Leicester Stanhope
....... Συνέχεια από την προηγούμενη καταχώρηση .........
3) ΕΚΘΕΣΗ του Συνταγματάρχη STANHOPE για την Πολιτεία της Ελλάδας.
Απόσπασμα από μια επιστολή του συνταγματάρχη κ. Stanhope προς τον εξοχότατο J. Bowring: «Για να κατανοήσουμε την πολιτική της Ελλάδας, είναι απαραίτητο να μελετήσουμε την κατάσταση της Οθωμανικής αυτοκρατορίας, και τις απόψεις της Ρωσίας, και της Ιεράς Συμμαχίας».
«Τουρκία - Βρίσκεται προφανώς στις παραμονές της πτώσης της. Η βασιλική οικογένεια είναι σχεδόν εξαφανισμένη. Οι επαρχίες της είναι αποσυνδεμένες - η Αίγυπτος και η Τρίπολη μεγαλώνουν πολύ καλά για τις κυβερνήσεις τους. Ένα κομμάτι της Ελλάδας αποχωρίζεται απ’ αυτήν για πάντα, και οι Έλληνες που ακόμα υποκύπτουν στην εξουσία της Τουρκίας, την μισούν στις καρδιές τους και διψούνε για εκδίκηση και ελευθερία. Ακόμα και η Αλβανία μισεί, και απειλεί να πετάξει, το μισητό ζυγό της. Οι Οθωμανικοί στρατοί είναι απείθαρχοι και οι στόλοι, έχοντας χάσει τους Έλληνες ναυτικούς τους, καθίστανται ανίσχυροι».
«Ιερά Συμμαχία.- Όσον αφορά την Ιερά Συμμαχία, οι απόψεις τους είναι γνωστές. Αυτή η εταιρεία τυράννων έχει συνασπιστεί για να υποστηρίξει την οπισθοδρόμηση, να τσακίσει όλη τη παιδεία και να διασφαλίσει ένα σκοτεινό μέλλον, με σκοπό να διαφυλάξει στον εαυτό της και στους απόγονους της την απολυταρχία. Η Αυστρία και η Γαλλία, ως εκ τούτου, έγιναν σύμμαχοι των βαρβάρων, και έχουν δημιουργήσει έναν συνασπισμό ενάντια στον πολιτισμό και τα δικαιώματα των ανθρώπων, ή εάν αυτό αποτύχει, αντί να είναι ικανοποιημένοι να βασιλεύουν ως ενάρετοι και ισχυροί λειτουργοί του δημοσίου, αυτοί οι άρχοντες θα ξεπέσουν και θα πρέπει να υποκύψουν στο λαό.
Η Ιερά Συμμαχία αφού αποφάσισε στα κονκλάβια του θλιβερού συμβουλίου των υπουργών της, ότι όλα τα έθνη πρέπει να κυβερνούνται δεσποτικά, οι προθέσεις τους προς την Ελλάδα είναι γνωστές. Κάποιοι μπορεί να αντλήσουν παρηγοριά, από κάποια θεώρηση του ανώτερου χαρακτήρα του Ευρωπαϊκού ως προς τον Ασιατικό δεσποτισμό. Ως προς την ανώτερη τάξη αυτός είναι ίσως πιο ήπιος. Ωστόσο, οι χαμηλότερες τάξεις και οι στρατιωτικοί στην Τουρκία είναι λιγότερο υποδουλωμένοι και περνάν καλύτερα από τους χωρικούς και τους μισθωτούς της Ρωσίας».
COLONEL STANHOPE'S REPORT ON THE STATE OF GREECE.
Extract of a Letter from the Hon. Col, Stanhope to J. Bowring, Esq. In order to understand the policy of Greece, it is necessary to contemplate the state of the Ottoman empire, and the views of Russia, and the Holy Alliance.
Turkey — Is evidently on the eve of its fall. The reigning family is nearly extinct. Its provinces are disunited- Egypt and Tripoli are grown too wise for its government. A portion of Greece is severed from it for ever, and the Hellenists who still bow to the power of Turkey, hate it in their hearts, and pant for revenge and freedom. Even Albania detests, and threatens to throw off, its hatefl yoke. The Ottoman armies are insubordinate, and the fleets, having lost their Greek sailors, are become impotent.
(Russia.—In this state of tottering decrepitude, Turkey is threatened by the brawny and disciplined legions of Russia, and the swarms of Persia. While, on the other hand, she is bolstered up by those nations who are alarmed at the ambition and strength of the northern barbarians.
Holy Alliance. — As for the Holy Alliance, their views are known. This corporation of tyrants has combined to support superstition, to crush all learning, and to ensure a dark futurity, for the purpose of preserving to themselves and their progeny absolute rule. Austria and France have, therefore, become the allies of the barbarians, and have formed a league against civilization and the rights of men. If their policy succeed, they will naturally fall a prey to Russia, the state they have thoughtlessly contributed to aggrandize: or should it fail, instead of being satisfied to reign as virtuous and powerful magistrates, these sovereigns will be humbled, and must bow to the people. The Holy Alliance having decided in the councils of their gloomy cabinet, that all nations should be governed despotically, their intentions towards Greece are known. Some may derive consolation, from a consideration of the superior character of European to Asiatic despotism. Towards the upper class it is perhaps milder. The lower orders and the soldiery in Turkey, are, however, less enslaved and better off than the boors and mercenaries of Russia.
«Πολιτική της Ελλάδας.
— Πώς ασκείται η πολιτική της Ρωσίας και της Ιεράς Συμμαχίας προκειμένου να αποκρουστεί από την Ελλάδα; Αυτό δεν μπορεί να επηρεαστεί από οποιονδήποτε φυσικά. διότι, πανούργοι καθώς είναι οι Έλληνες, οι κατάσκοποι, οι ιερείς και οι διπλωμάτες της βάρβαρης συμμαχίας, υπάρχει ο συναγωνισμός τους, και δεν θα τους επιτρέψει να κάνουν τις προσεγγίσεις τους υποχθονίως από την ακρόπολη της ελευθερίας. Με θάρρος, επομένως, πρέπει να προχωρήσουν, αλλά προσεκτικά, και χωρίς να θίγουν. Εν τω μεταξύ, αφήστε τους να θέσουν τα στέρεα θεμέλια των δικαίων τους, και να προκρίνουν τη φιλία της Αγγλίας, της Αμερικής και όλων όσων αγαπούν την αρετή. Όποια κι αν είναι τότε η μοίρα του Ελληνικού λαού, είτε εξαρτημένη είτε ανεξάρτητη, είτε δημοκρατική είτε μοναρχική, αυτοί θα αποκτήσουν τα καλύτερα μέσα για την προώθηση των ελευθεριών τους και της ευτυχίας τους. Οι δημόσιες αρχές στην Ελλάδα, στη συνέχεια, αξιώνουν τον δικό σας σεβασμό.
Το Εκτελεστικό Σώμα απαρτίζεται μέχρι τώρα από άνδρες διαφόρων προσωπικοτήτων. Κάποτε επηρεάστηκε από τον Μαυροκορδάτο, όταν οι Προεστοί, οι Φαναριώτες και τα ξένα συμφέροντα επικρατούσαν. Τα κύρια χαρακτηριστικά της κυβέρνησης ήταν τότε η “τάξη”, και μερικοί λένε η “μηχανορραφία”. Σε άλλη χρονική στιγμή ο Κολοκοτρώνης απέκτησε, ως από τη στρατιωτική του φήμη, τον πλούτο του και τις εκτεταμένες οικογενειακές του σχέσεις, μια υπεροχή. στη συνέχεια υπερίσχυσε η στρατιωτική δύναμη, ενωμένη αρχικά με τα δημοκρατικά, αλλά μετά με ολιγαρχικά συμφέροντα. Και, τέλος, δημιουργήθηκε ένα είδος συνασπισμού για να καταργήσει τους πλιατσικολόγους. Ο Κουντουριώτης τέθηκε επικεφαλής αυτής της διοίκησης και τα νησιά έλαβαν τη προσήκουσα τους βαρύτητα.
Το Εκτελεστικό Σώμα έχει ασκήσει έως τώρα ένα βαθμό εξουσίας που δεν συνάδει με δημοκρατική διακυβέρνηση. Οι αρχές μιας εκτός ελέγχου ελευθερίας έχουν ανέκαθεν κυριαρχήσει στην Ελλάδα, εντούτοις αυτές, μιας αστικής ελευθερίας, είναι μόλις στη αρχή δεόντως να εκτιμώνται και να ακολουθούνται. Οι αρπαγές των στρατιωτικών αρχηγών και ολιγαρχών πρόβαλαν στη καρδιά της αγροτιάς το θέμα προάσπισης της τάξης και της ασφάλειας για το άτομο και την ιδιοκτησία. Αρχίζουν με όπλα στα χέρια τους να υπερασπιστούν τα εδάφη και τα βαλάντια τους. και προσβλέπουν στους εκπροσώπους τους για τη σωστή κατανομή των προσόδων τους και τη στρατηγική διεύθυνση των στρατών και των στόλων τους.
Το Νομοθετικό Σώμα απαρτίζεται από άτομα που επιλέγονται από τους πολιτικούς και στρατιωτικούς ολιγάρχες και το λαό. Φυσικά στηρίζονται στα συμφέροντα των εκλογέων τους. Είναι ευυπόληπτοι στο χαρακτήρα, αλλά, όπως και οι περισσότεροι δημόσιοι λειτουργοί στην Ελλάδα, έχουν ελλιπή πνευματική κατάρτιση και δεν έχουν παρά μικρές γνώσεις από επιχειρήσεις. Αρέσκονται να διατάζουν, και είναι εχθρικοί σε όλους τους εκβιασμούς, και προσέχουν τα χρήματα των ανθρώπων. Τίποτα δεν θα μπορούσε να υπερβαίνει την σταθερότητα και την αξιοπρέπεια της συμπεριφοράς τους όταν προσβάλλονται από τους απεσταλμένους του Κολοκοτρώνη. Η ανάδειξη του χαρακτήρα αυτού του σώματος (του Νομοθετικού) είναι θέμα πρωταρχικής σημασίας. Αυτό πρέπει να πραγματοποιηθεί κάνοντας τους πολίτες να ενδιαφέρονται έντονα για τις εκλογές. υποδείχνοντάς τους ικανά άτομα για τους εκπροσώπους τους· επιλέγοντας κάποιο σημαντικό πρόσωπο για τον πρόεδρό τους και δίνοντας δημοσιότητα στις διαδικασίες τους. Οι προσπάθειές μου έχουν κατευθυνθεί προς αυτούς τους σκοπούς.
Υπουργοί. — Ο Μαυροκορδάτος, ο Νέγρης, ο Κωλέττης και άλλοι από τους πιο ικανούς Έλληνες, έχουν γεμίσει την Υπηρεσία από υπουργούς. Όταν έφτασα στο Άργος, δεν είχε διοριστεί υπουργός, εκτός από έναν, των Εσωτερικών, έναν ιερέα. Αποτόλμησα έντονα να επικρίνω αυτήν την αμέλεια, ειδικά σε μια στιγμή που έπρεπε να συντελεστεί κάθε διευθέτηση για την απορρόφηση του δανείου και την άμυνα της χώρας.
Απονομή της Δικαιοσύνης. — Τα Βυζαντινά και τμήματα των Ναπολεόντειων κωδίκων επικρατούν στην Ελλάδα. Κανένας, ωστόσο, δεν είναι πολύ προσεκτικός και η απονομή της δικαιοσύνης βρίσκεται στην χαμηλότερη κατάσταση. Ίσως αυτό είναι ένα πλεονέκτημα για την Ελλάδα. Δεν υπάρχει καμία δικηγορική συντεχνία για να την ενοχλήσει, να την αποδυναμώσει και να την υποδουλώσει στο τέλος του χρόνου. Δεν έχει παλιές προκαταλήψεις και ιερά βουνά περγαμηνών για να ξεφορτωθεί. και είναι έτοιμη να δεχτεί τον καλύτερο κώδικα νόμων που μπορεί να προσφερθεί. Μπορεί αυτή να διστάζει να δεχτεί έναν που να βασίζεται στις αυστηρές αρχές ελέγχου του Μπέικον και να υποστηρίζεται σε κάθε βήμα από λόγους, η ορθότητα των οποίων να αποδεικνύεται σχεδόν μαθηματικά.
Αστυνομία. — Η αστυνομία υποστηρίζεται καλύτερα από τους στρατιωτικούς αρχηγούς, ειδικά στην Αθήνα. Με εξαίρεση την πόλη του Μεσολογγίου, η προσωπική ασφάλεια υπερτερεί σε πολύ μεγαλύτερο βαθμό από όσο κάτω από την Τουρκική διοίκηση. Οι δολοφονίες είναι εξαιρετικά σπάνιες. Οι ταξιδιώτες μετακινούνται με μεγάλη ασφάλεια.
Έπαρχοι. — Αυτή είναι μια κυβέρνηση Επάρχων. Στις νεοσυσταθείσες πολιτείες, είναι απολύτως απαραίτητο να δοθεί ισχυρή εξουσία σε ορισμένα άτομα, σε κάθε περιφέρεια, και θα πρέπει αυτά να καταστούν υπεύθυνα για τη συνταγματική άσκηση αυτής. Εάν οι τοπικές αρχές δεν είναι εδραιωμένες, ανεξάρτητα από τη δύναμη του κεντρικού ελέγχου, οι απομακρυσμένες επαρχίες πέφτουν θύματα κάποιου τύραννου ή αναρχίας. Στην Ελλάδα, οι Επαρχίες είναι άσχημα επιλεγμένες. Αντί να έχουν δεσπόζουσα επιρροή στις περιοχές τους, είναι - γενικά - τα εργαλεία των κυριότερων προεστών ή καπεταναίων.
Κατά την Α΄ Βουλευτική περίοδο, από τον Απρίλιο του 1822, οι επαναστατημένες περιοχές υπάγονται στο σύστημα διαίρεσης των επαρχιών, που εγκαθιδρύει ο Οργανισμός των Ελληνικών Επαρχιών, κατά το πρότυπο της διοικητικής μεταρρύθμισης του Ναπολέοντα (1802). Σύμφωνα με τον Οργανισμό του 1822, οι επαναστατημένες περιφέρειες διαιρούνται σε επαρχίες, αντεπαρχίες και κοινότητες. Ο έπαρχος εκπροσωπεί την κεντρική διοίκηση και διορίζεται απ’ αυτήν, ενώ προβλέπεται και ο διορισμός τεσσάρων φροντιστών (οικονομίας, στρατονομίας και εφοδιασμού, θάλασσας και αστυνομίας), καθώς και ενός γενικού γραμματέα που αναπληρώνει τον έπαρχο σε περίπτωση απουσίας του. Από το σύστημα των επαρχιών εξαιρούνται η Ύδρα, οι Σπέτσες και τα Ψαρά, που διατήρησαν την παλαιά κοινοτική τους οργάνωση σε όλη τη διάρκεια της επανάστασης, και η Αίγινα και ο Πόρος, που είχαν υπαχθεί στο σύστημα των γενικών εφορειών, των επαρχιακών διοικητικών οργάνων τα οποία είχε εγκαταστήσει ο Δημήτριος Υψηλάντης κατά το πρώτο έτος της επανάστασης. Κατά τη Β΄ Βουλευτική περίοδο ψηφίζεται και εφαρμόζεται ο τροποποιημένος Οργανισμός των Ελληνικών Επαρχιών (1823), σύμφωνα με τον οποίο οι έπαρχοι, που πλαισιώνονται τώρα από δύο επιστάτες, προσόδων και εξόδων, και έναν αστυνόμο ο οποίος εκτελεί και καθήκοντα λιμενάρχη, εκλέγονται πλέον επίσημα και από τα δύο σώματα, Βουλευτικό και Εκτελεστικό. Ο νέος νόμος ορίζει τώρα ρητά ότι οι έπαρχοι δεν μπορούν να προέρχονται από τους κατοίκους ή τους αυτόχθονες των επαρχιών στις οποίες διορίζονται. Στους μικρότερους οικισμούς τη διοίκηση αναλάμβαναν οι δημογέροντες, μέχρι τέσσερις τον αριθμό, που εκλέγονταν από τους κατοίκους.
Οι Προεστοί — είναι εθισμένοι στις Τουρκικές συνήθειες και αρχές διακυβέρνησης. Στην Πελοπόννησο έχουν μεγάλη επιρροή. Στην Ανατολική και Δυτική Ελλάδα, υπερισχύει αυτό των καπεταναίων. Η Ύδρα κυβερνάται από τους Προκρίτους, οι οποίοι διατελούν υπό την επικυριαρχία του τσούρμου των ναυτικών. Η διοίκηση των Σπετσών είναι κάπως παρόμοια, αλλά στα Ψαρά υπάρχει επήρεια συνταγματικών αρχών διοίκησης. Τα άλλα νησιά βρίσκονται κάτω από ήπιους κυβερνήτες.
