NASA: “Perseverance” & ατμόπλοιο: “Καρτερία”

 

Το διαστημικό όχημα της NASA “Perseverance” (Καρτερία)

Το πολεμικό ατμόπλοιο της Ελλάδας “Καρτερία”  (Perseverance)

          1) Το όχημα “Perseverance” της NASA   

          Στην (υπό την ονομασία “Mars 2020”) αποστολή της NASA, το όχημα, τύπου rover, που προσεδαφίστηκε στον πλανήτη Άρη, με σκοπό να αναζητήσει σημάδια αρχαίας ζωής και συλλέξει δείγματα από βράχο και ρηγόλιθο, ονομάζεται “Perseverance” (σημαίνει καρτερία-καρτερικότητα).

            Ο ρηγόλιθος (regolith) είναι στρώμα αραιών ετερογενών επιφανειακών κοιτασμάτων που καλύπτει στερεό πέτρωμα. Περιλαμβάνει σκόνη, χώμα, σπασμένο πέτρωμα και άλλα σχετικά υλικά. Υπάρχει στη Γη, στη Σελήνη, στον Άρη, σε μερικούς αστεροειδείς και σε άλλους γήινους πλανήτες και σε φεγγάρια.

          Η αποστολή “Mars 2020” ξεκίνησε στις 30/7/2020΄, το δε rover “Perseverance” προσγειώθηκε στον Άρη (στον κρατήρα Jezero) στις 18/2/2021. Η NASA έχει πραγματοποιήσει άλλες τρεις επιτυχείς προσεδαφίσεις rovers στον «Κόκκινο Πλανήτη». Το 1997 (Sojourner), το  2004 (2 rovers, Opportunity & Spirit) και το 2012 (Curiosity).

          Ο Ευρωπαϊκός Οργανισμός Διαστήματος (European Space Agency‎), ESA, έχει κι’ αυτός ένα ανάλογο πρόγραμμα, το ExoMars (Exobiology on Mars, Εξωβιολογία στον Άρη).  Είναι ένα πρόγραμμα αστροβιολογίας αποτελούμενο από δύο φάσεις, με σκοπό την αναζήτηση ενδείξεων ύπαρξης ζωής στον πλανήτη. Αποτελεί κοινή αποστολή του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Διαστήματος (ESA) και του αντίστοιχου ρωσικού Roscosmos.

          Κατά την πρώτη φάση του ExoMars, που ξεκίνησε το 2016, τοποθετήθηκε ένας δορυφόρος έρευνας ιχνών αερίων και τηλεπικοινωνίας στην τροχιά του Άρη. Ένα πειραματικό σκάφος προσεδάφισης (που είχε ονομασθεί Schiaparelli), δεν ευτύχησε στην επιφάνεια του πλανήτη. 

          Κατά τη δεύτερη φάση, που είναι προγραμματισμένη να ξεκινήσει το 2022, θα προσεδαφιστεί ένα ρομποτικό όχημα (ρόβερ), που θα υποστηρίξει μια επιστημονική αποστολή, η οποία αναμένεται να διαρκέσει μέχρι το 2024 ή αργότερα. 

          Ο Άρης είναι φιλικός και κοντινός πλανήτης και αποτελεί “δυνάμει” μια “Γη-ρεζέρβα”, μια “δεύτερη πατρίδα”, για τον άνθρωπο.

          Από τους φίλους της Επικούρειας φιλοσοφίας στις 20/5/2021,  έχει προγραμματιστεί μια διαδικτυακή συζήτηση (σχετική με το πλανήτη Άρη), με κύριο ομιλητή τον κ. Παντελή Πουλάκη, μηχανικό της ESA.  Ο  Π. Πουλάκης έχει κομβικό ρόλο, ως  Head in ESTEC’s Planetary Robotics  Lab, στο πρόγραμμα ExoMars / Rover landing 2021.

