσει (δι’ εξαγοράς πάντα) και για λογαριασμό άλλων, τρίτων, ζωντανών ή πεθαμένων, ακόμα και προκαταβολικά, δηλ. για αμαρτίες που…….. πρόκειται να διαπραχθούν στο μέλλον!

          Για να δικαιολογήσουν το πως και το γιατί, εφεύραν και τα εξής καταπληκτικά:..... Εν ουρανοίς έχει ήδη δημιουργηθεί ένα «πλεόνασμα αξιομισθιών» (αγαθοεργιών). Το “πλεόνασμα” προκύπτει -κατά την θεωρία πάντα- αφ’ ενός από το απολυτρωτικό έργο του Χριστού, αφ’ ετέρου από τα θεάρεστα έργα των Αγίων, η υπερεπάρκεια των οποίων είναι υπέρτερη ενός minimum που απαιτείται για την “σωτηρία” των ιδίων (των Αγίων). Αυτό το «περίσσευμα αξιομισθιών» περιέρχεται στην Εκκλησία και -δικαιωματικά- στην Αγιότητά Του τον Πάπα της Ρώμης, τον μόνο που έχει εξουσία να το διαχειρίζεται! Απ’ αυτόν ακριβώς τον “ταμιευτήρα” υπάρχει η δυνατότητα να διατεθεί η “αξιομισθία” που λείπει από ζώντες ή νεκρούς, στο παρόν ή στο μέλλον, και έτσι εξ “ισολογισμού” να δοθεί η άφεση στον οποιονδήποτε!

          Οι παραδοξολογίες δεν έχουν τελειωμό: Η προσφερόμενη άφεση αναφέρεται στις αποκληθείσες “πρόσκαιρες ποινές”. Υπ’ όψη, το περί “Αφέσεων Δόγμα” κάνει διάκριση μεταξύ “αιωνίων ποινών”, οι οποίες συγχωρούνται στον αμαρτωλό διά του σταυρικού θανάτου του Χριστού και “πρόσκαιρων ποινών”, τις οποίες ο άνθρωπος πρέπει να υποστεί, προς “ικανοποίηση” (satisfactio) της, εκ του προπατορικού αμαρτήματος των Αδάμ και Εύας, προσβληθείσης θείας δικαιοσύνης! Η καθιερωμένη διαδικασία ως προς τις “πρόσκαιρες ποινές” ήταν η ακόλουθη: Ο ιερέας εξομολογεί, διαπιστώνει την τέλεση αμαρτιών, επιβάλλει τις αρμόζουσες εκκλησιαστικές ποινές (επιτίμια) και ο πιστός πρέπει να τις εκπληρώσει στην παρούσα ζωή, αλλιώς θα τις υποστεί μετά θάνατον ως τιμωρίες, όντας μέσα στο καθαρτήριο πυρ.

          Όμως με το λεγόμενο “Συγχωροχάρτι” (“indulgentia”) παρεχόταν “Πιστοποίηση” ότι ο πιστός είχε παράσχει τα αντισταθμίσματα που απαιτούνταν για να απαλλαγεί από τις εκκλησιαστικές τιμωρίες και από τη φωτιά του Καθαρτηρίου, μάλιστα χωρίς να είναι απαραίτητη μετάνοια για τα αμαρτήματα. Έτσι κι αλλιώς υπήρχε δυνατότητα να εξαγορασθούν και μελλοντικές αμαρτίες!

          Το “Συγχωροχάρτι” δεν ήταν και “Εισιτήριο» για τον Παράδεισο”. Γι’ αυτό το ζήτημα μόνος θα αποφασίσει ο Ιησούς Χριστός κατά την Δευτέρα Παρουσία Του. Πάντως αναμφίβολα ήταν ένα “δυνατό χαρτί”, που απαραίτητα έπρεπε όλοι να αποκτήσουν!  Άλλωστε οι τιμές ήταν  λογικές και συζητήσιμες. Καθένας πιο πολύ πλήρωνε σύμφωνα με τις οικονομικές του δυνατότητες, παρά με το μέγεθος του αμαρτήματός του. Συγκαλυμμένα ή απροκάλυπτα το συγχωροχάρτι ήταν υποχρεωτικό για όλους. Επικρέμονταν απειλή ανάκρισης από την Ιερά Εξέταση, σε περίπτωση πεισματικής αρνήσεως.