Κατάσταση της Ελληνικής Εκκλησίας — Οι τελετές της Ελληνικής εκκλησίας είναι φανταχτερές και ανορθολογικές. Οι ιερείς, αν και διαθέτουν σημαντική επιρροή, δεν φαίνεται να ασκούν την ίδια υπεροχή πάνω στο ποίμνιο τους που ασκείται σε ορισμένες καθολικές χώρες. Αυτό μπορεί να αποδοθεί στη φτώχεια τους και στην αντίδραση τους προς τη Μωαμεθανική θρησκεία. Όπου επικρατεί ανεκτικότητα και μια ποικιλία θρησκειών, εκεί η ισχύς του κλήρου θα είναι μικρότερη, εκτός από το αδύναμο του καθιερωμένου κρατικού δόγματος.
Οι Έλληνες ιερείς συνέβαλαν σημαντικά στην πραγματοποίηση της ένδοξης επανάστασης. Διέσχισαν τη χώρα και στρατολόγησαν τους πιστούς τους στο τίμιο συνωμοτικό πλάνο. πολέμησαν στις τάξεις των ευγενών επαναστατών, και πολλοί από αυτούς είναι οριστικά δεσμευμένοι ως στρατιώτες, και μερικοί ως καπετάνιοι. Κατά τη διάρκεια της στρατιωτικής θητείας τους, αποδεσμεύονται από την άσκηση των εκκλησιαστικών τους καθηκόντων. Αυτός ο κανόνας δεν επεκτείνεται στις ειρηνικές εργασίες. Ο αντιπρόεδρος του νομοθετικού σώματος και ο υπουργός Εσωτερικών είναι κληρικοί. Οι ιερείς είναι φιλόπονοι. Οι περισσότεροι απ’ αυτούς ασχολούνται με τη γεωργία και σε άλλες χρήσιμες εργασίες. Το ένδυμα των ιερωμένων, όταν δεν είναι επί του καθήκοντος, στη χώρα, μοιάζει με αυτό των χωρικών, και διακρίνονται από αυτούς μόνο από τις γενειάδες τους.
Παντού βρήκα τόσο τους ανθρώπους όσο και τους κληρικούς πολύ ανυπόμονους να δεχθούν τις Γραφές στη μητρική τους γλώσσα. Αυτό, το θεωρώ σημαντικό, διότι το πρώτο βήμα προς τη γνώση οποιουδήποτε θέματος πρέπει να είναι μια σωστή έκθεση και κατανόηση του ίδιου (του πράγματος). Με αυτόν τον τρόπο, οι άνθρωποι σταδιακά θα φωτιστούν. οι ιερείς θα χάσουν τη δύναμη της πλεκτάνης, της δουλείας και της κλεψιάς. η δεισιδαιμονία θα υποχωρήσει. και οι επιταγές της θρησκείας θα συμπίπτουν με εκείνες της ωφελιμότητας.
Οι καπετάνιοι είτε είναι γενναίοι άνδρες οι ίδιοι, είτε είναι απόγονοι γενναίων, τους οποίους οι Τούρκοι δεν μπορούσαν να υποτάξουν, και, επομένως, συμφώνησαν μαζί τους και τους παρεχώρησαν ένα είδος φεουδαρχικής θητείας. Είναι, κατά το μεγαλύτερο μέρος, καταγόμενοι από καλλιεργητές και βοσκούς. Μερικοί από αυτούς έχουν διαφθαρεί, ερχόμενοι σε επαφή και ασκούντες εξουσία υπό τους Τούρκους. Σε γενικές γραμμές, είναι απλοί στους τρόπους τους, είναι εξαίρετοι βουνήσιοι πολεμιστές, είναι δυνατοί πλιατσικολόγοι και είναι σκληροί μόνο απέναντι στους εχθρούς τους. Κλίνουν προς τη δημοκρατία, από έρωτα για την άγρια ελευθερία τους, από το φθόνο των κοτζαμπάσηδων και των Φαναριωτών, και από το φόβο τους να εκπέσουν από έναν ξένο βασιλιά. Τα πάθη τους για αυτό το τελευταίο θέμα έχουν αναζωπυρωθεί καλά.
Ο λαός — Οι χωρικοί της Ελλάδας κατέχουν μεγάλο μέρος αγροίκας αρετής. Ήσαν εντός της σφαίρας της καταπίεσης της Τουρκίας, αλλά εκτός της σφαίρας της διαφθοράς της. Όχι τόσο με τους κατοίκους των πόλεων, οι οποίοι, αναπόδραστα, συμμετέχουν στα κακά της (Τουρκίας). Αυτός ο λαός, παρά την έλλειψη καθοδήγησης, είναι τόσο άξιος να είναι ελεύθερος όσο κάθε έθνος στη γη. Και μόνο εκείνοι που διατείνονται ότι: "Οι σκλάβοι του σήμερα δεν είναι ικανοί να γίνουν οι ελεύθεροι του αύριο" - εννοώ τους ολιγαρχικούς - δεν αξίζουν τα αγαθά της ελευθερίας, επειδή είναι τριφηλοί, διεφθαρμένοι, φιλάργυροι και τυραννικοί. Δεν θα τοποθετηθώ περί του θέματος των αρετών της Ελληνικής αγροτιάς, επειδή αυτές γίνονται παραδεκτές από όλους τους ανθρώπους. Το πολεμικό τους φρόνημα δεν είναι υποδεέστερο από εκείνο του τακτικού στρατού, και ορισμένοι τους θεωρούν ως τους πιο ανδρείους και πιο τρομερούς πολεμιστές στην Ελλάδα.
Ελαττώματα — Θα μιλήσω τώρα για μερικά από τα ελαττώματα που κυριαρχούν στον ελληνικό χαρακτήρα. Η φιλαργυρία είναι ένα κυρίαρχο ελάττωμα στην Ελλάδα. Σε μια αυταρχική κυβέρνηση, είναι απαραίτητο ο σκλάβος να είναι συγκρατημένος, να κρατά νηστεία και να κρύβει τα χρήματά του. Τα ελαττώματα γίνονται σκληρότερα ελαττώματα κάτω από απολυταρχική κυβέρνηση. Εκεί, η απληστία, η ίντριγκα, η πονηριά, η ψευτιά, η δουλοπρέπεια, οι ληστείες, οι εξεγέρσεις και, μερικές φορές, οι τρομακτικές δολοφονίες, είναι οι μόνες μέθοδοι αυτοάμυνας. Εκεί κάθε πράγμα είναι καταραμένο, και το μόνο μέτρο προστασίας είναι να βρεθείς σε μια ανώμαλη εφαρμογή των αρχών της χρησιμότητας.
Ληστές. — Οι Τούρκοι δίδαξαν τους Έλληνες να λεηλατούν. Οι επιδρομές τους οδήγησαν τους καλλιεργητές και τους βοσκούς στα βουνά, όπου ζούσαν σαν λύκοι, και έγιναν ελεύθεροι, παράνομοι και ληστές. Οι επιζώντες γίνονταν φιλοπόλεμοι, - μερικές φορές ο τρόμος, μερικές φορές σύμμαχοι των Τούρκων, και επιτέλους συμπαραστάτες της Ελληνικής ελευθερίας. Αυτή ήταν η απαρχή των περισσότερων αρχηγών. Δεν πρέπει, ωστόσο, να υποτεθεί ότι οι καπετάνιοι είναι οι μόνοι λήσταρχοι. Πολλοί από τους προεστούς κατείχαν εξουσία και πλούτο υπό την οθωμανική κυριαρχία, και είναι τόσο αρπαχτικοί όσο οι στρατιώτες.
Ίντριγκες. —Οι Έλληνες, ειδικά εκείνοι της Κωνσταντινούπολης, οι Φαναριώτες, υπερέχουν στη φινέτσα, τη σοφιστική, την πολιτική ίντριγκα και τη στρεβλή διπλωματία. Τέτοιες είναι οι τακτικές των απολυταρχικών κυβερνήσεων. Είναι εξίσου απαραίτητα για να αποφευχθεί η καταστροφή ή για να επιτευχθεί καλοτυχία. Ακολουθώντας αυτό το δρόμο οι Έλληνες διολίσθησαν προς όφελος των δασκάλων τους, και διορίστηκαν κυβερνήτες επαρχιών, διερμηνείς, κλπ. Ποιος λοιπόν μπορεί να εκπλαγεί που ο Έλληνας σκλάβος θα επιλέξει το ελικοειδές μονοπάτι που περιβάλλεται από υπέροχο τοπίο και οδηγεί στο ναό της χλιδής; Σε μια καλή περίπτωση, οι μηχανορράφοι πολιτικοί δεν μπορούν ποτέ να επιτύχουν τον στόχο τους αμέσως από ένα ζιγκ-ζαγκ, όπως ένας καλός άνθρωπος από μια ανυστερόβουλη ενέργεια, φυσικά. Τα πανούργα τεχνάσματα τους μπορεί πάντα να αποφευχθούν από μια τολμηρή ευθεία και επίμονη επίθεση.
Οι πόροι της Ελλάδας είναι μεγάλοι, αλλά ανεξερεύνητοι, η Φύση της υπήρξε γενναιόδωρη, αλλά οι Τούρκοι, τυφλωμένοι από προκατάληψη και εξημμένοι από πάθος, έχουν παραμελήσει τα αληθινά τους συμφέροντα και έχουν καταστρέψει τον πλούτο, τα εδάφη και τις ελευθερίες της, - όλα είχαν καταστραφεί εξίσου.
Η γεωργία βρίσκεται στην Ελλάδα στο χαμηλότερο επίπεδο. Εδώ κι εκεί τα χωράφια αρδεύονται καλά, αλλά αυτό δεν συμβαίνει γενικά. Ο καλύτερος τρόπος για να βελτιωθεί αυτή η πιο χρήσιμη επιστήμη θα ήταν μέσω των ξένων εποίκων, και με τη δημιουργία μιας κοινωνίας γεωργών και αγροκτημάτων, με σκοπό την έκθεση των πρώτων αρχών της καλλιέργειας, της εισαγωγής φρέσκων προϊόντων, όπως τα λαχανικά, τεχνητά γρασίδια, κλπ. και τη βελτίωση της ράτσας των βοοειδών, ιδίως των αιγοπροβάτων. Το αμπέλι και η ελιά, όπως και ο μεταξοσκώληκας, απαιτούν επίσης ιδιαίτερη προσοχή.
Εμπόριο. — Όπου δεν υπάρχουν παρά ολίγα κεφάλαια, χαμηλή ζήτηση, ανύπαρκτη ασφάλεια, ελάχιστη εντιμότητα και διόλου πίστωση, το εμπόριο θα λιμνάσει. Πώς πρέπει να αλλάξει αυτή η κατάσταση πραγμάτων στην Ελλάδα; Με καλή διακυβέρνηση, με εκπαίδευση, με δημοσιότητα, με την καθιέρωση και επιβολή καλών νόμων, με μεγάλη αυστηρότητα απέναντι στους κλέφτες, και με το παράδειγμα μιας άτεγκτης ακεραιότητας από μέρους της διοικήσεως σε όλα τα οικονομικά της μέτρα· με μια λέξη, αποδεικνύοντας στο κόσμο και στους εμπόρους πόσο προς το συμφέρον τους είναι να είναι εργατικοί και τίμιοι.
Έσοδα. — Οι άνθρωποι δεν καταπιέζονται από το ποσό των φόρων, αλλά καταστρέφονται από τον τρόπο με τον οποίο τους συλλέγουν οι καπετάνιοι και οι προεστοί. από τις προσόδους που μπαίνουν στις τσέπες αυτών των ατόμων αντί να αποστέλλονται στο κρατικό θησαυροφυλάκιό· από τον σφετερισμό τους για ιδιωτικούς σκοπούς αντί να αφιερώνονται στην προστασία της γης και της χώρας τους από τους Τούρκους, μεγάλο μέρος των οποίων κάθε χρόνο λεηλατούνται και χάνονται· και από τις περιστασιακές παράνομες πράξεις και το σύστημα του δωρεάν τριμήνου που εφαρμόζουν οι καπετάνιοι. Ποιες είναι οι θεραπείες για αυτά τα κακά; Η έκθεση της αδικοπραξίας και των θανατηφόρων συνεπειών της. η απόκτηση εξουσίας εκ μέρους της κυβερνήσεως, για να τους δώσει τη δυνατότητα να εξαναγκάσουν τους καπετάνιους και τους προεστούς να θέσουν τις προσόδους μέσα στα δημόσια ταμεία· η καταχώρηση του λαού ως πολιτοφυλακή, εχθρική εξίσου σε ξένους και εγχώριους εχθρούς· και μια αυξημένη δύναμη και δραστηριότητα εκ μέρους του αντιπροσωπευτικού σώματος.
Δάνειο, — Οι Έλληνες πιστεύουν ότι έχουν μόνο μια ανάγκη - αυτή των χρημάτων. Αυτή είναι μια λανθασμένη αντίληψη, και ακολουθείται από κακές συνέπειες: γιατί, σε κάθε υπηρεσία της κυβέρνησης, όλα εκτός από τα χρήματα παραμελούνται. Καταβλήθηκαν προσπάθειες για να φύγει αυτή η αντίληψη υποδεικνύοντας ότι τα πλουσιότερα είχαν υποταχθεί από τα φτωχότερα έθνη. Οι καπεταναίοι είναι γενικά ενάντια στο δάνειο, από ένα φόβο ότι θα μπορούσε να πέσει στα χέρια των ανταγωνιστών τους, και θα τους στερούσε την εξουσία. Το υπόλοιπο έθνος προσβλέπει στην άφιξή του με μια πυρετώδη αδημονία. Πιστεύουν, πραγματικά, ότι, αν εφαρμοστεί σωστά, δεν θα εξασφάλιζε μόνο την ανεξαρτησία τους αλλά και την ελευθερία τους.
Όταν ήμουν στο Άργος, ελήφθησαν μέτρα για να τεθεί το θέμα υπό εξέταση από την κυβέρνηση. Οι συνεδριάσεις του νομοθετικού σώματος επαναλήφθηκαν. μέτρα προτάθηκαν για την παρακράτηση των χρημάτων και για την εξασφάλιση της πληρωμής των τόκων. Δεν θα μπω σε λεπτομέρειες αυτών των μέτρων, καθόσον αυτά περιλαμβάνουν σχεδόν ολόκληρο το κυβερνητικό πεδίο. Οι εκπρόσωποι θέσπισαν ορισμένους υγιείς νόμους. Φάνηκαν υπερβολικά άπληστοι για την εξουσία τους πάνω στο πορτοφόλι του λαού, και τόσο προσεκτικοί για το δημόσιο χρήμα όσο παροιμιωδώς είναι για το δικό τους.
Κόμματα. — Τα πολιτικά κόμματα στην Ελλάδα μπορεί να ειπωθεί είναι τρία. Πρώτον, υπάρχουν οι καπεταναίοι, οι οποίοι αποβλέπουν στην εξουσία και τη λεηλασία. Αυτοί γενικά κλίνουν προς τη Δημοκρατική πλευρά ως μέσο διατήρησης αυτών των πλεονεκτημάτων και για την αποφυγή ενός κυρίου υπό βασιλική κυβέρνηση. Αυτό το κόμμα διαθέτει πλούτο και ισχύ, αλλά έχουν δυνατούς αντιπάλους, και μπορούν να διατηρήσουν τα συμφέροντά τους μόνο παρατάσσοντας εαυτούς με την πλευρά του λαού - γεγονός που αρχίζουν να εκτιμούν. Ιδιαίτερα πάντα τους το τόνιζα αυτό και οι στρατιωτικοί αρχηγοί, ως εκ τούτου, με θεωρούσαν δικό τους ιδιαίτερο φίλο, ενώ εγώ απλά τους συμβούλευα για το καλό του συνόλου.
Δεύτερον, υπάρχουν οι προεστοί και οι ολιγάρχες: Αυτοί, επίσης, αποσκοπούν στην εξουσία και διαρπαγή. Κοιτάζουν για έναν ξένο βασιλιά ως μέσο στήριξης της επιρροής τους. Το τρίτο μπορεί να ονομαστεί εθνικό κόμμα: αποτελούνται από εκείνους που δεν είναι υποταγμένοι στη στρατιωτική ή τη πολιτική ολιγαρχία. Εννοώ την αγροτιά, τους εμπόρους, τους κατοίκους της πόλης, μερικούς των νησιωτών, και κάποια εξαιρετικά μυαλά. Όταν μια εισβολή πλησιάζει, το εθνικό κόμμα κλίνει προς τους στρατιωτικούς αρχηγούς: όταν (βρίσκεται) σε απόσταση, είναι ξεσηκωμένοι ενάντια στους εκβιασμούς τους. Βαθμιαία κερδίζουν δύναμη.