2) Το ατμόπλοιο «Καρτερία» της επαναστατημένης Ελλάδας

          Το πρώτο πολεμικό πλοίο που απέκτησε η Ελλάδα με ίδια (δηλ. της κυβερνήσεως της), χρήματα ήταν το θρυλικό «Καρτερία». Ήταν συγχρόνως ατμόπλοιο και ιστιοφόρο. Το όνομά του «Καρτερία» προήλθε από την αγγλική ονομασία ‘Perseverance’. Perseverance ήταν ονομασία του πλοίου κατά το διάστημα της ναυπήγησης του, η αρχική, προτού παραδοθεί στους Έλληνες.

          Η «Καρτερία» ήταν το πρώτο ατμοκίνητο πολεμικό πλοίο -στη παγκόσμια ιστορία- το οποίο χρησιμοποιήθηκε σε πολεμικές επιχειρήσεις, συγκεκριμένα κατά στην Ελληνική Επανάσταση του 1821. Η χρηματοδότηση της ναυπήγησης του πλοίου πήγασε από τα έσοδα του 2ου Ελληνικού Δανείου που αντλήθηκε στην Αγγλία, με την υποστήριξη του περιώνυμου Φιλελληνικού Κομιτάτου του Λονδίνου (London Greek Committee)….

         ……. Ένα πολύ σύντομο ιστορικό των δύο (Αγγλικών) δανείων της Ελλάδας στη διάρκεια του απελευθερωτικού της αγώνα έχει ως εξής:

         Δύο χρόνια μετά την έναρξη της επανάστασης, παρά τις στρατιωτικές της επιτυχίες, σύγχυση και αναρχία επικρατούσε στη χώρα. Η κεντρική κυβέρνηση δεν ασκούσε ουσιαστική εξουσία, η οικονομία ήταν καταστραμμένη. Το συνέδριο των μοναρχών στη Βερόνα είχε αρνητικά αποφασίσει (2 Δεκέμβρη του 1822) για την ελευθερία των Ελλήνων.

         Στη Β' Εθνική Εθνοσυνέλευση (Άστρος Κυνουρίας, Απρίλης 1823), αποφασίστηκε η σύναψη εξωτερικού δανείου, αφού το κρατικό ταμείο ήταν…… “μείον”, παρά τα άφθονα λάφυρα, λύτρα, λείες του πολέμου, αλλά και τα κάποια έσοδα από άλλες πηγές (φορολογία, τελωνειακοί δασμοί, εσωτερικό δανεισμό, εισφορές ντόπιων και φιλελλήνων κλπ.).

         Έτσι, το Εκτελεστικό εξουσιοδότησε τους Ιωάννη Ορλάνδο (Σπέτσες 1770 − Ύδρα 1852),  Ιωάννη Ζαΐμη (Καλάβρυτα 1797 - 1882) και Ανδρέα Λουριώτη (Ιωάννινα 1789 – Αθήνα 1854) να μεταβούν στο Λονδίνο και να συνάψουν δάνειο 4.000.000 ισπανικών ταλλήρων. Γραμματέας τους ήταν ο Αναστάσιος Πολυζωίδης (Μελένικο 1802 - Αθήνα 1873).

         Προηγούμενα είχε καταρρεύσει μια ανεκδιήγητη απόπειρα εξαπάτησης του Ελληνικού λαού, με δάνειο που - υποτίθεται - θα ελάμβανε κατόπιν ενεργειών των….. Ιπποτών του Αγίου  Ιωάννου της Ιερουσαλήμ (Ιωαννίτες ιππότες της Μάλτας), με εντελώς απαράδεκτα ανταλλάγματα από μέρους μας….. ούτε λίγο-ούτε πολύ την κυριαρχία των (ανύπαρκτων) ιπποτών στο Αρχιπέλαγος του Αιγαίου!

         Το “project” είχε διακινήσει ο απότακτος πλοίαρχος του Γαλλικού Ναυτικού Philippe Jourdain (Φ. Ιορδάνης), «φιλέλληνας» χαρακτηριζόμενος, στη πραγματικότητα ένας αργυρώνητος τυχοδιώκτης, δραστήριος προπαγανδιστής Γαλλικών συμφερόντων. Υπουργός εξωτερικών της Γαλλίας εκείνα τα χρόνια ήταν ο François-Auguste-René, vicomte de Chateaubriand, ο γνωστός Σατωβριάνδος, πολιτικός, διπλωμάτης, συγγραφέας, ποιητής και….ιππότης της Μάλτας κι ο ίδιος!  