Η  ΓΕΝΝΗΣΗ ΕΝΟΣ ΝΕΟΥ ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΚΟΥ ΔΟΓΜΑΤΟΣ 

          Στην Ρώμη, Μεγάλος Ποντίφηκας (Pontifex Maximus) από το 1513 ως το 1521 που πέθανε, ήταν ο Λέων Ι΄ (Leone X), κατά κόσμον Giovanni di Lorenzo de’ Medici, δευτερότοκος γιός του Λαυρέντιου των Μεδίκων, του διάσημου ουμανιστή ηγέτη της Φλωρεντίας και πιο  σημαντικού πολιτικού της Αναγέννησης, αυτού που επονομάστηκε Magnifico. Ο Giovanni είχε χρισθεί καρδινάλιος ήδη από την ηλικία των 13 ετών.  Αργότερα, ως Λέων Ι΄ υπήρξε σημαντικός Πάπας, προστάτης των Επιστημών και Τεχνών όπως κι’ ο πατέρας του, και έφερε στην παπική αυλή την μεγαλοπρέπεια και τη λαμπρότητα της Φλωρεντιανής. 

          Όμως, η συνέχιση των μεγαλόπνοων οικοδομικών έργων που γίνονταν στην Αγία Έδρα, όπως η Βασιλική του Αγίου Πέτρου, καθώς και του  πολέμου με την Γαλλία ένεκα των διεκδικήσεων του βασιλιά της Φραγκίσκου Α΄ επί του δουκάτου του Μιλάνου, είχαν στερήσει από χρήματα το ταμείο του Λέοντος Ι΄.  Έτσι, για να εισπράξει άμεσα 10.000 δουκάτα που του πρόσφερε ένας Γερμανός πρίγκιπας, του πούλησε την Αρχιεπισκοπή της Μαγεντίας (Mainz) και του εκχώρησε για 8 χρόνια τα Παπικά δικαιώματα από την είσπραξη των Συγχωροχαρτιών της Αρχιεπισκοπής.

          Την ίδια εποχή αλώνιζε ανεξέλεγκτος στη Γερμανία, ως γενικός επίτροπος επί των εισπράξεων απ’ τα  Συγχωροχάρτια, ο διαβόητος για την απληστία του Δομινικανός μοναχός Γιόχαν Τέτζελ.  Διακήρυττε χωρίς ίχνος συστολής: «Μόλις ο ήχος του χρυσού νομίσματος ακουστεί πέφτοντας στον δίσκο, η ψυχή αναπηδάει έξω από το καθαρτήριο πυρ»! Τέτοιες προκλητικές πολιτικές του Παπισμού καυτηρίαζε ο Μ. Λούθηρος στις “95 Θέσεις”, που εκείνο το πρωινό του Οκτώβρη του 1517 δημοσιοποίησε, θυροκολλώντας τες στην εξώπορτα της εκκλησίας του κάστρου της Wittenberg.

          Προκλήθηκε αναστάτωση και -με την βοήθεια της Τυπογραφίας, του νέου μέσου διάδοσης γνώσης και πληροφόρησης- πρωτοφανής εξάπλωση των ρεφορμιστικών “Θέσεων” του  Λούθηρου σ’ όλη τη χώρα.  Οι “Θέσεις” μεταφράστηκαν αμέσως στην γλώσσα του λαού (Γερμανικά). Συζητήθηκαν, σχολιάσθηκαν σε δρόμους, σε σπίτια, σε πανεπιστήμια. Ο πάπας Λέων Ι΄ καταδίκασε τις 41 από τις 95 θέσεις του Λούθηρου ως αιρετικές και κάλεσε τους πιστούς να κάψουν τα βιβλία του. Ο Λούθηρος, που συνεχώς όλο και περισσότερους υποστηριχτές των απόψεών του αποκτούσε μέσα σε όλες τις κοινωνικές τάξεις της χώρας, αντέδρασε οργισμένα, καίγοντας κι’ αυτός δημόσια  τις Παπικές Βούλες κι αποκαλώντας τον Πάπα Αντίχριστο! Οι ασκοί του Αιόλου είχαν ανοίξει….