Εκπαίδευση. — Από ότι έχει δηλωθεί, φαίνεται ότι υπάρχει μεγάλη έλλειψη από μορφωμένους άντρες στην Ελλάδα. Αυτό γίνεται αισθητό στο αντιπροσωπευτικό σώμα, στο δικαστικό σώμα,, στις περιφέρειες, στο στρατό και το ναυτικό - εν συντομία, σε κάθε κρατική υπηρεσία. Με την ίδρυση σχολείων και τη δημοσιότητα, με την εγκατάσταση των εισερχόμενων μεταναστών και των ταξιδιωτών, και την επιστροφή των φωτισμένων Ελλήνων στη χώρα τους, αυτός ο επιθυμητός στόχος μπορεί να επιτευχθεί εγκαίρως».
Policy of Greece. —How is the policy of Russia and the Holy Alliance to be parried by Greece? It cannot be affected by any by-course; for wily as the Greeks are, the spies, the priests, and the diplomatists of the barbaric league, are their match, and will not allow them to make their approaches under ground to the citadel of freedom. With courage, therefore, they must advance, but cautiously, and without giving offence. Meanwhile, let them lay the solid foundations of their rights, and court the friendship of England, of America, and of all who love virtue. Whatever may then be the fate of the Greek people, whether dependent or independent, whether republican or monarchical, they will have the best means for promoting their liberties and their happiness. The public departments in Greece next claim your consideration.
The Executive Body has hitherto been composed of men of various characters. At one time influenced by Mavrocordato, when the Primates, the Fanariots, and the foreign interests, predominated. The leading features of the government were then order, and some say intrigue. At another time Colocotroni obtained, by his martial fame, his riches, and his extensive family connections, an ascendancy; then prevailed the military power, united at first with the democratic, but afterwards with oligharchical, interests; and, lastly, a sort of league was formed to put down the plunderers. Conduriotti was placed at the head of this administration, and the islands assumed their due weight. The Executive Body has hitherto exercised a degree of power that is inconsistent with republican government. The principles of a wild liberty have all along prevailed in Greece, but those of civil liberty are only beginning to be duly appreciated and followed. The depredations of the military chiefs and oligarchs have brought home to the bosoms of the peasantry the blessings of order and of security for person and property. They begin with arms in their hands to defend their lands and purses; and they look to their representatives for the proper appropriation of their revenues, and the general direction of their armies and fleets.
The Legislative Body is composed of persons selected by the civil and military oligarchs and the people. They naturally lean to the interests of their electors. They are respectable in character, but, like most other public functionaries in Greece, are deficient in intellectual aptitude, and have but little knowledge of business. They are friends to order, and enemies to all extortion, and are careful of the people's money. Nothing could exceed the firmness and dignity of their conduct when attacked by the emissaries of Colocotroni. To raise the character of this body is an object of primary importance. This is to be effected by making the people take a strong interest in the elections; by pointing out to them able men for their representatives; by selecting some important person for their president, and by giving publicity to their proceedings. My exertions have been directed to these ends.
Ministers.—Mavrocordato, Negri, Coletti, and others of the ablest Greeks, have filled the office of ministers. When I reached Argos, no minister, except one for the interior, a priest, had been appointed. I ventured strongly to animadvert on this neglect, especially at a time when every arrangement was to be made for the appropriation of the loan, and the defence of the country.
Administration of Justice.—The Byzantine and parts of the Napoleon codes prevail in Greece. Neither are, however, much attended to, and the administration of justice is in its lowest state. Perhaps this is an advantage to Greece. She has no lawyer-tribe to teaze, impoverish, and enslave her to the end of time; she has no old prejudices and sacred mountains of parchment to get rid of; and she is ready to accept the best code of laws that can be offered. Can she hesitate in accepting one founded on the scrutinizing principles of Bacon, and supported at every step by reasons, the soundness of which are almost mathematically demonstrated?
Police.—The police is best supported by the military chiefs, especially at Athens. With the exception of the town of Missolonghi, personal security prevails to a much greater degree than under the Turkish government. Assassinations are extremely rare. Travellers move about with great safety.
Prefects.—This is a government of Prefects. Under newly-formed states, it is absolutely necessary that strong power should be vested in certain persons, in every district, and that they should be made responsible for the constitutional exercise of it. Unless these local authorities are established, whatever the vigour of the central control, the distant provinces fall a prey to some despot, or to anarchy. In Greece, the Prefects are ill selected. Instead of having a leading influence in their districts, they are generally the tools of the principal Primates or Captains.
The Primates—are addicted to Turkish habits and principles of government. In the Morea they have great influence. In Eastern and Western Greece, that of the Captains predominates. Hydra is ruled by the Primates, who are under the dominion of the maritime mob. The government of Spetzia is somewhat similar, but Ipsara is influenced by constitutional maxims. The other islands are under mild administrators.
State of the Greek Church.—The ceremonies of the Greek church are tawdry and irrational. The priests, though they possess considerable influence, do not appear to have the same preponderating sway over their flocks that is exercised in some catholic countries. This may be attributed to their poverty and to the counteraction of the Mahommedan religion. Where toleration and a variety of religions prevail, there the power of the priests must be subdued, except within the pale of the established state creed- The Greek priests were greatly instrumental in bringing about the glorious revolution. They traversed the country, and enlisted their votaries in the honourable plot; they fought in the ranks of the noble insurgents, and many of them are permanently engaged as soldiers, and some as captains. During the period of their military service, they are suspended from the exercise of their ecclesiastical functions. This rule does not extend to peaceful employments. The vice-president of the legislative body and the minister of the interior are of the clerical order. The priests are industrious. Most of them are engaged in agriculture and other useful labours. The dress of the pastors, when not on duty, in the country, is like that of the peasantry, and they are only distinguished from them by their beards. I everywhere found both the people and the clergy most anxious to receive the Scriptures in their native tongue. This I consider a matter of importance, because the first step towards the knowledge of any subject must be a right exposition and understanding of the same. By this means, the people will gradually become enlightened; the priests will lose the power of plotting, enslaving, and plundering; superstition will give way; and the dictates of religion will coincide with those of utility.
The Captains either are brave men themselves, or are the offspring of brave men, whom the Turks could not subdue, and, therefore, made terms with them, and gave them a sort of feudal tenures. They are, for the most part, descended from cultivators and shepherds. Some of them have been corrupted, by coming in contact with, and exercising sway under, the Turks. In general, they are simple in their manners, are excellent mountain warriors, are keen plunderers, and are cruel only towards their enemies. They lean to democracy, from a love of their wild liberty, from a jealousy of the Primates and Fanariots, and from a dread of being put down by a foreign king. Their passions on this last subject have been well heated.
The People.—The peasantry of Greece possess a large share of rustic virtue. They were within the sphere of Turkey's oppression, but without the sphere of her corruption. Not so with the people of the towns, who, consequently, partake of her vices. This people, but for want of instruction, are as fitted to be free as any nation on earth. And only those who pretend that" the slaves of to-day are not qualified to be freemen to-morrow"—I mean the oligarchs —are unworthy of the blessings of liberty, because they are luxurious, corrupted, avaricious, and tyrannical. I shall not dwell on the virtues of the Greek peasantry, because they are admitted by all men. Their martial spirit is not inferior to that of the regular soldiery, and some consider them as the stoutest and most formidable warriors in Greece.
Vices.—I shall now speak of some of the defects that predominate in the Greek character. Avarice is a prevailing vice in Greece. In a despotic government, it is necessary for the slave to be penurious, to hold fast, and to bury his money. Vices are hardly vices under absolute government. There avarice, intrigue, cunning, falsehood, servility, robberies, insurrections, and, sometimes, frightful murders, are the only methods of selfdefence. There every thing is confounded, and the sole measure of security is to be found in a perverse application of the principles of utility.
Plunderers.—The Turks taught the Greeks to be plunderers. Their exactions drove the cultivators and shepherds into the mountains, where they lived like wolves, and became freemen, outlaws, and plunderers. The survivors grew warlike,—sometimes the terror, sometimes the allies of the Turks, and at last the assisters of Grecian freedom. Such was the origin of most of the Captains. It must not, however, be supposed that the Captains are the only plunderers; many of the Primates possessed power and wealth under the Ottoman rule, and they are as grasping as the soldiers.
Intriguers.—The Greeks, especially those of Constantinople, the Fanariots, excel in finesse, sophistry, political intrigue, and crooked diplomacy. Such are the tactics of absolute governments. They are equally necessary to avoid ruin or to attain fortune. By pursuing this course the Greeks slid into the favour of their masters, and were appointed governors of provinces, interpreters, &c. Who then can be surprised that the Greek slave should select the winding path which is surrounded by splendid scenery and leads to the temple of luxury? In a good cause, intriguing politicians can never reach their goal as soon by a zig-zag, as a good man would by a direct, course. Their sly manoeuvres may always be foiled by a bold straight-forward and persevering attack.
The resources of Greece are great but unexplored, Nature has been bountiful to her, but the Turks, blinded by prejudice and heated by passion, have neglected their true interests, and have destroyed her wealth, lands, and liberties,—all have been equally blasted.
Agriculture is in Greece in its lowest state. Here and there the fields are well irrigated, but this is not generally the case. The best means of improving this most useful science would be through the medium of foreign settlers, and by the establishment of an agricultural society and branch farms, for the purpose of demonstrating the first principles of culture, of introducing fresh productions, such as vegetables, artificial grasses, &c. and of improving the breed of cattle, especially of sheep and goats. The vine and the olive, as also the silk-worm, require likewise particular attention.
Commerce.—Where there is but small capital, few wants, no security, little probity, and no credit, commerce must stagnate. How is this state of things to be changed in Greece? By good government, by education, by publicity, by the establishment and enforcement of good laws, by great rigour towards pirates, and by the example of a scrupulous integrity on the part of the administration in all its financial measures; in a word, by proving to the people and the merchants how much it is their interest to be industrious and honest.
Revenues.—The people are not oppressed by the amount of taxes, but they are ruined by the manner in which the Captains and the Primates collect them; by the revenues entering the pockets of these individuals instead of being sent to the exchequer; by their being appropriated to private purposes instead of being devoted to the protection of their lands and country from the Turks, many parts of which are yearly overrun and destroyed ; and by the occasional unlawful exactions and system of free-quarter pursued by the Captains. What are the remedies for these evils? The exposure of the abuse and of its fatal consequences; the acquisition of power on the part of the government, to enable them to force the Captains and Primates to place the revenues in the public coffers; the enrolment of the people as a militia, hostile equally to foreign and domestic enemies; and an increased vigour and activity on the part of the representative body.
Loan,—The Greeks think they have but one want—that of money. This is a false notion, and attended with bad consequences: because, in every department of the government, all except money is neglected. Endeavours were made to remove this notion by proving that the richest had been subdued by the poorest nations. The Captains are in general averse to the loan, from a dread that it would fall into the hands of their antagonists, and deprive them of power. The rest of the nation look forward to its arrival with a feverish impatience. They think, and with truth, that, if well applied, it would not only secure their independence but also their freedom. When I was at Argos, measures were taken to bring the subject under the consideration of the government. The sittings of the legislative body were resumed; measures were recommended for the appropriation of the money and for securing the payment of the interest. I will not enter into a detail of these measures, as they embrace nearly the whole field of government. The representatives enacted some wholesome laws. They appeared exceedingly jealous of their power over the people's purse, and as careful of the public money as they proverbially are of their own.
Parties.—The political parties in Greece may be said to be three. First, there are the Captains, who look to power and plunder. They generally lean to the democratic interests, as a means of preserving these advantages and of avoiding a master under kingly government. This party have riches and courage, but they have powerful opponents, and can only preserve their interests by ranging themselves on the side of the people—a fact which they begin to appreciate. I was always pouring this into their ears, and the military chiefs, therefore, considered me as their particular friend, whereas I was merely consulting the good of the mass. Secondly, there are the Primates and Oligarchs: these, too, are for power and plunder. They look to a foreign king as the means of supporting their influence. The third may be called the national party: they consist of those who are not subdued by the military or civil oligarchs; I mean the peasantry, the merchants, the townspeople, some of the islanders, and a few fine spirits. When invasion has been near, the national party have inclined towards the military chiefs: when at a distance, they have risen against their extortions. By degrees they gain strength.
Education.—-From what has been stated, it appears that there is a great want of educated men in Greece. This is felt in the representative body, in the administration of justice, in the prefectures, in the armv and navy—in short, in every department of the state. By the establishment of schools and publicity, by courting the ingress of settlers and travellers, and the return of enlightened Greeks to their country, this desirable end may in time be obtained.
Η άμυνα της Ελλάδας αξίζει τώρα την προσοχή σας.
Ναυτικό. — Το ελληνικό ναυτικό αποτελείται κυρίως από εμπορικά - μπρίκια από την Ύδρα, τις Σπέτσες και τα Ψαρά. Ανέρχονται σε περίπου ογδόντα ιστία (πανιά).
Το Βρίκιον «Περικλής» Έλληνας ναυτικός
Αυτός ο τύπος ιστιοφόρου έφερε στη πλώρη «πρόβολο» (το κοινώς λεγόμενο "μπαστούνι" ή "μπαμπρέσο") για τους τρεις "αρτέμωνές" του (3 κατάπλωρα τριγωνικά ιστία). Τα ιστιοφόρα (ανάλογα προς το μέγεθός τους) είχαν έναν ή δύο ιστούς, για τα "τετράγωνα" ιστία, τα τριγωνικά (λεγόμενα και "προίστια") και για τον "επίδρομο" (πρυμναίο τραπεζοειδές ιστίο). Τα μεγάλα ιστιοφόρα σκάφη είχαν τρεις ιστούς: τον "ακάτιο" ιστό στην πλώρη, τον "μεγάλο" ιστό στο μεσαίο τμήμα και τον "επίδρομο" ιστό στην πρύμνη.
Τα μπρίκια λόγω των ναυτικών αρετών τους θεωρήθηκαν τα προσφιλέστερα πλοία των Ελλήνων κατά την διάρκεια του Αγώνα της Ανεξαρτησίας. Λόγω των συχνών ναυμαχιών με πειρατές ακόμα και τα εμπορικά πλοία -τα χρόνια εκείνα- έφεραν πυροβόλα, ώστε καμία διαφορά δεν υπήρχε μεταξύ του Βρικίου και του πολεμικού Βρικίου (δηλαδή του Πάρωνα), που πρόσθετα έφερε 12 - 18 πυροβόλα (κανόνια) στο κατάστρωμα και πλήρωμα 100 άνδρες.
Αυτά τα σκάφη συντηρήθηκαν εν μέρει από ιδιωτικές συνεισφορές και οι ναυτικοί είναι επιδέξιοι και γενναίοι. Ο Ελληνικός στόλος έχει τα ίδια χαρακτηριστικά με τον Ελληνικό στρατό. Δεν είναι ισοδύναμη η σύγκριση με τον ενωμένο Τουρκικό στόλο, όμως έχει αποκτήσει μια υπεροχή επ’ αυτού, λόγω της ανωτερότητας των ναυτών και των στρατηγικών του. Όταν λέω στρατηγικές, δεν αναφέρομαι σε εκείνες ενός υψηλά οργανωμένου ναυτικού, γιατί έναντι αυτών είναι ανεπαρκείς. Όμως υπάρχουν στρατηγικές για άτακτους στόλους καθώς και στρατούς, - για κουρσάρους και πειρατές, όπως για αντάρτες, πίνταρους και στρατιότι.
Οι Πίνταροι ήταν παράτυποι στρατιωτικοί πλιατσικολόγοι, γυρολόγοι στην Ινδική υποήπειρο του 17ου έως τις αρχές του 19ου αιώνα, οι οποίοι συνόδευσαν αρχικά τον στρατό των Μογγόλων , αργότερα τον στρατό των Μαράθα, και τελικά μόνοι τους, προτού εξαλειφθούν στον πόλεμο 1817-19. Ο Στάνχοπ τους είχε γνωρίσει κατά τη θητεία του στην Ινδία.
Στρατιότι ονομάστηκαν ένοπλα και έφιππα μισθοφορικά σώματα προερχόμενα από περιοχές των Βαλκανίων, τα οποία παρείχαν σχετικές υπηρεσίες σε διάφορα βασίλεια της Ευρώπης από τον 15ο έως τον 17ο αιώνα.
Αυτή είναι και η αληθινή στρατιωτική και ναυτική πολιτική που πρέπει να ακολουθήσει η Ελλάδα. Δεν μπορεί να αντιμετωπίσει τους Τούρκους σε τακτικό πόλεμο, αλλά μπορεί να τους καταπονεί και παρενοχλεί μέχρι τέλους. Η Ελλάδα θα πρέπει να έχει τέσσερις καλές φρεγάτες, εξήντα από τα δικά της ιστιοφόρα (μπρίκια), τρία ή τέσσερα ατμόπλοια, μερικά καταδρομικά και λίγες κανονιοφόρους. Μπορεί τότε να είναι ασφαλής έναντι κάθε ναυτικής δύναμης, με εξαίρεση την Αγγλία. Ίσως η Επιτροπή να είναι σε θέση να προμηθευτεί για την Ελλάδα μερικά καταδρομικά, ένα ατμόπλοιο και μια καλή κανονιοφόρο ως μοντέλο. Ένας ή δύο καλοί αξιωματικοί του ναυτικού - οι οποίοι θα μπορούσαν να κάμψουν στις εγγενείς προκαταλήψεις και να αντέχουν, με ήρεμο μυαλό, κάθε λογής αναποδιές - θα ήταν οι πιο χρήσιμοι βοηθοί στην υπόθεση.