         Η χρηματαγορά του Λονδίνου εκείνη την εποχή έδινε αφειδώς δάνεια και πολλές χώρες είχαν “επωφεληθεί”, παρά τους στυγνούς όρους των κεφαλαιοκρατών. Υπουργός εξωτερικών της Μεγάλης Βρετανίας, 1822-1827, ο Georges Canning.

        Στις  9 Φεβρουαρίου 1824, μετά από διαπραγματεύσεις, κερδοσκοπικούς τυχοδιωκτισμούς και πολιτικές ραδιουργίες….. Ο Ι. Ορλάνδος θα γράψει από το Λονδίνο στο γυναικάδελφο του Γ. Κουντουριώτη ότι δεν πρέπει να χρησιμοποιείται η λέξη «ελευθερία»…. διότι ενοχλεί τους μονάρχες!.....  στις οποίες δραστήρια πήραν μέρος και μέλη του Φιλελληνικού Κομιτάτου (Bowring-πρόεδρος του Κομιτάτου, Blaquier- επίτροπος του δανείου, Hume κ.ά.), οι Ιωάννης Ορλάνδος και Ανδρέας Λουριώτης κατάφεραν -με τον οίκο Λόφναν- και εγκρίθηκε δάνειο ονομαστικής αξίας 800.000 λιρών Αγγλίας, με τόκο 5 τοις εκατό, προμήθεια 3%, ασφάλιστρα 1,5% και περίοδο αποπληρωμής 36 χρόνια.

         Κάθε ομόλογο με ονομαστική αξία 100 λίρες είχε αρχική τιμή αγοράς 59 λίρες, (πληρωτέες σε έξι μηνιαίες δόσεις από τις αρχές Μαρτίου 1824). Επομένως το ποσό του δανείου σε μετρητά ήταν μόνον 472.000 λίρες Αγγλίας, ενώ το επιτόκιο υπολογιζόταν πάνω στην ονομαστική αξία. Ως εγγύηση για την αποπληρωμή του δανείου τέθηκαν από ελληνικής πλευράς τα δημόσια κτήματα και όλα τα δημόσια έσοδα.

         Από τις 472.000 λίρες του παραχωρούμενου δανείου παρακρατήθηκαν προκαταβολή τόκων δύο ετών, χρεολύσια, προμήθεια και άλλες δαπάνες, έτσι το ποσό που έφθασε στη  διοίκηση της Ελλάδας ήταν μόλις 298.000 λίρες.

         Η κυβέρνηση Κουντουριώτη, διαψεύδοντας τις προσδοκίες,  σπαταλά το μεγαλύτερο μέρος αυτού του «κουτσουρεμένου» δανείου που παρέλαβε στην εμφύλια διαμάχη. Έτσι σύντομα, λίγες εβδομάδες μετά την καταστροφή της Κάσου (30/5/ 1824) και των Ψαρών (21/6/1824), στις 31 Ιουλίου του 1824, το Βουλευτικό αποφασίζει τη σύναψη και νέου, δεύτερου, δανείου. Τη διαπραγματευτική ομάδα αποτελούν ξανά οι Λουριώτης και Ορλάνδος.

         Το δεύτερο δάνειο ανέλαβε και διεκπεραίωσε την 26 Ιανουαρίου 1825, ένα χρόνο περίπου μετά το πρώτο δάνειο, ο τραπεζιτικός οίκος των αδελφών Ρικάρδο. Τη διαχείριση και του δεύτερου δανείου ανέλαβαν οι Άγγλοι τραπεζίτες και τα μέλη του Φιλελληνικού Κομιτάτου, παραγκωνίζοντας τους Έλληνες εκπροσώπους.