          Το 1521 ο Λέων Ι΄ αφόρισε τον Λούθηρο, ο οποίος πάντως την ίδια χρονιά δέχθηκε να απολογηθεί ενώπιον μιας συνόδου αντιπροσώπων του Πάπα στην πόλη Βόρμς (Worms), που συγκλήθηκε υπό την προεδρία του πανίσχυρου Αυτοκράτορα ("στην αυτοκρατορία του ο ήλιος δεν έδυε ποτέ") της Αγίας Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας Κάρολου Ε΄, προστάτη της Καθολικής Πίστης. Ούτε στην σύνοδο της Worms ο Λούθηρος ανακάλεσε τις ιδέες του και για να μην συλληφθεί, φυγαδεύτηκε και για μεγάλο διάστημα κρυβόταν στον πύργο του προστάτη του, εκλέκτορα της Σαξονίας. Εκεί μετέφρασε την Αγία Γραφή στα Γερμανικά και επεξεργάσθηκε μεταρρυθμίσεις του Καθολικισμού, διατυπώνοντας ριζοσπαστικές προτάσεις που διαδόθηκαν, διευρύνθηκαν, υιοθετήθηκαν με διάφορες παραλλαγές από πολλούς, όπως και λυσσαλέα πολεμήθηκαν. Ένα νέο Χριστιανικό δόγμα είχε γεννηθεί και ραγδαία εξαπλωνόταν.

          Δεν επεδίωκε ρήξη με την Εκκλησία, πολύ περισσότερο σχίσμα, με τη διαμαρτυρία του για τα Παπικά Συγχωροχάρτια στις 31/10/1517 ο Μαρτίνος Λούθηρος. Όμως τα πράγματα εξελίχτηκαν δυναμικά και σύντομα πήραν ανεξέλεγκτες διαστάσεις. Το κίνημα έλαβε κατά χώρα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά και έτσι δημιουργήθηκαν δεκάδες Προτεσταντικές Εκκλησίες. Τελικό αποτέλεσμα: Μια διαμαρτία (Protest) ενός άσημου και ιδιόρρυθμου μοναχού, έγινε “η ιδρυτική πράξη” ενός νέου θρησκευτικού δόγματος, που έφθασε να γίνει η μεγάλη θρησκευτική ομοσπονδία της εποχής μας: ο  Προτεσταντισμός (Protestantismus).

ΣΥΝΕΠΕΙΕΣ ΤΗΣ ΘΡΗΣΚΕΥΤΙΚΗΣ ΜΕΤΑΡΡΥΘΜΙΣΗΣ

          Η “Μεταρρύθμιση” σήμανε το τέλος της θρησκευτικής ενότητας της Ευρώπης και την αλλαγή του χάρτη της μέσα από μακροχρόνιες και οδυνηρές συγκρούσεις. Το θρησκευτικό μεταρρυθμιστικό κίνημα συνδέθηκε με διαδικασίες διαμόρφωσης εθνικών ταυτοτήτων, με κοινωνικού και εθνικιστικού χαρακτήρα ξεσηκωμούς. Επακολούθησαν:

Η Αγροτική εξέγερση στην Γερμανία (Der Deutscher Bauernkrieg):  Το 1524 η Γερμανία συγκλονίζεται από τον λεγόμενο “Πόλεμο των Χωρικών”, που είχε αιτήματα την αποτίναξη της φεουδαρχίας και κατάργηση της δουλοπαροικίας, την εκδίωξη της Παπικής Εκκλησίας, την μείωση της δυσβάστακτης φορολογίας κλπ. Σημειώνονται απίστευτες βιαιοπραγίες. Σε λουτρό αίματος (100.000 νεκροί) το αγροτικό κίνημα καταστέλλεται μετά από ένα έτος. Ο Λούθηρος, απέναντι σ’ αυτό το μαζικό λαϊκό κίνημα τηρεί αρνητική στάση, για την οποίαν επικρίθηκε. Κατηγορεί μεν τους μεγάλους γαιοκτήμονες για την καταπίεση που ασκούν στους μικρούς αγρότες, αλλά σφοδρότερα τους δεύτερους (τους χωρικούς) για τις βίαιες αντεκδικήσεις τους, ιδιαίτερα τον ηγέτη τους Τόμας Μύντζερ (Thomas Müntzer).   