Στρατός. — Οι καπεταναίοι είναι ταπεινής καταγωγής και πολλοί από αυτούς προέρχονται από βοσκούς. Αυτοί ή οι πρόγονοί τους έχουν διακριθεί με το να ξεφύγουν από την τυραννία των Τούρκων, προσφεύγοντας στα όπλα, και από τις μικρές εξεγέρσεις φυγόδικων και τις ληστείες τους, που τελικά υποχρέωσαν τους καταπιεστές τους να δεχθούν τη συμμαχία τους. Αυτοί είναι οι άντρες που, με την ανδρεία και αντοχή τους, έχουν διατηρήσει ένα πνεύμα αντίστασης και πολεμικής προετοιμασίας στο λαό, έως ότου το έθνος έχοντας τελείως εξαφθεί από τη Τουρκική καταπίεση, επιτέλους ξέσπασε σε μια παράλογη εξέγερση και, σε αντίθεση με όλους τους υπολογισμούς, καταλήγει στην απελευθέρωση τους. Οι φρικτές σφαγές που διαπράχθηκαν από τους Έλληνες έχουν στραφεί εναντίον τους αληθώς, αλλά πιο άδικα ενάντια στις αιτίες τους. επειδή ο στόχος του αγώνα τους ήταν να αποβάλουν την κακία και να ιδρύσουν μια κυβέρνηση που θα προωθούσε την αρετή.
Αυτές οι τρομακτικές σφαγές αναχαίτισαν τους Τούρκους στη συμπεριφορά με τους εχθρούς τους σε διάφορες περιπτώσεις. αλλά, από την άλλη πλευρά, τους έχουν ενσπείρει τον τρόμο, και έχουν εκκαθαρίσει τη χώρα από τους αγριάνθρωπους που ποτέ δεν θα μπορούσαν να ήταν φίλοι τους, και πάντα θα έθεταν σε κίνδυνο την ελευθερία τους. Ωστόσο, ο μετριασμός ή η άρνηση αυτών των αγριοτήτων είναι λανθασμένη πολιτική. Οι Έλληνες, ως εκ τούτου, έχουν κατηγορηθεί ανοιχτά για έλλειψη χριστιανικής φιλανθρωπίας. υπερασπίστηκαν με πάθος τη συμπεριφορά τους, μολονότι, έχουν επικριθεί, και σταδιακά γίνονται λιγότερο αιμοχαρείς. Παρατηρείστε τη συμπεριφορά τους στην Κόρινθο.
Οι καπετάνιοι είναι, γενικά, αμόρφωτοι και απλοί στους τρόπους τους. έξυπνοι, γενναίοι και εξαιρετικοί πολεμιστές στα βουνά. Οι στρατιώτες προσλαμβάνουν τις κακίες και τις αρετές των ανωτέρων τους, με τους οποίους ζουν με απλές συμφωνίες, και σπάνια τιμωρούνται. Πληρώνονται πολύ παράτυπα. κι' όταν δυσαρεστούνται με τους καπετάνιους τους, είτε επαναστατούν είτε τους αφήνουν. Τα στρατεύματα είναι καλύτερα πειθαρχημένα από ότι κατά την έναρξη της επανάστασης. αλλά λέγεται ότι είναι λιγότερο τολμηροί, επειδή η έξαψη που προκαλείται από τα πάθη, η αγάπη για την ελευθερία, ο θρησκευτικός ενθουσιασμός και η ελπίδα της λαφυραγωγίας, πέφτουν αρκούντως. Οι Έλληνες στρατιώτες είναι εξαιρετικά ανθεκτικοί. μπορούν να κάνουν μεγάλες πορείες. φέρουν βαριά βάρη στη πλάτη τους. ζουν συνεχώς στο ύπαιθρο. προχωρούν χωρίς εφόδια. υποφέρουν μεγάλες στερήσεις. αντέχουν βρωμιά και ζωύφια και εξακολουθούν να διατηρούν το υψηλό ηθικό τους. Είναι ταχείς σαν άλογα, και μόλις γίνονται αντιληπτοί. και αν μια αγάπη για την ελευθερία μπορεί να διασφαλίσει την εγκαρτέρηση, σχεδόν ακαταμάχητοι στις άγριες αντοχές τους. Το μυαλό κάθε στρατιώτη είναι στραμμένο στην επιτυχία.
Έλληνας πολεμιστής - Κλέφτης
Κανένας Έλληνας δεν επιτρέπει ποτέ το ενδεχόμενο να υποταχτεί ξανά στους Τούρκους. Αν μιλήσεις για εκατομμύρια που πρόκειται να ξεχυθούν μέσα στη χώρα τους, πάλι δεν φαίνονται ποτέ να τρομάζουν. Σου λένε ήρεμα ότι όσο περισσότεροι έρχονται, περισσότεροι θα πεινάσουν ή θα πετσοκοφτούν από τους Έλληνες. Αυτό το γενναίο αίσθημα είναι γενικό. Η άποψή μου είναι ότι ο αγώνας, οπωσδήποτε, παρατεταμένος, πρέπει να πετύχει και πρέπει να οδηγήσει σε καλυτέρευση τη κατάσταση, όχι μόνο της Ελλάδας, αλλά και της Ασίας.
Επιθετικές επιχειρήσεις. — Η (Υψηλή) Πύλη υποσχέθηκε να ανταμείψει τους Πασάδες της με τις επαρχίες που θα κατακτήσουν. Ο Πασάς της Αιγύπτου έχει στην κατοχή του τη Ρόδο, και ασχολείται με την υποταγή της Κρήτης, όπου τα φρούρια είναι στα χέρια του, αλλά ένας γενναίος αγρότης βρίσκεται στα όπλα στα βουνά.
Η Επανάσταση του 1821 στη Κρήτη, κατά τη πρώτη περίοδο του αγώνα:
Η Επανάσταση του 1821 εξαπλώθηκε γρήγορα και στην Κρήτη, παρά το γεγονός ότι οι τοπικές συνθήκες ήταν εξαιρετικά δυσμενείς. Η συμμετοχή της Κρήτης στον πανεθνικό ξεσηκωμό αποφασίστηκε στο μοναστήρι της Παναγίας της Θυμιανής στα Σφακιά, στις 15 Απριλίου 1821. Στις 14η Ιουνίου 1821 σημειώθηκε και η πρώτη μεγάλη νίκη των επαναστατών στο Λούλο Χανίων. Η τουρκική διοίκηση της Κρήτης απάντησε με γενική κινητοποίηση και με βιαιοπραγίες πρωτοφανούς αγριότητας. Αποκορύφωμα υπήρξε η μεγάλη σφαγή του Ηρακλείου (24 Ιουνίου 1821), που έμεινε για πολλά χρόνια στη μνήμη του λαού ως «ο μεγάλος αρπεντές».
Οι φιλοδοξίες των τοπικών οπλαρχηγών και η απουσία γενικού αρχηγού στην Κρήτη έκαναν τον συντονισμό του αγώνα αδύνατο. Ζητήθηκε λοιπόν από τον Δημήτριο Υψηλάντη, που εκπροσωπούσε την υπέρτατη επαναστατική αρχή στην Ελλάδα, να διορίσει στην Κρήτη ένα Γενικό Αρχηγό «εις τον οποίον να υποταχθούν οι μεταξύ των ερίζοντες και ουδένα υπέρτερον του άλλου αναγνωρίζοντες Κρήτες οπλαρχηγοί». Ο Υψηλάντης διόρισε ως Γενικό Διοικητή Κρήτης τον Μιχαήλ Κομνηνό Αφεντούλη (ή Αφεντούλιεφ), ο οποίος κατέβηκε στην Κρήτη τον Νοέμβριο 1821 και παρέμεινε στο νησί έναν ακριβώς χρόνο, ως το Νοέμβριο του 1822. Κατόρθωσε να ανασυντάξει τις επαναστατικές δυνάμεις και να κρατήσει την επανάσταση ζωντανή, φρόντισε και να συγκροτηθεί Γενική Συνέλευση των Κρητών στους Αρμένους Αποκορώνου (11-22 Μαΐου 1822) και να ψηφιστεί το «Προσωρινόν Πολίτευμα της Κρήτης», καθώς και «Σχέδιον Προσωρινής Διοικήσεως της νήσου Κρήτης», με πρότυπο τις αποφάσεις της Εθνοσυνέλευσης της Επιδαύρου. Ο αγώνας στην Κρήτη φάνηκε να εξελίσσεται παράλληλα με τον αγώνα της άλλης Ελλάδας.
Ο σουλτάνος για να καταστείλει την Κρητική επανάσταση ζήτησε τη βοήθεια του αντιβασιλέα της Αιγύπτου Μεχμέτ Αλί, ο οποίος αποβίβασε Αιγυπτιακό στρατό στην Κρήτη (τέλη Μαΐου 1822), γεγονός που οδήγησε την επανάσταση σε μεγάλη κρίση. Ο Αφεντούλης θεωρήθηκε υπεύθυνος για πολλές πολεμικές αποτυχίες, καθαιρέθηκε από τα μέλη ενός νεοσύστατου «Κρητικού Συμβουλίου» και φυλακίστηκε το Νοέμβριο του 1822. Οι Κρήτες «Παραστάται και Πληρεξούσιοι της Πατρίδος» (ως ονομάζονταν οι αντιπρόσωποι στις Εθνοσυνελεύσεις της Πελοποννήσου) ζήτησαν το διορισμό νέου Διοικητή και ο Ιωάννης Κωλέττης υπέδειξε ως νέο Αρμοστή Κρήτης τον Υδραίο Εμμανουήλ Τομπάζη (αδελφό του Ιάκωβου Τομπάζη, πρώτου ναυάρχου του Υδραίικου στόλου), ο οποίος έφτασε στο νησί το Μάιο του 1823. Ο κρητικός αγώνας εισήλθε έτσι σε νέα φάση.
Παράλληλα, αρχές Ιουνίου 1823, έφτασε στην Κρήτη, ως νέος διοικητής του Αιγυπτιακού στρατού, ο Χουσεΐν βέης, με νέες στρατιωτικές δυνάμεις και άφθονο πολεμικό υλικό. Προκάλεσε καταστροφές χωριών, όπως τη θυσία 370 χριστιανών στο σπήλαιο του Μελιδονίου (Ιανουάριος 1824). Ο Εμμ. Τομπάζης απηύθυνε έκκληση για βοήθεια προς τον Πρόεδρο του Εκτελεστικού Γεώργιο Κουντουριώτη, βοήθεια δεν έφθασε και η επανάσταση φάνηκε να κάμπτεται παντού, ιδιαίτερα μετά την εισβολή του Χουσεΐν στα Σφακιά και την καταστροφή της επαρχίας στα τέλη Μαρτίου. Στις 12 Απριλίου ο Τομπάζης εγκατέλειψε την Κρήτη, ζητώντας από τους Κρητικούς να συνεχίσουν με κάθε θυσία τον αγώνα.
Στα τέλη Μαΐου 1824 ο Χουσεΐν διακήρυττε ότι κατέπνιξε την επανάσταση στην Κρήτη. Ο τουρκοαιγυπτιακός στρατός ήλεγχε όλα τα πεδινά μέρη και ο αγώνας πήρε μορφή ανταρτοπόλεμου. Ανταρτικές ομάδες συνέχισαν τον αγώνα με νυκτερινές επιθέσεις και δολιοφθορές κατά των Τούρκων. Αυτοί ήταν οι περιβόητοι “Καλησπέρηδες”. Ανάλογες ανταρτικές ομάδες που ονομάζονταν Ζουρίδες σχημάτισαν και οι Τούρκοι. Φαινόταν ότι η επανάσταση στην Κρήτη είχε κατασταλεί και περιοριζόταν απλώς σε σποραδικές επιθέσεις ανταρτών σε χωριά και φρούρια των Τούρκων.
Το καλοκαίρι του 1825, Κρήτες επαναστάτες, οι οποίοι κατά καιρούς είχαν καταφύγει στην άλλη Ελλάδα, επέστρεψαν στο νησί και θα αναζωπυρώσουν την επανάσταση. Με επικεφαλής τους Δημήτριο Καλλέργη και Εμμανουήλ Αντωνιάδη θα καταλάβουν το φρούριο της Γραμβούσας (9 Αυγούστου 1825) στο ομώνυμο ακρωτήριο της Δυτικής Κρήτης, ενώ την ίδια ημέρα άλλοι επαναστάτες κατέλαβαν το φρούριο της Κισάμου. Προσπάθεια των Τούρκων να ανακτήσουν αυτά τα φρούρια απέτυχε και έτσι άρχισε στην Κρήτη μια νέα επαναστατική περίοδος, η λεγόμενη περίοδος της Γραμπούσας (1825-1828)………..
Ο Λ. Στάνχοπ θεωρούσε την απελευθέρωση και της Κρήτης μεγάλης σπουδαιότητας ζήτημα. Η αναφορά του στο πιο πάνω σημείο σε κάποιο «γενναίο αγρότη που βρίσκεται με τα όπλα στα βουνά της Κρήτης», θα μπορούσε να αφορά οποιονδήποτε από τους πολλούς τοπικούς οπλαρχηγούς Κρήτες αγωνιστές, που δρούσαν κατά την περίοδο που ο Στάνχοπ βρισκόταν στην Ελλάδα ……..
Ο Mahommed-Ali δεσμεύτηκε επίσης να εισβάλει στο Μοριά με 5.000 τακτικά και 20.000 άταχτα στρατεύματα. Αυτός ο στρατός πρόκειται να αποβιβασθεί στη Μεθώνη και στη Κορώνη. Ένα τμήμα στη συνέχεια πρόκειται να βαδίσει προς την Τριπολιτσά και το άλλο να κινηθεί προς την Πάτρα και να σαρώνει την πεδιάδα. Υπάρχει λόγος να ελπίζουμε ότι ο Mahommed-Ali δεν θα πετύχει σε αυτήν την επιχείρηση, επειδή είναι ζηλότυπος και φοβάται τη Πύλη. Ο Μαμελούκος Ibrahim Bey έχει εγείρει μια εξέγερση εναντίον του, η πρωτεύουσά του καταστράφηκε από μια πυρκαγιά κατά την οποίαν το οπλοστάσιο και το σώμα του πυροβολικού καταστράφηκαν: ασχολείται με τον πόλεμο στην Κρήτη και η πανούκλα μαίνεται στην Αλεξάνδρεια.
Ο Ομέρ-Πασά διευθύνει ένα σώμα από τα Ιωάννινα, στη Δυτική Ελλάδα και το Μεσολόγγι…… Ομέρ Βρυώνης. Στις 23 Απριλίου 1821, στη γέφυρα της Αλαμάνας είχε κατανικήσει και την επαύριο οικτρά θανατώσει, με ανασκολοπισμό, τον Αθανάσιο Διάκο, όμως στις 8 Μαΐου του 1821, στο χάνι της Γραβιάς, είχε ταπεινωθεί από τον Οδυσσέα Ανδρούτσο.
Ο Πασάς της Σκόδρα προορίζεται για την Ακαρνανία και την Αιτωλία. Οι τουρκικοί και αιγυπτιακοί στόλοι είναι σε επαρκή δύναμη για την ανακούφιση των φρουρίων στην Ελλάδα. Αυτό θα συνεχίσει να ισχύει έως ότου ο ελληνικός στόλος καταστεί πιο αποτελεσματικός και συνεχώς απασχολούμενος…….. Η Σκόδρα είναι πόλη της βορειοδυτικής Αλβανίας. Από τα αρχαιότερα και ιστορικότερα μέρη της Αλβανίας, σημαντικό πολιτιστικό και οικονομικό κέντρο, λόγω της γεωστρατηγικής της θέσης. Ο Πασάς της Σκόδρα ανήκε στον Οίκο των Μπουσάτι, μιας εξέχουσας οθωμανικής - αλβανικής οικογένειας που κυβέρνησε το πασαλίκι της Σκόδρας από το 1757 έως το 1831.
Προάσπιση της Ελλάδας. — Υπέβαλα προς μελέτη της ελληνικής κυβέρνησης το ακόλουθο σχέδιο, το οποίο βασίστηκε εν μέρει στις προτάσεις του Οδυσσέα. Υπάρχουν δύο μεγάλοι δρόμοι από τους οποίους οι Τούρκοι μπορούν να εισβάλουν στην απελευθερωμένη Ελλάδα από το βορρά. Η μία από το Ζητούνι (Λαμία) και η άλλη από την Άρτα. Τα στρατεύματα της δημοκρατίας πρέπει να τοποθετηθούν ως εξής:
Στρατεύματα.