         Το ονομαστικό κεφάλαιο του δανείου αυτή τη φορά ήταν μεγαλύτερο,  2.000.000 λίρες, όμως, όπως και στο πρώτο δάνειο, το παραχωρούμενο δάνειο -ορισθέν στο 55% του ονομαστικού- κατέληξε 1.100.000 λίρες και από αυτό αμέσως παρακρατήθηκαν 284.000 λίρες για προκαταβολή τόκων δύο ετών, χρεολύσια, προμήθεια και άλλες δαπάνες. Έτσι το καθαρό ποσό του δευτέρου δανείου περιορίστηκε στις 816.000 λίρες. Πάλι από το ποσό αυτό  212.000 λίρες διατέθηκαν για την αναχρηματοδότηση του πρώτου δανείου και 77.000 για την αγορά όπλων και πυροβόλων (από τα οποία λίγα έφθασαν στην Ελλάδα).

          Επίσης: 160.000 λίρες διατέθηκαν για την παραγγελία 6 ατμοκίνητων πλοίων (είχαν παραγγελθεί από τον Τόμας Κόχραν, αρχηγό τότε, στη θέση του Ανδρέα Μιαούλη, του ελληνικού στόλου), από τα οποία μόνο τρία έφθασαν στην Ελλάδα, το «Καρτερία» και οι ατμοκορβέττες «Επιχείρησις» και  «Ερμής», καθώς  και  155.000 λίρες για τη ναυπήγηση δύο φρεγατών σε ναυπηγεία της Νέας Υόρκης, από τις οποίες φρεγάτες μία έφθασε στη χώρα μας……   

         Η ναυπήγηση των δύο φρεγατών στην Αμερική ήταν και αυτή γεμάτη δυσκολίες και δυσάρεστες εκπλήξεις για την Ελλάδα. Στη διάρκεια της ναυπήγησης τους στη Νέα Υόρκη, οι κατασκευαστές-εργολάβοι ανέβασαν την τιμή, με αποτέλεσμα να μην μπορεί να τις αποπληρώσει το Ελληνικό Δημόσιο. Μετά από διαμεσολάβηση, μόνο μία από τις δύο φρεγάτες έφτασε τελικά στην Ελλάδα. Η μία απ’ τις δύο φρεγάτες (με το όνομα Liberator) πουλήθηκε στο Αμερικανικό ναυτικό και μετονομάστηκε σε Hudson για να αντιμετωπιστούν τα πρόσθετα έξοδα. Η άλλη φρεγάτα (με το όνομα Hope)  μετονομάστηκε σε «Ελλάς» και  απέπλευσε από τη Νέα Υόρκη τον Οκτώβρη του 1826 με προορισμό το Ναύπλιο, όπου και αφήχθη το Νοέμβρη του ‘26. 

          Η φρεγάτα «Ελλάς» έγινε η πρώτη ναυαρχίδα του Ελληνικού πολεμικού ναυτικού……. Όμως είχε ένα άδοξο τέλος. Την 1η Αυγούστου 1831, κοντά στο νησί Πόρος, ο ένδοξος ναύαρχος Ανδρέας Μιαούλης …… έκαψε την φρεγάτα «Ελλάς» (μαζί και την κορβέτα «Ύδρα»), στη κορύφωση ανταρσίας Υδραίων και Μανιατών κατά του κυβερνήτη Ιωάννη Καποδίστρια…… Ο Καποδίστριας θα  δολοφονηθεί  στο Ναύπλιο δυο μήνες αργότερα (27 Σεπτεμβρίου του 1831)…….

         Το ατμοκίνητο πολεμικό πλοίο ‘Perseverance’ (που, όπως είπαμε μετονομάστηκε στην Ελλάδα «Καρτερία»), κατασκευάστηκε από την “Daniel Brent Shipwrights” στο Greenland South Dockyard, Rotherhithe, Λονδίνο.  Επίβλεψη της ναυπήγησης του είχε, με μεγάλο ζήλο, ο φιλέλληνας Φρανκ Άμπνεϋ Χέιστινγκς…..