          Η κατακερματισμένη Γερμανία ταλαιπωρείται από ατέλειωτες συρράξεις μεταξύ  οπαδών του Λούθηρου και του αυτοκράτορα Κάρολου Ε΄. Τερματίστηκαν με την “Ειρήνη της Αυγούστας (Augsburg)”, 1555, η οποία αναγνώριζε τη νομιμότητα του Λουθηρανισμού και το δικαίωμα κάθε τοπικού ηγεμόνα να επιβάλει στην επικράτειά του το δόγμα που ήθελε, κατά την φόρμουλα: “Cuius regio, eius religio”. Το αποτέλεσμα ήταν η Γερμανία να διαιρεθεί σε κρατίδια καθολικά και  διαμαρτυρόμενα.

          Τον 17^ο αιώνα η επιδίωξη των Γερμανών αυτοκρατόρων να συγκροτήσουν ενιαίο κράτος με δυναμικό τρόπο, μέσω επιβολής του Καθολικισμού, προκάλεσε πανευρωπαϊκό πόλεμο, τον Τριακονταετή (1618-1648), ο οποίος τερματίστηκε το 1648 με την “Ειρήνη της Βεστφαλίας”.

          Ο Προτεσταντισμός επικράτησε πλήρως στα Σκανδιναβικά κράτη, στην Ελβετία (με τον Ιωάννη Καλβίνο στην Γενεύη), στην Αγγλία (όπου ο Ερρίκος VIII επέβαλλε στην χώρα του τον Αγγλικανισμό), στην Ολλανδία που αποσπάστηκε από την καθολική Ισπανία.

          Στο δεύτερο μισό του 16^ου αιώνα και η Γαλλία συγκλονίζεται από θρησκευτικές διαμάχες.  Χρειάσθηκε να γίνουν πολύχρονοι κι’ αιματηροί θρησκευτικοί πόλεμοι (1562-1598) όπου έχασαν τη ζωή τους 2 έως 4 εκατ. άνθρωποι και να υπάρξει στο Παρίσι, ως αποκορύφωμα τους, η φοβερή σφαγή των Ουγενότων (έτσι ονομάζονταν οι Καλβινιστές-προτεστάντες της Γαλλίας) τη νύχτα της 24^ης/8/1572, εορτής του Αγίου Βαρθολομαίου, προκειμένου να ειρηνεύσει η χώρα με την επιβολή του «Διατάγματος της Νάντης» (Édit de Nantes), από το βασιλιά της Γαλλίας Ερρίκο Δ΄.

           Το Διάταγμα (ή Έδικτο) της Νάντης (1598), επέβαλε το Καθολικισμό ως επίσημη θρησκεία στη Γαλλία, όμως παραχωρούσε στους Ουγενότους ουσιώδη δικαιώματα, αναγνωρίζοντας τη θρησκευτική ανεκτικότητα και ανοίγοντας δρόμο στην εκκοσμίκευση.

          Το Έδικτο της Νάντης ανακλήθηκε το 1685 από το Λουδοβίκο ΙΔ΄ με το Έδικτο του Φονταινεμπλώ, που κήρυσσε το προτεσταντισμό παράνομο, με αποτέλεσμα, εκατοντάδες χιλιάδες Ουγενότοι να εγκαταλείψουν τη Γαλλία…... 300 χρόνια μετά, το 1985, τους ζήτησε συγνώμη ο τότε πρόεδρος της Γαλλίας Φρανσουά Μιττεράν!