Ανατολική Ελλάδα. — Στη Σκασμάδα(;), κοντά στην Αγία Μαρίνα (Στυλίδας): 1.500 (άνδρες). Ένα αποσπασμένο σώμα για να διακόψει την επικοινωνία μεταξύ Λάρισας και Ζητουνίου: 500. Για να υπερασπιστεί τα τέσσερα περάσματα των Θερμοπυλών: 2.000. Το επίπεδο μεταξύ της θάλασσας και των Θερμοπυλών πρέπει να αμυνθεί με επιτόπια έργα, και – 1.000. Στην επαρχία Νέων Πατρών (Υπάτη): 3.000. Στην Αθήνα, το φρούριο του οποίου είναι αποτελεσματικό: 300. Στο Negropont (Χαλκίδα), για την προστασία της χώρας έως ότου μπορέσει να δημιουργηθεί ένας αποτελεσματικός αποκλεισμός: 1.000. Σύνολο για την Ανατολική Ελλάδα: 9.300 (άνδρες).
Παρατηρήσεις: - Δώδεκα χιλιάδες Ολύμπιοι είναι έτοιμοι να ξεσηκωθούν εναντίον των Τούρκων, υπό την προϋπόθεση ότι είναι εφοδιασμένοι με πληρωμή για ένα μήνα και επαρκή ποσότητα πυρίτιδας και μολυβιού. Εάν αυτοί οι αντάρτες μπορούσαν να προμηθεύονται από τη θάλασσα, θα αποτελούσαν ένα ισχυρό αντιπερισπασμό στο πίσω μέρος των εισβολέων. Ο Ελληνικός στόλος, πιστεύει ο Οδυσσέας (Ανδρούτσος), πρέπει να τοποθετηθεί κοντά στην Ψαρά, για να διασταυρώνεται με όλα τα Τουρκικά όπλα. Είμαι της άποψης ότι το Ελληνικό ναυτικό δεν πρέπει ποτέ να πάρει θέση (μάχης) μέχρι να αποκτήσουν υπεροχή έναντι των μοιρών (του στόλου) του εχθρού. μέχρι τότε πρέπει να εξαπλωθούν και να καταστρέφουν όπως (κάνουν) τα στρατεύματα τους.
Δυτική Ελλάδα. — Στην περιοχή Marrenorso (μάλλον εννοεί το Μακρυνόρος, που θεωρούνταν “οι Δυτικές Θερμοπύλες της Ελλάδας”...... Εκεί τον Ιούνιο του 1821, 81 Βαλτινοί υπό τον Ίσκο, τον Βαλτινό, τον Καραγιάννη και πρωτοπόρο τον Γώγο Μπακόλα, αποδεκάτισαν μια ολόκληρη στρατιά 6.000 Τούρκων του Ισμαήλ Πλιάσα, που κατέρχονταν απ’ την Λαγκάδα του Μακρυνόρους για να καταπνίξει την επανάσταση στην Ρούμελη και στον Μοριά....... Ο ιστορικός Απόστολος Βακαλόπουλος αναφέρει, ότι η μάχη του Μακρυνόρους το΄21, «έχει την ίδια θέση στην ιστορία που έχουν και οι αντίστοιχες της Αλαμάνας και της Γραβιάς».): 5.000 άνδρες, δηλαδή, στο απότομο-στενό φαράγγι: 3.000, και στη γειτνίαση: 2.000. Στο Μεσολόγγι, εκτός από τους γενναίους κατοίκους της πόλης: 400. Στο Ανατολικό ομοίως: 50. Στο Λεπάντο (Ναύπακτο), έως ότου πραγματοποιηθεί ο αποκλεισμός: 50. Συνολικός αριθμός στρατευμάτων για τη Δυτική Ελλάδα: 5.500 (άνδρες).
Πελοπόννησος. — Για τον αποκλεισμό της Πάτρας και την άμυνα της πεδιάδας: 2.000. Για Γαστούνη και Πύργο: 500. Για Βοστίτσα (Αίγιο): 300. Για τον αποκλεισμό Μεθώνης και Κορώνης: 500. Για ένα αποθεματικό σώματος στην Τριπολιτσά: 3.000. Για το Ναύπλιο (Νάπολη της Ρωμανίας) “Ρωμανία” αποκαλούσαν οι Βενετοί την Ανατολική Πελοπόννησο. Οι ίδιοι ονόμασαν “Αρχιπέλαγος” το σύμπλεγμα των Ελληνικών νήσων του Αιγαίου): 500. Για την Κόρινθο: 300. Για το Ναβαρίνο: 300. Συνολικός αριθμός στρατευμάτων στο Μοριά: 7.400 (άνδρες).
Τακτικοί στρατιώτες. — Ένα τάγμα 1.000 των τακτικών στρατευμάτων πρέπει να τοποθετηθεί στην έδρα της κυβέρνησης, και ένα πυροβολικό σώμα 500 ανδρών, (σύνολο) 1.500.
Κρήτη. — Για να ανακτηθεί η Κρήτη θα χρειαζόταν – 6.000
Χονδρικό σύνολο, τακτικών και άτακτων στρατευμάτων, για Ανατολική και Δυτική Ελλάδα, Πελοπόννησο και Κρήτη: 29.700 (άνδρες).
Γενικές παρατηρήσεις. Εκτός από τα παραπάνω στρατεύματα, η κυβέρνηση πρέπει να οργανώσει όλο το λαό και να συγκροτήσει πολιτοφυλακή ή εθνική φρουρά. Οι πιο έμπιστοι και γενναίοι άνδρες κάθε χωριού και πόλης πρέπει να επιλεγούν ως αξιωματικοί. Οι ομάδες πρέπει να συναθροίζονται και να ασκούνται κάθε Κυριακή, και θα πρέπει να είναι πάντα έτοιμοι να στραφούν εναντίον εγχώριων ή ξένων εχθρών. Όταν η χώρα βρίσκεται σε πιο οργανωμένη κατάσταση, θα ήθελα να συστήσω την υιοθέτηση του στρατιωτικού συστήματος που υπέβαλα στον Οδυσσέα για εξέταση.
Πολιορκίες. — Όλα τα απαραίτητα για τις πολιορκίες πρέπει να είναι προετοιμασμένα. Χωρίς αυτό, ή μια ναυτική ανωτερότητα, η Πάτρα, η Χαλκίδα και η Ναύπακτος, δεν μπορούν ποτέ να καταληφθούν, ούτε η Ελλάδα να καταστεί ασφαλής. Οι πόροι του νησιού της Ευβοίας, και της ωραίας πεδιάδας στη γειτνίαση της Πάτρας, θα επιτρέψουν μόνοι τους Έλληνες να συνεχίσουν τον πόλεμο.
Στρατιωτικοί για την κυβέρνηση. — Η ανάγκη διορισμού ενός καλού αξιωματικού στο εκτελεστικό όργανο, ενός στο υπουργείο πολέμου και ενός επιστήμονα στρατιωτικού για την κυβέρνηση, παρακινήθηκε έντονα από τον εκπρόσωπο της Επιτροπής (εννοεί τον εαυτό του).
Ουδετερότητα.
— Απομακρύνθηκα από τα καθήκοντά μου στην Ελλάδα κατόπιν εντολών του Βασιλιά της Αγγλίας. Αισθάνομαι την ανάγκη να πω πόσο οδυνηρή για μένα είναι η δυσαρέσκεια της Διοικήσεως και πόσο επιζήμια για την καριέρα μου. Οι υπουργοί της Αυτού Μεγαλειότητας έχουν, ωστόσο, αποφασίσει να διατηρήσουν ουδετερότητα απέναντι στα εμπόλεμα κράτη. - Όχι μια πλασματική, αλλά μια άκαμπτη, ειλικρινή, ευσυνείδητη ουδετερότητα. Δεν θα εκθέσουν τη χώρα τους που υποφέρει ακόμη, με το επικίνδυνο χρέος της, σε έναν γενικό πόλεμο. Θαυμάζω τη σοφία τους. Δεν πρέπει, ωστόσο, να εμβολιάσουμε το κακό στο καλό. δεν πρέπει να συγχέουμε τα δικαιώματα των ατόμων με δίκαιη ουδετερότητα με ότι αφορά το κράτος. Η Αγγλία δεν πρέπει να παραβιάσει την αξιοπιστία της έναντι άλλων χωρών, ούτε να συντρίψει τις παλαιότατες ελευθερίες των υπηκόων της. Μέχρι τώρα, οπουδήποτε η Ελευθερία έχει απλώσει τα ικετευτικά και ρωμαλέα της χέρια, οι Βρετανοί έχουν ανταποκριθεί στη κλήτευση.
Μισώ τον νεωτερισμό του δεσποτισμού και δεν μπορώ ποτέ να παραδεχτώ ότι οι υπουργοί ενός ελεύθερου κράτους έχουν το δικαίωμα να καταδυναστεύουν τα συναισθήματα και τις πράξεις των ατόμων. Δεν έχουν κανένα δικαίωμα να σας ειπούν να μην δείξετε κατανόηση για τα σφάλματα της Ελλάδας, ούτε να την βοηθήσετε με τις σκέψεις ή τα χρήματά σας. Το αίμα σας δεν θα παγώσει με την αφήγηση των συμφορών της, ούτε θα τρέξει άγρια με χαρά βλέποντας τις αλυσίδες της να σπάζουν, και οι άνθρωποι της να εκδηλώνονται με ελευθερία. Δεν θα την βοηθήσετε να καταπνίξει αυτά τα φυσικά συναισθήματα, με το να της μεταδώσετε τις γνώσεις, τα ήθη, τη θρησκεία και τον πολιτισμό σας.
Οι υπουργοί της Ιεράς Συμμαχίας μπορούν, πράγματι, να έχουν το δικαίωμα να ασκούν τέτοιες εξουσίες στους σκλάβους των κυρίων τους και να διατάζουν την Αγγλία να ακολουθήσει το παράδειγμά τους, κάτω από τη λύπη της απαρέσκειας τους. Όμως η Αγγλία θα έκανε καλύτερα να σηκώσει το κεφάλι της, ήπια να υποστηρίξει τα δικαιώματά της και να αντιμετωπίσει τον κίνδυνο της, παρά να υποταχθεί σε τέτοια δόγματα, και να πέσει στο χάος του δεσποτισμού. Η Βρετανία εξακολουθεί να είναι ισχυρή στη γνώση, στον πλούτο, στη φυσική δύναμη και ο κόσμος δεν μπορεί μόνιμα να την βλάψει εφ’ όσον διατηρεί την υπεροχή της ανώτερης αρετής.
Αυτή η έκθεση, ίσως, είναι πολύ μεγάλη, λαμβάνοντας υπόψη τη ελαχίστη πρωτοτυπία που περιέχει. Θα την ολοκληρώσω παρατηρώντας ότι τίποτα, σύμφωνα με την εμπειρία μου, δεν θα μπορούσε να είναι σοφότερο ή πιο φιλικό από τη συμπεριφορά της Επιτροπής προς τους Έλληνες. Προσπάθησαν να αναδείξουν τον χαρακτήρα τους και να υπηρετήσουν τον σκοπό τους. Κρατούν ανοικτές γι’ αυτούς τις πηγές της γνώσης και θα τις έχουν βοήθεια στην προμήθεια ενός δανείου το οποίο, εάν εφαρμοστεί σωστά, θα συμβάλει κυρίως στη σωτηρία τους, και από τη σωτηρία τους εξαρτάται το πεπρωμένο του ασιατικού κόσμου. Είμαι ειλικρινά δικός σας, Leicester Stanhope.
The defence of Greece now claims your attention. Navy.—The Greek navy is composed chiefly of merchant-brigs from Hydra, Spetzia, and Ipsara. They amount to about eighty sail. These vessels have been maintained partly by private contributions, and the sailors are skillful and brave. The Greek fleet is of the same character as the Greek army. It is not equal to cope with the combined Turkish fleet, but has gained a mastery over it by its superior seamen and tactics. When I say tactics, I allude not to those of a highly organized navy, for in these they are deficient; but there are tactics for irregular fleets as well as armies,—for corsairs and privateers as for guerillas, pindaries, and stratiots. This, too, is the true military and naval policy for Greece to pursue. She cannot cope with the Turks in regular warfare, but she can harass and worry them to death. Greece should have four good frigates, sixty of her own brigs, three or four steam-vessels, some privateers, and a few gun-boats, in commission. She might then be secure against every maritime power, with the exception of England. Perhaps the Committee might be able to procure for Greece some privateers, a steam-vessel, and a good gun-boat, as a model. One or two good naval officers, who could bend to native prejudices, and submit, with a serene mind, to all sorts of crosses, would be most useful auxiliaries in the cause.
Army.—The captains are of humble origin, and many of them are descended from shepherds. They or their forefathers have distinguished themselves by flying from the tyranny of the Turks, by having recourse to arms, and by their light fugitive movements and depredations, which eventually obliged their oppressors to court their alliance. These are the men who, by their courage and constancy, have kept up a spirit of resistance and of martial enterprize in the people; till the nation being highly excited by Turkish oppression, at last broke out in a mad insurrection, and, contrary to all calculation, ending in emancipating themselves. The horrid massacres committed by the Greeks have been urged against them with truth, but most unjustly against their cause; because the object of their struggle was to put down vice, and to establish a government that would promote virtue. These frightful slaughters have prevented the Turks from treating with their enemies on various occasions; but, on the other hand, they have struck them with terror, and have cleared the country of savages that never could have been their friends, and would always have endangered their freedom. To palliate or to deny these cruelties is, however, a false policy. The Greeks have, therefore, been openly accused of a want of Christian charity; they have passionately defended their conduct; they have, notwithstanding, been condemned, and are gradually becoming less sanguinary. Witness their conduct at Corinth. The Captains are, generally, uneducated and simple in their manners; intelligent, brave, and excellent mountain warriors. The soldiers partake of the vices and the virtues of their superiors, with whom they live on easy terms, and are rarely punished. They are paid very irregularly; and when dissatisfied with their Captains, either rebel or leave them. The troops are better disciplined than at the commencement of the revolution; but are said to be less daring, because the excitement occasioned by wrongs, the love of liberty, the enthusiasm of religion, and the hope of plunder, art- more faintly felt. The Greek soldiers are extremely hardy; can make long marches; carry heavy weights on their backs; live constantly in the open air; proceed without magazines; suffer great privations; endure dirt and vermin; and still preserve their high spirits. They are swift as horses, and scarcely tangible; and if a love of liberty can ensure perseverance, almost unconquerable in their wild fastnesses. Every soldier's mind is bent on success; no Greek ever admits the possibility of being again subjected to the Turks. If you talk of millions that are about to pour down into their country, still they never appear dismayed. They tell you calmly that as more come, more will be famished or mowed down by the Hellenists. This gallant feeling is universal. My opinion is, that the struggle, however, protracted, must succeed, and must lead to an improvement in the condition, not only of Greece, but of Asia.
Offensive Operations.—The Porte has promised to reward her Pachas with the provinces which they shall conquer. The Pacha of Egypt is in possession of Rhodes, and is engaged in the subjugation of Candia, where the fortresses are in his hands, but a brave peasantry are in arms in the mountains. Mahommed-Ali has also engaged to invade the Morea with 5,000 regular and 20,000 irregular troops. This army is to land at Modon and Coron. One division is then to march on Tripolitza, and the other is to move in the direction of Patras, and to sweep the plain. There is reason to hope that Mahommed-Ali will not succeed in this undertaking, because he is jealous and fearful of the Porte; the Mameluke Ibrahim Bey has raised an insurrection against him, his capital has been destroyed by a conflagration in which his arsenal and artillery corps have been consumed: he is engaged in war in Candia, and the plague rages at Alexandria. Omer-Pacha is directing a corps from Joanina, on Western Greece and Missolonghi. The Pacha of Scoudra is destined for Acarnania and AEtolia. The Turkish and Egyptian fleets are in sufficient force to relieve the fortresses in Greece. This will continue to be the case till the Greek fleet is rendered more efficient and constantly employed.
Defence of Greece.—I submitted to the consideration of the Greek government the following plan, partly founded on the suggestions of Odysseus. There are two great roads by which the Turks can invade liberated Greece from the north. One by Zeitouni and the other by Arta. The troops of the republic should be placed as follows:
Troops. Eastern Greece.—At Hatheda, near St. Marina 1500 A detached body to cut the communication between Larissa and Zeitouni ----- 500 To defend the four passes of Thermopylae - - 2000 The flat between the sea and Thermopylce should be defended by field works, and - 100Q In the province of Neopatra – 3000 At Athens, the fortress of which is efficient - - 300 At Negropont, to protect the country till an efficient blockade can be established – 1000 Total for Eastern Greece 9300
Remarks.—-Twelve thousand Olympians are ready to rise against the Turks, provided they are furnished with pay for one month, and a sufficient quantity of powder and lead. If these insurgents could be supplied from the sea, they would form a powerful diversion in the rear of the invaders. The Greek fleet, Odysseus thinks, should be placed in the vicinity of Ipsara, to intersect all the Turkish armaments, I am of opinion that the Greek navy should never take up a position till they have a superiority over the enemy's squadrons; till then they should spread and devastate like their armies.