          Ο Frank Abney Hastings, γνωστός και ως Φρανκ  Άστιγξ,  (1794 – 1828)  ήταν Βρετανός αξιωματικός του ναυτικού, έλαβε μέρος στη ναυμαχία του Τραφάλγκαρ (21/10/1805), αργότερα έζησε και στη Γαλλία για ένα χρόνο. Συμμετείχε ενεργά στο ξεσηκωμό των Ελλήνων. Στις 12 Μαρτίου 1822, έφυγε από τη Μασσαλία και έφθασε στην Ύδρα. Έλαβε μέρος σε πολλές ναυμαχίες κατά τη διάρκεια της επανάστασης.

         Ο Άστιγξ θα προτείνει την αγορά και εξοπλισμό μεταχειρισμένων εμπορικών πλοίων κόστους 10.000 στερλινών. Όμως από την αρχή επέμενε πως για τη κατίσχυση της Ελλάδας στις θάλασσες χρειαζόταν μια ριζική μετατροπή στο στόλο. Και αυτή ήταν η νέα τεχνολογική εξέλιξη στη κίνηση των πλοίων, ο ατμός. Τα ατμόπλοια, σε συνθήκες άπνοιας, αποκτούν μέγα πλεονέκτημα, καθώς μπορούν να πλεύσουν και ενάντια στον άνεμο.

         Ο Χέιστινγκς επενέβη αποφασιστικά και στη διαμόρφωση των σχεδίων του πλοίου. Όπως αναφέρουν ορισμένοι ιστορικοί, έπρεπε να ήταν έτοιμο πολύ νωρίτερα, όμως κάτι τέτοιο δεν κατέστη δυνατό ίσως γιατί ο μηχανικός Γκαλλογουαίη, που ήταν υπεύθυνος για τη ναυπήγησή του, είχε το γιο του στην υπηρεσία του Μωχάμετ Άλη, του αντιβασιλέα της Αιγύπτου.

         Το πλοίο γράφτηκε αρχικά στο όνομα του Χέιστινγκς, ο οποίος μάλιστα για τα πυροβόλα του πλοίου διέθεσε από δικά του χρήματα, για να αποφευχθούν τυχόν διπλωματικές περιπλοκές ανάμεσα στην Αγγλία και την Αίγυπτο και απ’ αυτόν μεταβιβάστηκε στην ελληνική κυβέρνηση.

            Η «Καρτερία» ήταν ένα βαρύ μηχανοκίνητο σκάφος 233 τόνων και μήκους 38,4 μέτρων. Διέθετε και τέσσερα κατάρτια με μακριά ορθογώνια πανιά συν τον πρόβολο, για να κινείται και με την αιολική ενέργεια. Στο μέσο των δύο πλευρών του σκάφους είχε δύο μεγάλους εξωτερικούς τροχούς με πετάλια, όπως στους νερόμυλους, τους οποίους κινούσαν δύο μικρές ατμομηχανές. Μπορούσε έτσι να κινείται και με αντίθετο άνεμο αναπτύσσοντας ταχύτητα τριών μιλίων, ενώ η μέγιστη ταχύτητά της ήταν έξι μίλια σε ήρεμη θάλασσα. Επομένως το πλοίο διέθετε ευελιξία έναντι των ιστιοφόρων.

          Έφερε μόνον 4 κανόνια, αλλά αυτά ήταν πανίσχυρα πυροβόλα των 68 λιβρών, το πιο ισχυρό διαμέτρημα. Με τη βοήθεια των ατμομηχανών της, οι χειριστές μπορούσαν να πυρώσουν τα βλήματα των πυροβόλων της, ώστε αυτά να χρησιμοποιηθούν ως εμπρηστικά.