          Η Καθολική Εκκλησία δεν περιορίστηκε μόνο στη λήψη κατασταλτικών μέτρων εναντίον των Προτεσταντών, αλλά προχώρησε και στη λήψη μέτρων θεραπείας των αδυναμιών της, οι οποίες, άλλωστε, είχαν προκαλέσει τη Μεταρρύθμιση.  Το έργο της ηθικοπνευματικής ανασυγκρότησης και της αποσαφήνισης του καθολικού δόγματος ανέλαβε η μακράς διάρκειας, 1545 έως 1563, “Σύνοδος του Τρέντο (Concilium Tridentinum) ”.

          Η Σύνοδος του Τρέντο εξέδωσε καταδίκες για τους “αιρετικούς Προτεστάντες” αλλά και αποσαφήνισε διάφορα δόγματα και διδασκαλίες της Δυτικής Εκκλησίας, ενώ αποφάσισε και για μεταρρυθμίσεις στους κόλπους της.  Μεταξύ άλλων αποφασίστηκε η αναδιοργάνωση των μοναχικών ταγμάτων και η ίδρυση νέων. Παράλληλα, επιχειρήθηκε η καταστολή των μεταρρυθμιστικών ιδεών με την αναδιοργάνωση της Ιεράς Εξετάσεως, ενός μεσαιωνικού θεσμού που είχε περιπέσει σε σχετική αχρησία. Οι ιεροεξεταστές ενεργοποιήθηκαν….

          Προκειμένου να κάμψουν το φρόνημα των “αιρετικών” μετέρχονταν κάθε μέσο, συμπεριλαμβανομένων παντός είδους βασανιστηρίων και βέβαια της καύσης των “αμετανόητων" πάνω στην πυρά. Τέλος, επειδή στη διάδοση ανατρεπτικών ιδεών η συμβολή του βιβλίου ήταν αποφασιστική, η Καθολική Εκκλησία ίδρυσε στη Ρώμη ένα Συμβούλιο Λογοκρισίας, με έργο να συντάσσει κατά διαστήματα έναν «Κατάλογο απαγορευμένων βιβλίων» (Index Librorum Prohibitorum), όχι μόνο θεολογικών αλλά και φιλολογικών ή επιστημονικών, που κατά την άποψη της Εκκλησίας περιείχαν αιρετικές θέσεις.  Με αυτά και άλλα παρόμοια μέτρα κατάφερε στην Νότια Ευρώπη να μην  αφήσει περιθώρια για θρησκευτικές μεταρρυθμίσεις και ανυπακοή στον Πάπα.

          Ορθόδοξες χώρες παρέμειναν οι υπό Οθωμανική κατοχή Βαλκανικές, καθώς και η Ρωσία.

          Η Μεταρρύθμιση όπου επικράτησε, καθώς διακρινόταν από δημοκρατικό πνεύμα και υποστήριζε την ελευθερία της ατομικής δραστηριότητας, συνέβαλε στην ανάπτυξη του κοινοβουλευτικού πολιτεύματος και του κεφαλαιοκρατικού συστήματος. Άλλωστε δεν είναι τυχαίο το γεγονός ότι χώρες όπως η Ολλανδία, η Αγγλία και οι Η.Π.Α πρωτοστάτησαν στις πολιτειακές μεταβολές και στις γενικότερες κοινωνικό-οικονομικές εξελίξεις, σε αντίθεση με τις καθολικές χώρες, όπως την Ισπανία, Πορτογαλία και Ιταλία, που παρουσίασαν σημαντική υστέρηση. Το περισπούδαστο βιβλίο του Max Weber “Η Προτεσταντική ηθική και το πνεύμα του Καπιταλισμού” αναλύει και εξηγεί το φαινόμενο. Είναι χαρακτηριστικό  ότι η Γαλλία χρειάστηκε να πραγματοποιήσει τη μεγάλη αστικοδημοκρατική Επανάσταση του 1789, προκειμένου να μπορέσει να παρακολουθήσει τους αναπτυξιακούς ρυθμούς της Αγγλίας, της Ολλανδίας και των Γερμανικών πόλεων και να μην παραμείνει  καθυστερημένη φεουδαρχική Μοναρχία.