Troops. Western Greece.—In the district of Marrenorso 5000 men, namely, in the defiles – 3000 And in the neighbourhood – 2000 At Missolonghi, besides the brave townsmen – 400 At Anatolico ditto ditto 50 At Lepanto, till the blockade is effected 50 Total number of Troops for Western Greece 5500
Peloponnesus.—For the blockade of Patras and the defence of the plain ----- 2000 For Gastouni and Pyrgos ----- 500 For Vostizza ------- 300 For the blockade of Modon and Coron - - 500 For a corps de reserve at Tripolitza – 3000 For Napoli di Romania ----- 500 For Corinth 300 For Navarin ------- 300 Total number of troops in the Morea 7400
Regular Soldiers.—A battalion of 1000 regular troops should be placed at the seat of government, and an artillery corps of 500 men - - - - 1500
Candia.—To reconquer Candia would require - 6000
Gross total, of regular and irregular troops, for Eastern and Western Greece, the Peloponnesus and Candia 29,700
General Remarks.—Besides the above troops, the government should organize the entire people, and form them into a militia or national guard. The most faithful and brave men of each village and town should be selected as officers. The troops should be mustered and exercised every Sunday, and they should be at all times ready to turn out against either domestic or foreign enemies. When the country is in a more organized state, I should recommend the adoption of the military system which I submitted to the consideration of Odysseus.
Sieges.—Every thing necessary for the sieges should be prepared. Without this, or a naval superiority, Patras, Negropont, and Lepanto, never can be taken, nor Greece rendered secure. The resources of the Island of Negropont, and of the fine plain in the neighbourhood of Patras, would alone enable the Greeks to carry on the war.
Military Men about the Government.—-The necessity of appointing a good officer in the executive body, one in the war department, and one scientific military man about the government, was strongly urged by the Committee's agent.
Neutrality.—I have been removed from my duties in Greece by the King of England's commands. Need I say how painful to me is the sovereign's displeasure, and how injurious to my fortunes? His Majesty's ministers have, however, resolved to preserve neutrality towards the belligerent states.—Not a fictitious, but a rigid, honest, conscientious neutrality. They will not expose their still suffering country, with its perilous debt, to a general war. I admire their wisdom. We must not however, graft evil on good; we must not confound the rights of individuals with a fair neutrality as regards the state. England must not break its faith towards other countries, nor crush the ancient liberties of its subjects. Till now, wherever Freedom has stretched forth her suppliant and sinewy arms, Britons have attended the summons. I hate the innovation of despotism, and can never admit that the ministers of a free state have a right to domineer over the sentiments and actions of individuals. They have no right to say you shall not feel for the wrongs of Greece, nor aid her with your thoughts or your money. Your blood shall not curdle at the narration of her woes, nor run wild with pleasure at seeing her chains break, and her people rioting in freedom. You shall not aid her in subduing these natural emotions, by communicating to her your knowledge, morals, religion, and civilization. The ministers of the Holy Alliance may, indeed, have a right to exercise such powers over their masters' slaves, and to command England to follow their example, under pain of their displeasure. But England had better hold up her head, mildly assert her rights, and face her danger, than submit to such doctrines, and fall into their chaos of despotism. Britain is still mighty in knowledge, in wealth, in physical force, and the world cannot permanently injure her while she maintains the pre-eminence of superior virtue. This report is, perhaps, too long, considering the little novelty it contains. I shall conclude it by observing that nothing, according to my experience, could be wiser or more benevolent than the conduct pursued by the Committee towards the Greeks. They have endeavoured to raise their character, and to give an interest to their cause; they have thrown open to them the sources of knowledge, and have aided them in the procurement of a loan which, if well applied, will mainly contribute to their salvation, and on their salvation depend the destinies of the Asiatic world. I am Most sincerely yours, Leicester Stanhope.
4) ΥΠΟΜΝΗΜΑ (APPENDIX).
Ο Στάνχοπ σε Υπόμνημα (APPENDIX) του βιβλίου του παραθέτει πλήθος επισήμων εγγράφων καθώς και επιστολές τρίτων προς διάφορους παραλήπτες (συνολικά 52 έγγραφα), σχετικά με την αποστολή και όλη δράση του στην Ελλάδα. Τα έγγραφα αυτά είναι τα κάτωθι:
1) Letter from Lord Erskine to Colonel Stanhope
2) Letter from the Greek Committee to Lord Byron
3) Letter from the Greek Committee of London to the Philhellene Committees of Darmstadt, Zurich, and generally of Switzerland and Germany
4) Observations du Comite des Philhellenes a Darmstadt sur les Questions proposes par M. le Colonel Stanhope
5) Answer of the Swiss Committee to Colonel Stanhope's Questions
6) Extract of a Letter from M. Liitscher
7) Letter from the Swiss Committee to Colonel Stanhope
8) Instructions of the Swiss Committee to the General Committee in Greece
9) Letter from Lord Byron to Prince Mavrocordato
10) Letter from Lord Erskine to Prince Mavrocordato
11) Premiere Session du Comite General en Grece
12) Seconde Session du Comite, &c
13) Troisieme Session, &c
14) Prince Mavrocordato's Receipt
15) Letter from Jeremy Bentham, Esq. to Colonel Stanhope
16) Letter from Lord Byron to Colonel Stanhope
17) Proceedings of a Committee, held by Order of Lord Byron, for the Purpose of considering what Ammunition and warlike Stores are required for the Siege of Lepanto
18) Translation of a Letter from the General Government of Greece to Colonel Stanhope
19) Ditto (ομοίως)
20) Ditto (ομοίως)
21) Captain Parry's Plan for putting the Fortress of Missolonghi and the Harbour in a State of efficient Defence
21*) Letter from Captain Hastings
22) Translation of a Letter from General Odysseus to Colonel Stanhope
23) Translation of a Letter from the Philo-Muse Society at Athens to Colonel Stanhope
24) Letter from Mavrocordato to Colonel Stanhope
25) Letter from Lord Byron to Colonel Stanhope
26) Letter from Messrs. Hodges and Gill to Colonel Stanhope
27) Ditto (ομοίως)
28) Translation of an Address from the Athenians to Colonel Stanhope
29) Translation of a Letter from the Athenians to the Greek Committee of London
30) Translation of a Letter from Panos Colocotroni to Colonel Stanhope
31) Translation of a Letter from General Goortho to Colonel Stanhope
32) Translation of a Letter from Sophianonulo to Demetrius Ipsilanti
33) Translation of a Letter from the Prefect Logothetito Colonel Stanhope
34) Translation of a Letter from General Odysseus to Colonel Stanhope
35) Translation of a Letter from Coletti to Colonel Stanhope
36) Letter from the Greek Deputies in London to Colonel Stanhope
37) Letter from the same to the same
38) Extract of a Letter from Jeremy Bentham, Esq. to the Greek Deputies in London
39) Letter from Captain Trelawny to Colonel Stanhope
40) Ditto (ομοίως)
41) Letter from Mavrocordato to Colonel Stanhope
42) Translation of a Memorial from the Authorities of Missolonghi
43) Letter from Captain Trelawny to Colonel Stanhope
44) Ditto (ομοίως)
45) Letter from Mavrocordato to Colonel Stanhope
46) Letter from the Deputy-Adjutant-General to Colonel Stanhope
47) Letter from Mavrocordato to Colonel Stanhope
48) Letter from Mavrocordato to Captain Blaquiere
49) Extract of a Letter from M. Papastatopnlo to M. Zarifopulo
50) Letter from J. Bow-ring, Esq. to Colonel Stanhope
51) Letter from the Adjutant-General to Colonel Stanhope
52) Vote of Thanks of the Greek Committee to Colonel Stanhope
Από το πιο πάνω πλήθος εγγράφων, ξεχώρισα 5 έγγραφα, σημαντικά, τα πιο κάτω:
1) ΥΠΟΜΝΗΜΑ (APPENDIX) No. 22 Επιστολή (20/3/1824) του Οδυσσέα Ανδρούτσου, σαν απάντηση σε υποδείξεις και συμβουλές του Στάνχοπ, προς αυτόν (Βλ. κεφ. 2.2.4, Ο L. Stanhope στην Αθήνα (4/3 – 4/4/1824).
«Ευγενικέ Κύριε, έλαβα τις δύο επιστολές σας, και σας ζητώ να μην χάσετε χρόνο με την εγκατάσταση του τυπογραφείου, το οποίο θα έχει τη δύναμη να εκθέσει και να κατακρίνει την κακή συμπεριφορά του καθενός. Με μια λέξη, κάθε πράγμα που θα κάνετε προς όφελος της Ελλάδας θα έχει την απόλυτη έγκρισή μου. Μη ρωτάτε τη γνώμη μου για τίποτα. Δεν είμαι σε θέση να σας δώσω συμβουλές. Γνωρίζετε πολύ καλύτερα από μένα αυτό που είναι απαραίτητο. Μην καθυστερείτε, λοιπόν, να κάνετε ό, τι νομίζετε ότι είναι σκόπιμο για την Ελλάδα ή κατάλληλο να προωθήσει την ελευθερία της. Ζητώ να μου γνωστοποιήσετε τυχόν νέα από το Μεσολόγγι, γιατί τώρα είμαι έτοιμος να αναχωρήσω για τα Σάλωνα.
(Noble Sir, I have received your two letters, and request you will lose no time in the establishment of the printing press, which will have the power of exposing- and censuring the misconduct of every one. In one word, every thing which you shall do for the benefit of Greece will have my fullest approbation. Do not ask my opinion upon any thing. I am not able to give you advice. You are much better acquainted with what is necessary than I am. Do not, therefore, delay to do every thing that you shall think desirable for Greece, or likely to advance her liberty. I request that you will communicate to me any news you may have from Missolonghi, for I am now ready to depart for Salona…. Appendix, No. 22).
2) ΥΠΟΜΝΗΜΑ (APPENDIX) No. 29 Επιστολή (16/3/1824) προεστών Αθηναίων, προς το Φιλελληνικό Κομιτάτου του Λονδίνου, την οποία υπογράφουν 14 αξιοσέβαστοι δημογέροντες, και η οποία άκρως τιμητικούς για τον Στάνχοπ επιδαψιλεύεται χαρακτηρισμούς.
«Ο πιο άξιος από όλους τους ξένους που επισκέφτηκαν την Ελλάδα, πριν και μετά την εξέγερσή της, για να επουλώσει τις πληγές που προκάλεσαν οι καταπιεστές της, να συμπάσχει στις συμφορές της και να δώσει συμβουλές για τη βελτίωσή της, ήταν ο εξαιρετικός συμπατριώτης σας, ο συνταγματάρχης Stanhope. Η συμπεριφορά του έπεισε τους Έλληνες ότι οι προθέσεις της Ελληνικής Επιτροπής κατευθύνονται, με κάθε ανιδιοτέλεια, προς το καλό της Ελλάδας και δεν επηρεάζονται από κανένα πολιτικό κίνητρο: αλλά, για να εκτείνει τη χρησιμότητά του, επιθυμούμε θερμά να μην στερηθούμε τις καλές συμβουλές του και να παραμείνει στις επαρχίες της ηπειρωτικής Ελλάδας, μεταξύ Αθήνας και Θερμοπυλών, ειδικά στην παρούσα κρίσιμη στιγμή, όταν η Ελλάδα απειλείται από εσωτερικούς και ξένους κινδύνους. Κύριοι, ως προστάτες των δικαιωμάτων της ανθρωπότητας, γνωρίζοντες καλά την πολιτική κατάσταση ενός λαού που μόλις έχει σπάσει τις αλυσίδες της μακράς τυραννίας και της αμαθείας, δεν θα νιώσετε έκπληκτοι με το αίτημά μας: αναγκαζόμαστε να το κάνουμε από τη επίγνωση του οφέλους του και της παρούσας κρίσιμης κατάστασής μας».
(APPENDIX, No. 29. From the Athenians to the Greek Committee of London TRANSLATED FROM THE GREEK. To the respected Members of the Greek Committee in London, Athens, 16th March, 1824.…….“The most worthy of all strangers who have visited Greece, as well before as after her insurrection, to heal the wounds inflicted by her oppressors, to sympathize in her calamities, and to give advice for her improvement, has been your excellent countryman, Colonel Stanhope. His conduct has convinced the Greeks that the intentions of the Greek Committtee are directed, with all disinterestedness, towards the good of Greece, and are not influenced by any political motive: but, in order that he may extend his usefulness, we earnestly desire that we may not be deprived of his good advice, and that he may remain in the provinces of continental Greece, between Athens and Thermopylae, especially at the present critical moment, when Greece is threatened by internal as well as foreign dangers. Gentlemen, as the protectors of the rights of mankind, well aware as you are of the political situation of a people which has just broken the chains of long tyranny and ignorance, you will not feel surprised at our request: we are induced to make it from a consciousness of its benefit and of our present critical situation”).
3) ΥΠΟΜΝΗΜΑ (APPENDIX) No 38 Αποσπάσματα επιστολής (15/3/1824) του Jeremy Bentham, Esq. προς τους Έλληνες αντιπροσώπους (Ιωάννη Ορλάνδο και Ανδρέα Λουριώτη) στο Λονδίνο. Σ’ αυτήν ο Μπένθαμ περιγράφει έξοχα τον Stanhope. Εκθειάζει τον ακέραιο και ανιδιοτελή χαρακτήρα του, τις υψηλόφρονες ιδέες του, τους κινδύνους που έχει, ως από την σταθερά φιλελεύθερη-δημοκρατική του στάση.
«Αγαπητά μου παιδιά, ………. Ο Stanhope, ο οποίος αφιερώνει στην υπόθεση της Ελλάδας τα δύο τρίτα του μέτριου εισοδήματός του, και από όλα τα άτομα, που μόνο με σκοπό να σας δώσουν αυτήν την υπόσχεση φιλίας έχουν παρακινηθεί να συμβάλουν σ’ αυτή τη θυσία, δεν υπάρχει κανείς που να μην ενστερνίζεται τον ίδιο του Στάνχοπ μέγιστο δυνατό στόχο, δηλαδή σε όλα τα σημεία - σοφία, καθώς και ακεραιότητα, φιλανθρωπία και προσήλωση στην υπόθεση της ελευθερίας στην Ελλάδα……… γιος και συνδεόμενος με τις ανώτερες οικογένειες της χώρας μας……
…… έχει απεκδυθεί, με τα μάτια ανοιχτά, και πάντα χωρίς κανένα πικρό συναίσθημα, από κάθε ευκαιρία προαγωγής και εύνοιας, υπερασπιζόμενος με τα γραπτά του την ελευθερία του Τύπου, και επίσης υπερασπιζόμενος με τον ίδιο τρόπο τον στρατιώτη ενάντια στην στρατιωτική τυραννία, με σκοπό να ωθήσουμε την κυβέρνησή μας να καταργήσει την επώδυνη τιμωρία του μαστιγώματος, όπως έχει γίνει σχεδόν σε κάθε άλλη χώρα……. από τότε που αναχώρησε για την Ελλάδα, στο ταξίδι εκείνο, στην πορεία του οποίου, με τις αρετές του και την καλή του συμπεριφορά, πέτυχε την κατάκτηση της Φιλελληνικής Γερμανίας και της Ελβετίας, που τον έθεσαν επί κεφαλής των……
……. Έχω ελάχιστες ελπίδες ότι μπορεί να παραμείνει στην Ελλάδα. Όντας ένα από τα δέκα παιδιά, που ζουν όλα, η μέτρια περιουσία που του επέτρεψε να αποκτήσει η αρετή του στην Ινδία, θα ήταν ανεπαρκής για τη συντήρησή του χωρίς την αμοιβή του Συνταγματάρχη, και σημαίνει απλά, ότι εάν, για ό,τι είχε κάνει ή ήθελε να κάνει για την υπόθεση των Ελλήνων, η Ιερά Συμμαχία έπρεπε να απαιτήσει τη απομάκρυνσή του, δεν θα παρέλειπε να στερηθεί τον βαθμό του, για τη διατήρηση της υποσχεμένης ουδετερότητας (εννοεί την ουδετερότητα της Αγγλίας έναντι των εμπόλεμων χωρών).
…… Τώρα, είναι βέβαιο ότι έχει περάσει αρκετός καιρός από τότε που ο μεγαλύτερος αδελφός του συνταγματάρχη Στάνχοπ του έγραψε μια πιεστική επιστολή. έτσι ώστε κάθε μέρα ένα από τα πράγματα που φοβάμαι περισσότερο είναι να τον δω σε μένα (δηλ. να επιστρέψει). Για τα υπόλοιπα, κάντε με σεβασμό προς αυτόν, αυτό που θεωρείτε σωστό. δεν θα έχετε την ελάχιστη πικρία να φοβηθείτε από την πλευρά του, γιατί είναι ανίκανος για κάτι τέτοιο. Πάντα ο στοργικός πατέρας σας, Τζέρεμι Μπένθαμ).