          Ως μηχανοκίνητο σκάφος πρώτης - πειραματικής τεχνολογίας αντιμετώπισε μεγάλα προβλήματα. Εξαιτίας κατασκευαστικού λάθους τα πετάλια ώθησης δεν έμπαιναν εξολοκλήρου στο νερό, με αποτέλεσμα να μειώνεται η ώθηση. Προκειμένου να αυξηθεί η ταχύτητα, οι μηχανές υπερθερμαίνονταν, με κίνδυνο να εκραγούν. Ήδη κατά τη διάρκεια του (πρώτου) ταξιδιού της προς την Ελλάδα, στο πλοίο εξερράγη πυρκαγιά με αποτέλεσμα να αχρηστευθεί η μηχανή του. Έφθασε στο Κάλιαρι της Σαρδηνίας με τη βοήθεια των ιστίων. Μετά την επισκευή αναχώρησε και κατέπλευσε στο Ναύπλιο στις 3 Σεπτεμβρίου 1826. Τα πυροβόλα του πλοίου έφτασαν τον Δεκέμβρη της ίδιας χρονιάς. Πρώτα εστάλησαν στις ΗΠΑ από την Αγγλία και απ’ εκεί στην Ελλάδα, για να μην παραβιαστεί η βρετανική ουδετερότητα.

          Ένα άλλο μειονέκτημα ήταν η χρήση άνθρακα για την καύση που απαιτούσαν οι μηχανές. Η καύση ξύλου δεν παρήγαγε επαρκή ατμό για την κίνηση του. Όμως ο άνθρακας έπρεπε να εισάγεται από τη Δυτική Ευρώπη…..

          Το πλοίο «Καρτερία» μπήκε σε επιχειρησιακή ετοιμότητα στην Ελλάδα στα τέλη του 1826.  Ήταν το πρώτο, παγκοσμίως, ατμοκίνητο πλοίο με πολεμική δράση. Υπό την ηγεσία του Χέιστινγκς, το πλοίο απέκτησε σύντομα φοβερή φήμη. Προσέφερε μεγάλες υπηρεσίες τα τελευταία χρόνια του Ναυτικού αγώνα της ανεξαρτησίας, συμμετέχοντας σε πολλές επιχειρήσεις εναντίον του Οθωμανικού Ναυτικού. Η πιο γνωστή επιτυχία του πλοίου ήταν μια επιδρομή στο λιμάνι της Ιτέας, στο Κορινθιακό κόλπο (29/30 Σεπτεμβρίου 1827), όπου βυθίστηκαν 9 οθωμανικά πλοία……

          ….. Στις 11 Μαΐου του 1828 ο Άστιγξ τραυματίστηκε στον αριστερό βραχίονα σε  σύγκρουση στο Αιτωλικό.  Όμως από έλλειψη καλής ιατρικής φροντίδας πέθανε λίγες ημέρες αργότερα, στο λοιμοκαθαρτήριο της Ζακύνθου όπου είχε μεταφερθεί. Θάφτηκε στον Πόρο.

             Στην «Ιστορία της Ελληνικής Επανάστασης» του Thomas Gordon (1788-1841), Βρετανού στρατηγού που υπηρέτησε στον απελευθερωτικό μας πόλεμο και είναι ένα από τα εγκυρότερα και σοβαρότερα έργα για την ελληνική επανάσταση (μετάφραση Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη, έκδοση ΜΙΕΤ), αναφέρεται σχετικά:

          "Αν υπήρχε κάποιος πραγματικά χρήσιμος φιλέλληνας, αυτός ήταν ο Χέιστινγκς. Δεν πληρωνόταν και ξόδεψε το μεγαλύτερο μέρος της περιουσίας του για να συντηρεί την Καρτερία. Μάλιστα ήταν αυτός ο οποίος αγόρασε και τα πυροβόλα του πλοίου αυτού. Το πλοίο του, επίσης, ήταν το μοναδικό του Ελληνικού Ναυτικού που τηρούσε τους κανόνες της ναυτικής πειθαρχίας".

          Η «Καρτερία» σταμάτησε να χρησιμοποιείται μετά το 1830, λόγω της κακής κατάστασης των μηχανών της. Μετά την απελευθέρωση εγκαταλείφθηκε, παρά  προσπάθειες μηχανικών να την σώσουν. Παρέμεινε σαπίζοντας στο Ναύσταθμο και παύει να αναφέρεται στην κατάσταση του βασιλικού στόλου από το Δεκέμβρη του 1841……