          Σήμερα σ’ ολόκληρο τον κόσμο καταγράφονται (περίπου): 1.200 εκατ. Καθολικοί, 800 εκατ. Προτεστάντες, 270 εκατ. Ορθόδοξοι, 1.600 εκ. Μουσουλμάνοι, 1.000 εκατ. Ινδουιστές, 400 εκατ. Κομφουκιανιστές/Ταοϊστές, 300 εκατ. Βουδιστές, 14 εκ. Ιουδαίοι.

ΒΑΣΙΚΑ ΔΟΓΜΑΤΑ ΤΟΥ ΠΡΟΤΕΣΤΑΝΤΙΣΜΟΥ 

 Οι πέντε αρχές (βασικά δόγματα) του Προτεσταντισμού του Λούθηρου είναι:

Solus Christus:  Μόνο ο Χριστός.

Sola scriptura: Μόνο η (Αγία) Γραφή.

Sola fide: Μόνο η πίστη. 

Sola gratia: Μόνο η Χάρη. Σύμφωνα με τον Λούθηρο, η σωτηρία είναι δώρο που οι άνθρωποι δεν το αξίζουν, και χορηγείται από το έλεος του Θεού, ενώ ο άνθρωπος δεν μπορεί να κερδίσει τη σωτηρία.

Soli Deo gloria: Δόξα μόνο στο Θεό…. (αφού η σωτηρία οφείλεται αποκλειστικά στο δικό Του θέλημα και όχι στην επί του σταυρού θυσία του Χριστού)

          Άλλα βασικά δόγματα του Προτεσταντισμού είναι τα εξής:

Η Αγία Γραφή μπορεί να ερμηνεύεται κατά τη συνείδηση εκάστου. Έτσι, στην ερμηνεία της αναζητούν και βρίσκουν το στήριγμα που επιζητούν άνθρωποι κάθε κοινωνικής τάξης.

Η Θεία Λειτουργία να γίνεται, όχι στη Λατινική, αλλά στις τοπικές, κατανοητές για τον κόσμο, γλώσσες. Μοναδικά “Μυστήρια” το βάπτισμα και η Θεία Ευχαριστία. Οι εικόνες και τα αγάλματα που υπάρχουν στις εκκλησίες είναι είδωλα (Οι Διαμαρτυρόμενοι απομάκρυναν ή κατέστρεψαν χιλιάδες θρησκευτικά έργα τέχνης).

Εξωτερικοί λατρευτικοί τύποι, όπως προσκυνήματα, λατρεία Αγίων και λειψάνων, ιερές παραδόσεις, νηστεία, προσευχή, μοναχισμός κλπ. δεν έχουν καμιά αξία. Η ιεροσύνη δεν συνιστά “Μυστήριο”, αλλά κάθε Χριστιανός μπορεί να είναι ιερέας και ο γάμος είναι θεμιτός για τους λειτουργούς της εκκλησίας….. Ο ίδιος ο Μ. Λούθηρος παντρεύτηκε μια πρώην μοναχή και έκανε μαζί της 6 παιδιά. Για να ζήσει την οικογένειά του εργάσθηκε ως τορναδόρος, κατασκευαστής ρολογιών και κτηνοτρόφος….

          Πάντως, σημαντικές διδασκαλίες του Λούθηρου και των ομοϊδεατών του έρχονται σε αντίθεση με την κοινή αντίληψη-πίστη σ’ ένα “Αγαθό Θεό”. Οι “Σωτηριολογικές” θεολογικές απόψεις της Μεταρρύθμισης δημιουργούν σοβαρά ερωτηματικά, επειδή δεν ξεφεύγουν από το σκοταδισμό και φανατισμό στους οποίους, υποτίθεται, αντιτίθενται.