(Extract of a Letter from Jeremy Bentham, Esq. to the Greek Deputies in London. My dear children……. Stanhope, who actually consecrates to the cause of Greece two-thirds of his moderate income; and of all the persons who, solely for the purpose of giving you this pledge of friendship, have been induced to concur in this sacrifice, there is not one who does not entertain of this same Stanhope the highest possible idea, that is to say, in all points—wisdom as well as probity, philanthropy, and attachment to the cause of liberty in Greece…….. son and ally of the highest families of our country,…… he has stripped himself, with his eyes open, and always without any bitter feeling, of every chance of promotion and of favour, by pleading by his writings for the liberty of the press, and also by pleading in the same manner for the soldier against military tyranny, with the view of inducing our government to abolish the afflicting punishment of flogging, as has been done in almost every other country……..since he departed for Greece, on that journey, in the course of which, by his virtues and his good conduct, he has made the conquest of Philhellenic Germany and Switzerland, which have placed him at their head……. I have very little hope that he can remain in Greece. Being one of ten children, who are all living, the moderate fortune which his virtue has permitted him to make in India, would be insufficient for his maintenance without his pay of a Colonel, and it has been just signified, that if, for what he had done or had wished to do for the cause of the Greeks, the Holy Alliance should happen to require his deprivation, he would not fail to be deprived of his rank, in order to preserve the promised neutrality. Now, it is certain, that it is some time since Colonel Stanhope's elder brother wrote him a pressing letter; so that every day one of the things which I fear most is to see him in my arms. For the rest, do with respect to him what you think proper; you will not have the least resentment to fear on his part, for he is incapable of it. Ever your affectionate father, Jeremy Bentham).
4) ΥΠΟΜΝΗΜΑ (APPENDIX) No 46 Έγγραφη Διαταγή (19/3/1824) του Επιτελάρχη της Έφιππης Φρουράς, Υποστράτηγου J. Macdonald, προς τον Συντ/χη Stanhope.
«Έχω εντολές του Γενικού Διοικητή (Αρχιστράτηγου) να σας γνωρίσω ότι η Αυτού Μεγαλειότητα ευαρεστήθηκε να ακυρώσει την άδεια απουσίας που σας χορηγήθηκε στις 30 Σεπτεμβρίου του περασμένου έτους. και οφείλω λοιπόν να εκφράσω την επιθυμία της Βασιλικής Υψηλότητας του να μεταβείτε πάραυτα στην Κέρκυρα και να αναφερθείτε στον Αντιστράτηγο Sir F. Adam, από τον οποίον θα λάβετε τις περαιτέρω εντολές της Αυτού Μεγαλειότητας ως προς την επιστροφή σας στην Αγγλία. Έχω περαιτέρω εντολή από τη Βασιλική Υψηλότητά Του, να σας γνωρίσω ότι οποιαδήποτε αμέλεια ή καθυστέρηση από μέρους σας να υπακούσετε σε αυτήν την εντολή, ή όποια μπορεί να λάβετε από τον Sir F. Adam, θα προξενήσει την υψηλότερη δυσαρέσκεια της Αυτού Μεγαλειότητας. J. Macdonald, Deputy-Adjutant-GeneraI).
(No. 46. From the Deputy-Adjutant-General to Col. Stanhope. Horse-Guards, 19th March, 1824. I have the Commander-in-Chiefs commands to acquaint you that His Majesty has been pleased to cancel the leave of absence granted to you on the 30th of September last; and I am therefore to express His Royal Highness's desire that you do forthwith repair to Corfu and report yourself to Lieut. General Sir F Adam, from whom you will receive His Majesty's further commands as to your return to England. I am further commanded by His Royal Highness, to acquaint you that any neglect or delay on your part in obeying this order, or such as you may receive from Sir F. Adam, will be visited with His Majesty's highest displeasure. J. Macboxald, Deputy-Adjutant- GeneraI).
5) ΥΠΟΜΝΗΜΑ (APPENDIX) No 52 Απόφαση (17/7/1824) του Φιλελληνικού Κομιτάτου, μετά την ανάγνωση της Έκθεσης (Report) του Συνταγματάρχη Stanhope:
«Αποφασίστηκε, ΟΤΙ ο αξιότιμος συνταγματάρχης Stanhope δικαιούται τας πιο ευγνωμόνους ευχαριστίας της Επιτροπής, για τον ακούραστο ζήλο, τη βαθιά διακριτικότητα και την πλατιά καλοσύνη, που εκδηλώθηκε από αυτόν, ενώ ενεργούσε ως εκπρόσωπος τους στην Ελλάδα. και ότι η Επιτροπή αναμένει μεγάλα οφέλη για την Ελλάδα από τις προσπάθειες και τις προτάσεις που διακρίνουν την επίσκεψή του στη χώρα αυτή, και επιθυμεί ιδιαίτερα να καταγράψει και να δημοσιοποιήσει την υψηλή αποδοχή των προσπαθειών του για την προώθηση της συμφωνίας και μιας καλής κατανόησης μεταξύ των διαφόρων ηγετών στην Ελλάδα: ένα αποτέλεσμα που μεγάλως προωθήθηκε από το διαλλακτικό του πνεύμα και την υπεροχή του σε κομματικά ζητήματα».
(No. 52. Greek Committee-Room, 17th July, 1824, JOHN SMITH, Esq. M. P. in the Chair. Colonel Stanhope's Report was read. Resolved, THAT the Honourable Colonel Stanhope is entitled to the most grateful thanks of the Committee, for the unwearied zeal, sound discretion, and extensive benevolence, manifested by him, while acting as their agent in Greece; and that the Committee anticipates great benefits to Greece from the exertions and suggestions which distinguished his visit to that country, and desires particularly to record and to communicate its high approbation of his efforts to promote harmony and a good understanding among the different leaders in Greece: a result greatly advanced by his conciliatory spirit and superiority to party-considerations. John BOWRIING, Hon. Sec).
5) Ο νεαρός Τούρκος Mustapha Ali
«Ένα Τούρκο νεαρό, έφερε στην Αγγλία ο Συνταγματάρχης Στάνχοπ, κατά την επιστροφή του από την Ελλάδα. Η ζωή του αν και σύντομη, υπήρξε έντονη και ο χαρακτήρας του εξαιρετικά ενδεικτικός, ακόμη και από τη νεαρή ηλικία των δέκα ετών, αυτής της ημι-βάρβαρης κατάστασης των ηθών και της κοινωνίας που χαρακτηρίζει τους μισό-εξευρωπαϊσμένους Ασιάτες, οι οποίοι για τόσα πολλά χρόνια καταπιέζουν το νοτιοανατολικό άκρο του πιο πολιτισμένου τμήματος του πλανήτη.
Ο πατέρας του Mustapha ήταν Τούρκος, ο οποίος διοικούσε μια μικρή περιοχή στο Άργος πριν την ελληνική επανάσταση, σε μια προηγούμενη περίοδο κατά την οποίαν, αυτός, μαζί με τη γυναίκα του και ολόκληρη την οικογένειά του, με εξαίρεση αυτό τ' αγόρι, έπεσε θύμα της οργής των ανεξαρτητοποιημένων Ελλήνων. Ο Mustapha Ali μόνος ξέφυγε απ’ αυτή τη τρομερή σκηνή ανηλεούς εκδίκησης, για να αντιμετωπίσει μια πορεία ζωής από την οποία ο ίδιος ο θάνατος είναι σχεδόν πιο επιθυμητός. Σαν σκύλος περιφερόταν περίπου γυμνός για επιβίωση και τον κλωτσούσαν ή χάιδευαν, όπως από πειράγματα υπαγορευόταν, συνεχώς μισό-λιμοκτονώντας και ζητιανεύοντας σε κάποιο σπίτι.
Από το Άργος ακολούθησε την ομάδα ενός ταξιδιώτη στα Σάλονα, όπου και πάλι έζησε μια παρόμοια ζωή με εκείνη που είχε υποστεί προηγουμένως. Το καλοκαίρι ξάπλωνε κάτω στους δρόμους και για τις νύχτες εύρισκε καταφύγιο, κατά τη διάρκεια του χειμώνα, σ’ ένα φούρνο, που έγινε ο αγαπημένος κοιτώνας του. Ταπεινός σκλάβος των υπηρετών, πρόσφερε σ’ αυτούς το βρώμικο έργο που απεχθάνονταν ν’ αναλάβουν. Και, αν και γυμνός και επαίτης από πείνα, ο μικρός Τούρκος προσπαθούσε να κάνει τον εαυτό του ευχάριστο στους Έλληνες με το καλό χιούμορ και την ευθυμία του.
Κατ’ εκείνο το χρόνο, ο κάπταιν Humphries, που έτυχε να περνά από τον Σάλονα, είδε τον Αλί, και του άρεσε. Έντυσε το μικρό ορφανό και το πήρε στην ομάδα του, της οποίας γρήγορα έγινε η ζωή και το πνεύμα. Απελευθερωμένο από την κατάσταση του ξεπεσμού στην οποία είχε βυθιστεί, η εύθυμη διάθεση του αγοριού έγινε μεγαλύτερη από ποτέ. Μερικές φορές ανέβαινε σε ένα μουλάρι στην κορυφή της πορείας, μερικές φορές περπατούσε για επτά ή οκτώ ώρες μαζί τους πάνω στα βουνά. Αλλά όποιο τρόπο ταξιδιού κι’ αν επέλεγε ν’ ακολουθήσει, βρισκόταν πάντα στη κεφαλή του καραβανιού, τραγουδώντας, χορεύοντας, με μιμήσεις και ξεκαρδίσματα για κάθε τι και για καθ’ ένα.
Όταν ο Συνταγματάρχης Stanhope ανακλήθηκε από την Βρετανική κυβέρνηση, προσφέρθηκε να αναλάβει τον Ali, στο οποίον ο καπετάνιος Humphries συναίνεσε με μεγάλη απροθυμία. Κατά τη διάρκεια της παραμονής του στον οίκο καραντίνας στη Ζάκυνθο, ο Αλί ήταν πολύ περιποιητικός στη μικρή Τουρκάλα, το κορίτσι που είχε υιοθετήσει ο Λόρδος Μπάιρον για να συντροφεύει την αγαπημένη του Άντα. Όταν αυτή επέστρεψε στο πατέρα της, ο Αλί ήταν πολύ θλιμμένος και μελαγχολικός και έκλαιγε για την απουσία της επί πολλές ημέρες. Την ίδια θλίψη αισθάνθηκε και με την αναχώρηση του πρώην αφεντικού του για το Άργος, και, μέρες αφότου είχε φύγει, ο Αλί θα αναλυόταν σε δάκρυα κάθε φορά που θα έβλεπε κάτι που θα του έβαζε στο μυαλό του τον προστάτη του: Σε μια συγκεκριμένη περίπτωση, όταν ήταν πάνω στο πλοίο, τον είδαν σ’ ένα απόμερο μέρος να κλαίει πικρά πάνω από ένα κεντημένο μαντήλι που του είχε δοθεί από τον καπετάνιο Humphries.
Κατά την άφιξή του στην Αγγλία, ο Αλί φοβόταν τρομερά, μήπως θα έπρεπε να θανατωθεί μόλις θα πατούσε στη γη, και ήταν ανήσυχος για να του επιτραπεί να παραμείνει επί του σκάφους. Αυτό το αίτημα δεν μπόρεσε να ικανοποιηθεί και όταν, σαν έφτασε στην ακτή, διατάχθηκε να επιβεί πάνω στη ταχυδρομική άμαξα, ένα είδος μεταφοράς που δεν είχε ξαναδεί, με μια προφύλαξη απαραίτητη στη χώρα απ’ όπου είχε τόσο πρόσφατα μετοικίσει, κάθισε στην κορφή ενός από τα μπαούλα του κυρίου του και έβαλε τα πόδια του πάνω στο άλλο, ούτε μπορούσε να πεισθεί να μετακινηθεί από τη θέση του, μη τυχόν η ιδιοκτησία ήθελε κλαπεί. Γι’ αυτόν οι έννοιες της ιδιοκτησίας είναι πράγματι πολύ μακριά από το να είναι σωστές, και μπορεί κάλλιστα να του συγχωρεθεί να υποπτεύεται σε άλλους τη ροπή να αρπάζουν, (ροπή) η οποία διαμόρφωσε τόσο έντονο ένα χαρακτηριστικό σ’ εκείνους μεταξύ των οποίων τα πρώτα του χρόνια έχει περάσει.
Ο Αλί πηγαίνει τώρα στο «Λανκαστεριανό» σχολείο στο Borough Road, όπου απαλλάσσεται τόσο επαρκώς, όσο να φέρνει σπίτι καθημερινά μια κάρτα αξιολόγησης. Στην αρχή ήθελε πολύ να γίνει δεκτός στο σχολείο των κοριτσιών, αλλά οι διευθυντές αρνήθηκαν, φυσικά, να επιτρέψουν στο νεαρό Τούρκο να συνδεθεί με κορίτσια μαθήτριές τους. Δεν θα αποδεχτεί, ωστόσο, ότι οι γονείς του ήταν Τούρκοι: είναι πράγματι, μια ασυγχώρητη προσβολή γι’ αυτόν να καλείται Τούρκος, ή ακόμη και ν’ απευθύνεις σ’ αυτόν το όνομα του Μουσταφά. Μισεί τους Τούρκους: μισεί επίσης να αγγίξει το τουρμπάνι του. και ένας κύριος που μια μέρα έκανε μια προσπάθεια να το βγάλει, ο μικρός βάρβαρος τράβηξε το πιστόλι του και βλαστήμησε για το λόγο ότι δεν ήταν γεμισμένο. Οι γενικές συνήθειες και οι προσκολλήσεις του είναι στρατιωτικές και είναι εξοικειωμένος με τη χρήση όπλων. Σε μια περίπτωση, όταν κανείς δεν μπορούσε να εκπυρσοκροτήσει ένα πιστόλι που ήταν εκτός λειτουργίας, ο Αλί, μετά από επανειλημμένες δοκιμές, τρίβει τη τσακμακόπετρα και το δίσκο με θειάφι και κατάφερε να το εκπυρσοκροτήσει.
Του αρέσει πολύ ο χορός, τον οποίο ερμηνεύει με τρόπο που ομοιάζει πολύ με αυτόν των αρχαίων Ελλήνων, παρεκκλίνει μόνο πυροβολώντας με τα πιστόλια του ενώ στροβιλίζεται. Έχει επίσης μια ιδιαίτερη κλίση για τη μουσική και το τραγούδι, και είναι ένας αξιοθαύμαστος μίμος. Ωστόσο, έχει μεγαλύτερη σημασία για τη μελλοντική του προκοπή, και για τον τωρινό του χαρακτήρα, να δηλώσει ότι είναι πιο πιστός και υπάκουος στις εντολές του κυρίου του. Μπορεί όντως να θεωρηθεί συνολικά ως ένα έξυπνο αγόρι, γεμάτο ταλέντο και αισθήματα, που συνδυάζονται με υπερηφάνεια, επιμονή, εκδίκηση, και διάφορα άλλα κακά της φυλής του».
Mustapha Ali, a Turkish youth, was brought to England by Colonel Stanhope, on his return from Greece, His life, though short, has been eventful, and his character is strongly illustrative, even at the early age of ten years, of that semi-barbarous state of morals and society which characterizes the half Europeanized Asiatics, who have for so many ages oppressed the south-eastern extremity of the most civilized portion of the globe. The father of Mustapha was a Turk, who commanded a small district in the neighborhood of Argos previously to the Greek revolution; at an early period of which, he, together with his wife and the whole of his family, with the exception of this boy, fell victims to the fury of the enfranchised Greeks. Mustapha Ali alone escaped this dreadful scene of retributive vengeance, to encounter a course of life than which death itself is almost more desirable. Like a dog he prowled about naked for subsistence, and was kicked or fondled as caprice dictated, and constantly half-starved and destitute of a home. From Argos he followed in the suite of a traveler to Salona, where he again led a similar life to that which he had previously been subjected to. In the summer he laid up and down in the streets, and found refuge for the nights, during the winter, in an oven, which became his favorite dormitory. The menial slave of servants, he performed for them the dirty work which they loathed to undertake; and, though still naked and craving with hunger, the little Turk contrived to make himself agreeable to the Greeks by his good humor and his fun.
At this time, Captain Humphries, happening to pass by Salona, saw Ali, and took a liking to him. He clothed the little orphan, and took him into his suite, of which he quickly became the life and spirit. Released from the state of destitution in which he had been plunged, the gaiety of the boy became greater than ever. Sometimes he rode on a mule at the top of the trunks, sometimes he walked for seven or eight hours together over the mountains; but whatever mode of travelling he chose to adopt he was always at the head of the cavalcade, singing, dancing, mimicking, and laughing at everything and at every body. When Colonel Stanhope was recalled by the British government, he offered to take charge of Ali, to which Captain Humphries consented with much reluctance. During his stay in the quarantine house at Zante, Ali became very partial to the little Turkish girl whom Lord Byron had adopted as a companion to his beloved Ada. On her restoration to her father, Ali was very sorrowful and disconsolate, and wept for her absence for many days. The same grief was felt on the departure of his former master for Argos; and, days after he was gone, Ali would burst into tears whenever he saw anything that put him in mind of his protector: on one occasion in particular, when on board ship, he was seen in a retired place weeping bitterly over an embroidered handkerchief which had been given to him by Captain Humphries.