Τέτοιου τύπου “περίεργες” θεωρίες του Προτεσταντισμού είναι:….. «Η ανθρωπότητα είναι αμαρτωλή και διεφθαρμένη και το χάσμα μεταξύ ανθρώπου και Θεού είναι πολύ μεγάλο για να υπερνικηθεί από ανθρώπινα έργα. Η σωτηρία είναι δώρο που δεν το αξίζουν οι άνθρωποι και χορηγείται από το έλεος του Θεού, ενώ ο άνθρωπος δεν μπορεί να κερδίσει τη σωτηρία μόνος του. Μόνο ο Θεός μπορεί να σώσει τον άνθρωπο ενώ ούτε και ο πιο χαρισματικός δεν αξίζει μία θέση μεταξύ των εκλεκτών!  Μόνο η πίστη - χωρίς τη συνδρομή των έργων - φέρνει δικαιοσύνη, ελευθερία, ευτυχία. Αν πιστεύεις, θ’ αποκτήσεις τα αγαθά αυτά, αν δεν πιστεύεις δε θα τα αποκτήσεις. Πρέπει να απαρνηθείς τον εαυτό σου έχοντας ισχυρή πίστη και απόλυτη εμπιστοσύνη στο Θεό. Χάρη στην πίστη σου οι αμαρτίες σου θα συγχωρεθούν»….  Και άλλα παρόμοια!

          Ο Ιωάννης Καλβίνος “ξεφεύγει” ακόμα πιο πολύ. Διαμορφώνει οριστικά το “Δόγμα του Απόλυτου Προορισμού”. Σύμφωνα με θεμελιώδη αρχή της διδασκαλίας του…. Ονομάζουμε “απόλυτο προορισμό”, το προαιώνιο σχέδιο του θεού, που μ’ αυτό καθόρισε την τύχη του κάθε ανθρώπου. Δεν δημιουργεί ο Θεός όλους τους ανθρώπους κάτω από τις ίδιες συνθήκες, αλλά άλλους τους προορίζει για την αιώνια ζωή και άλλους για την αιώνια καταδίκη!  Έτσι, ανάλογα με το σχέδιο του Θεού άλλοι άνθρωποι είναι πλασμένοι για τη ζωή και άλλοι για το θάνατο! Αυτούς που ο θεός καλεί στη σωτηρία, τους καλεί από δική του ευσπλαχνία και όχι επειδή το αξίζουν. Αντίθετα, κανείς από αυτούς που προορίζονται για την αιώνια καταδίκη δεν μπορεί να σωθεί!  Αυτό το έχει κρίνει η κρυφή και ανεξιχνίαστη δικαιοσύνη του θεού......

          Οι πιο πάνω  απόψεις του Προτεσταντισμού, αντίδραση στο εξ ίσου εξωφρενικό Παπικό Δόγμα των Αφέσεων, υπήρξαν ασφαλώς τροχοπέδη στην εξάπλωση της Μεταρρύθμισης. Μάλιστα έκαναν πολλούς λόγιους της εποχής, κορυφαίο παράδειγμα ο Έρασμος, να διαφωνήσουν και υπαναχωρήσουν.

          Υπάρχει - ευτυχώς! - και κάτι στο οποίον όλοι οι ηγέτες των Χριστιανών κάθε δόγματος συμφωνούν, μεσούντος του 16^ου αιώνα και για πολλά ακόμα χρόνια βεβαίως!  Και αυτό είναι ότι…. η Γη είναι επίπεδη και ακίνητη και ο Ήλιος κινείται πάνω απ’ αυτήν!  Μάλιστα ο Λούθηρος εκφραζόταν και ειρωνικά για τους οπαδούς της ηλιοκεντρικής θεωρίας…… Ο Ευρωπαϊκός Διαφωτισμός δεν άργησε να έρθει για να διαλύσει τα ερέβη του Μεσαίωνα,  να ρίξει στον “σκουπιδοτενεκέ της Ιστορίας” όλες  τις α-νοησίες!  

ΕΠΙΛΟΓΟΣ 

          Περασμένα ξεχασμένα; Με δέος και αποτροπιασμό βλέπουν σήμερα οι “πρωταγωνιστές” Βατικανό και Παγκόσμια Λουθηρανική Ομοσπονδία, τα φρικτά γεγονότα που με αδικαιολόγητο φανατισμό και απερίγραπτη αγριότητα διαίρεσαν την Ευρώπη πριν από 500-τόσα χρόνια, τα αδιέξοδα των δογματικών παραλογισμών και της μωρίας των ανθρώπων. Σε κοινές δηλώσεις τους εκφράζουν την επιθυμία και στόχο των οικουμενικών προσπαθειών τους: «Το τραύμα να επουλωθεί»!