On his arrival in England, Ali was dreadfully alarmed lest he should be slaughtered as soon as he had landed, and was most anxious to have been allowed to remain on board. This request could not be complied with, and when, on his coming on shore, he was ordered to mount the stage coach, a kind of conveyance which he had never previously seen, with a precaution indispensable in the country he had so recently quitted, he seated himself on the top of one of his master's trunks and put his legs upon the other, nor could he be induced to quit his post, lest the property should be stolen. His notions of property are indeed far from precise, and he may well be pardoned for suspecting others of that propensity to plunder which formed so marked a feature in the character of those among whom his earliest years had been passed. Ali now attends the Lancasterian School in the Borough Road, where he acquits himself so well as to bring home daily a card of merit. He was at first very desirous to have been admitted into the girls' school, but the directors refused, of course, to allow the young Turk to associate with their female pupils. He will not, however, allow that his parents were Turks: it is, indeed, an unpardonable offence to him to be called a Turk, or even to apply to him his praenomen of Mustapha. He hates the Turks: he hates also to have his turban touched; and a gentleman having one day made an effort to take it off, the little barbarian drew his pistol, and raved on account of its not being loaded. His general habits and attachments are military, and he is conversant with the use of arms. On one occasion, when no one could fire a pistol which was out of order, Ali, after repeated trials, rubbed the flint and pan with sulphur and succeeded in discharging it. He is very fond of dancing, which he performs in a manner closely resembling that of the ancient Greeks, deviating only by firing off his pistols while he twirls. He has also a taste for music and singing, and is an admirable mimic. It is, however, of more importance to his future well-doing, and to his present character, to state that he is most faithful and obedient to his master's orders. He may indeed be regarded upon the whole as a clever boy, full of talent and feeling, alloyed by pride, obstinacy, revenge, and sundry other vices of his caste.
{ ΤΕΛΟΣ του βιβλίου: “Greece in 1823 and 1824” του Leicester Stanhope }
6) Leicester Stanhope: Η προσωπική του ζωή
Ο Leicester FitzGerald
Charles Stanhope γεννήθηκε στο Δουβλίνο, στις 2 Σεπτεμβρίου 1784, τρίτος γιος του Charles Stanhope, 3rd Earl of Harrington και της Jane Stanhope,
Countess of Harrington. Το 1799 κατατάχθηκε
στον Βρετανικό στρατό και έγινε ανθυπίλαρχος και ανθυπολοχαγός (Cornet and Sub lieutenant),
το 1802 προβιβάστηκε σε υπολοχαγό
(lieutenant). Υπηρέτησε σε διάφορες θέσεις και
το 1815, Ταγματάρχης, διορίζεται αναπληρωτής επιτελάρχης
στις Ανατολικές Ινδίες.
Στις
Ινδίες υπηρέτησε συνολικά 6 χρόνια (1815-1821), έλαβε μέρος στον Γ΄ πόλεμο ενάντια στην Ινδική «Συνομοσπονδία των
Μαράτα» (Third Anglo-Maratha War, 1817-18),
και διακριθείς, του απονεμήθηκε ο τιμητικός τίτλος του
"Companion of the Bath”.
Το λεγόμενο “Τάγμα του Λουτρού / Order of the Bath” (επισήμως: the “Most Honourable Order of the Bath”) είναι, από το 1975 ότε ιδρύθηκε, ένα
βρετανικό τάγμα ιπποτισμού.
Η Αυτοκρατορία
των Μαράτα ή Συνομοσπονδία των
Μαράτα (Maratha Empire or the Maratha Confederacy) ήταν ένα ινδουιστικό
κράτος της Ινδίας, μεταξύ 1674 και 1818. Στους Μαράτα, σε μεγάλο βαθμό,
οφείλεται ο τερματισμός της Κυριαρχίας των Μογγόλων πάνω από το μεγαλύτερο μέρος της Ινδικής
υποηπείρου…….Η
Μογγολική Αυτοκρατορία της Ινδίας ή
Αυτοκρατορία των Μουγκάλ (Mughal Empire) κυριάρχησε στην Ινδική υποήπειρο, από
το 1526 έως το 1857 (τα τελευταία 100 χρόνια, υπό αγγλική κηδεμονία). Οι
Μογγόλοι αυτοκράτορες της Ινδίας ήταν μουσουλμάνοι, απευθείας απόγονοι τόσο του
Τζένγκις Χαν (από το γιο του, Τσαγκατάι Χαν), όσο και του Ταμερλάνου…..
Στο απόγειο της η αυτοκρατορία
των Μαράτα
εκτεινόταν σε μια περιοχή περίπου 1.000.000 εκατ. τετρ. χλμ. και είχε
150.000.000 υπηκόους. Υπό την ηγεσία των Πεσβάς (Peshwas), πρωθυπουργών του
κράτους που διορίζονταν αρχικά από τον μονάρχη (αργότερα ο τίτλος των Πεσβάς κληρονομείτο),
η Αυτοκρατορία έφτασε στη μεγαλύτερή της ακμή, κατακτώντας το μεγαλύτερο μέρος
της κεντρικής Βόρειας Ινδίας. Σταδιακά άρχισαν διαμάχες μεταξύ των
πρωθυπουργών, αλλά και διάφορων διοικητών του στρατού που εποφθαλμιούσαν το
βασιλικό θρόνο, με αποτέλεσμα τη μετατροπή της αυτοκρατορίας σε μια χαλαρής
δομής συνομοσπονδία κρατιδίων, που διοικούνταν από πέντε ισχυρές οικογένειες - δυναστείες.
Στα πρώτα χρόνια του 19ου αιώνα,
οι διαμάχες ανάμεσα στους τοπικούς αυτούς ηγεμόνες, καθώς και οι συγκρούσεις
τους με την Αγγλική Εταιρεία Ανατολικών Ινδιών επέφεραν τρεις πολέμους μεταξύ
των Άγγλων και των Μαράτα. Στον τρίτο πόλεμο, ο τελευταίος Πεσβά,, ηττήθηκε από
τους Άγγλους το 1818. Το μεγαλύτερο
μέρος της αυτοκρατορίας ενσωματώθηκε στη Βρετανική Ινδία, αν και ορισμένα κρατίδια
των Μαράτα συνέχισαν να επιβιώνουν στο εσωτερικό της Ινδίας μέχρι την ανεξαρτησία
της χώρας και την αποτίναξη του βρετανικού ζυγού, το 1947.
Τον Μάρτιο του 1821, όντας
διοικητής σχηματισμού (quartermaster) στις Ινδίες παραιτήθηκε, στις δε 26 Ιουνίου 1823 τέθηκε σε διαθεσιμότητα ως αντισυνταγματάρχης (purchased an unattached lieutenant-colonelcy), λαμβάνοντας τον μισό
μισθό. Ο Stanhope, ως υπέρμαχος της ελευθεροτυπίας και των φιλελεύθερων
αντιλήψεων του Ιερεμία Μπένθαμ θα γράψει το βιβλίο: “A Sketch of the History
and Influence of the Press in British India” (Λονδίνο 1823).
Την μετέπειτα, στην Ελλάδα, δράση
του Leicester Stanhope παρακολουθήσαμε, μέσα από το βιβλίο των απομνημονευμάτων
του «Greece in 1823 and 1824», που αναλυτικά εκθέσαμε
παραπάνω στο άρθρο μας. Μετά την ανάκληση και επάνοδο του στην Αγγλία (29/6/1824) και για ένα ακόμα
χρόνο, δηλ. ως το καλοκαίρι του 1825, ο Στάνχοπ ενημερώνεται πλήρως για τις
εξελίξεις στη αιμορροούσα χώρα μας, καθότι
επικοινωνεί με πολλούς φίλους του λαμβάνοντας γράμματα τους και στέλνοντας δικά
του…..
Ο Humphreys, στις
20/10/1824 του γράφει από την Τριπολιτσά: «Δεν σας γράφω από τη χώρα της
ελευθερίας, αλλά από μια χώρα όπου επικρατεί αναρχία και σύγχυση με τη ζοφερή
προοπτική της μελλοντικής τυραννίας». Τον πληροφορεί ότι ο Οδυσσέας βρίσκεται
«στο φρούριο του στον Παρνασσό» και
ακόμα ότι «η δωροδοκία, η δολοφονία και κάθε πρόκληση χρησιμοποιήθηκαν
εναντίον του»…..
Σε δηλώσεις του Στάνχοπ, που
δημοσιεύει ο Αγγλικός Τύπος, αναφέρεται στην επικρατούσα στην Ελλάδα ακυβερνησία
και την, ως από αυτήν, επισφαλή προοπτική εξόφλησης του δανείου. Επιπλέον, ο
Στάνχοπ δημοσιοποιεί την «Έκθεση» του για τα Ελληνικά πράγματα, επίσης γράφει
και εκδίδει το προαναφερθέν βιβλίο του. Είναι εποχή, όπου οι «τραγικές»
ειδήσεις από την Ελλάδα (οι εμφύλιοι σπαραγμοί και η προέλαση των Αιγύπτιων του
Ιμπραήμ) δημιουργούν στην Ευρώπη κλίμα απαισιοδοξίας για την Ελληνική υπόθεση,
και στη χρηματαγορά οι τιμές των
ομολογιών του δανείου κατρακυλούν ……
Κατόπιν ο Στάνχοπ αποσύρεται από το προσκήνιο, βυθίζεται στην αφάνεια και
δεν θα ασχοληθεί ξανά με την Ελληνική υπόθεση……
Στην Αγγλία γύρισε πικραμένος....... "Αισθάνομαι την ανάγκη να πω πόσο οδυνηρή για μένα είναι η δυσαρέσκεια της Διοικήσεως και πόσο επιζήμια για την καριέρα μου".......έγραψε στην "Έκθεση" του....... Στη Ελλάδα που άφησε πίσω μαίνεται ο εμφύλιος πόλεμος και μετά από λίγους μήνες ο Ιμπραήμ ουσιαστικά καταπνίγει την επανάσταση. Η πολιτική του στην Ελλάδα έχει αποδοκιμαστεί από την Αγγλική κυβέρνηση, αλλά και από τη πλειοψηφία των Ελλήνων πολιτικών και στρατιωτικών. Με οδύνη θα λαμβάνει τις πληροφορίες για τις εξελίξεις στην Ελλάδα, τόσο τις στρατιωτικές όσο και αυτές σχετικά με την πρόοδο που σημειώνει η φιλομοναρχική προπαγάνδα. Εξελίξεις, που τον Αύγουστο 1825 θα καταλήξουν στην υπογραφή της ντροπιαστικής Πράξης Υποταγής (Act of Submission). “Εις μάτην”, θα σκέφτεται, το πολύμοχθο έργο του και οι παραινέσεις του. Αλλά και στην Αγγλία και στην Ευρώπη γενικά, ο «φιλελληνισμός» υποχωρεί, όσο οι κυβερνήσεις των Μεγάλων Δυνάμεων παίρνουν στα χέρια τους την Ελληνική υπόθεση στην κατεύθυνση πλέον δημιουργίας ελεύθερου-ανεξάρτητου Ελληνικού κράτους……Το Φιλελληνικό Κομιτάτο του Λονδίνου δεν υπάρχει μετά το 1826.
Όσον αφορά τον ίδιο
τον Στάνχοπ το ερώτημα των φίλων του, αυτών που είχαν πιστέψει στις φλογερές
δημοκρατικές διακηρύξεις του, παρά τις
εξηγήσεις, παραμένει: Γιατί να υπακούσει τόσο πειθήνια στην στρατιωτική εντολή
που έλαβε και να εγκαταλείψει την Ελλάδα, υπερ της οποίας με μεγάλο πάθος είχε
αγωνιστεί; Άραγε, αυτή η στάση του, συνιστά
“ασυνέπεια - ανακολουθία” απέναντι στην ριζοσπαστική ιδεολογία του και την
αγάπη που επέδειξε για τη χώρα και το λαό μας; Αυτό το
ερώτημα εξετάζουμε στο επόμενο κεφάλαιο 7. (Βλ. και κεφ. 2.3).
Ο Leicester
Stanhope στις 23 Απριλίου 1831, στην St James's Church (εκκλησία του Αγίου Ιακώβου), Piccadilly, θα νυμφευθεί την Elizabeth Green, θυγατέρα του William Green και της Ann Rose Hall, με καταγωγή αμφοτέρων από την Jamaica. Θα αποκτήσουν τέσσερα τέκνα: Την Lady Anna
Caroline Stanhope (1832 – 1913), τον Algernon Russell Gayleard Stanhope (1838–1847), την Lady Geraldine
Evelyn Stanhope (1841
– 1914) και τον
Sydney Stanhope, 6th Earl of Harrington (1845–1866). Στις 10 Ιανουαρίου 1837 θα προαχθεί σε
Συνταγματάρχη (Colonel).
Ο Leicester Stanhope, το 1851, θα κληρονομήσει τον τίτλο του κόμη από τον αδελφό του Charles Stanhope, 4th Earl of Harrington. Έτσι, θα λάβει τον τίτλο: 5th Earl of Harrington. Το 1852 απέκτησε μια έκταση γης, που
προηγούμενα ανήκε στο λαχανόκηπο του παλατιού του Kensington (Ο Leicester Stanhope περιγράφεται ως "σημαντικός
ιδιοκτήτης γης στο South Kensington"). Οικοδόμησε οικία, την “Harrington House” (ή: “No. 13 Kensington Palace Gardens”) η οποία χτίστηκε στον αγαπημένο του γοτθικό
ρυθμό, με κόστος £ 15,000. Το εξωτερικό του σπιτιού σχεδιάστηκε από τον Decimus Burton, ένα κορυφαίο
Βικτωριανό αρχιτέκτονα, μετά από σχέδια που σκιαγράφησε ο κόμης (Leicester
Stanhope).
Η οικία διατηρήθηκε στην ιδιοκτησία της οικογένειας ως τον 1ο
Παγκόσμιο Πόλεμο. Από το 1930 είναι η πρεσβεία της Ρωσίας. Ο Leicester Stanhope θα πεθάνει στις 7
Σεπτεμβρίου 1862, σε ηλικία 78 ετών, στο Harrington House. Θα τον διαδεχτεί ο γιος του Sydney Seymour
Hyde Stanhope, 6th Earl of Harrington.
7) Αποτίμηση της προσφοράς του Leicester Stanhope
Ο Leicester Stanhope υπήρξε ο μόνος ξένος εθελοντής που
μίλησε ζεστά στην καρδιά των Ελλήνων για μια εθνική απελευθέρωση, σύγχρονα με
ριζική κοινωνική αλλαγή. Πρώτος και μοναδικός αγωνίστηκε σκληρά και κάτω από
δύσκολες συνθήκες - παράλληλα με τα φλέγοντα στρατιωτικά ζητήματα και τις
πολεμικές προπαρασκευές - για δημοκρατικούς θεσμούς διακυβέρνησης, για ελευθερία του Τύπου και ευρεία δημοσιότητα,
για μια πραγματικά λαϊκή εξουσία χωρίς βασιλιάδες, όπως στις ΗΠΑ ή την Ελβετία.
Πίστευε πως η σωτηρία της Ελλάδας δεν εξαρτάται από κανέναν άλλον, παρά μόνον
από το λαό, την αρματωμένη αγροτιά και τους σκληραγωγημένους ναύτες.
Ορθώθηκε απέναντι στον λόρδο Βύρωνα ο οποίος επέμενε να μην ανακινούνται πολιτικό-κοινωνικά ή καθεστωτικά ζητήματα, όσο θα διαρκούσε ο απελευθερωτικός αγώνας, και έλεγε «Πρώτα τα όπλα, ύστερα τα βιβλία» κ.ά. παρόμοια, επίσης, ότι η εφημερίδα του ήταν άχρηστη κλπ. Ο λ. Βύρων, στο τέλος, υποστήριζε την εγκαθίδρυση μοναρχικού πολιτεύματος στην Ελλάδα και προεξοφλούσε ότι και η πλειοψηφία των Ελλήνων την ενέκρινε. Είχε πολλές προσωπικές, ματαιόδοξες, φιλοδοξίες και ένα εντελώς παράξενο και αντιφατικό χαρακτήρα. Όμως, προηγούμενα και μόλις τρεις μήνες πριν την έναρξη της Ελληνικής επανάστασης, διαπνεόμενος από ιδεαλιστικό φιλελευθερισμό, έγραφε ότι η εποχή των βασιλιάδων τελειώνει…. Ο λόρδος Byron και ο συνταγματάρχης Stanhope, τελικά, διαφωνούσαν σε όλα! Μεταξύ των δύο αυτών ανδρών είχε αναπτυχθεί και έντονη αντιπάθεια…..
“Ελευθερία και Ωφελιμισμός” ήταν το σύνθημα του Στάνχοπ, εμπνευσμένο
από τον πολιτικό καθοδηγητή του, τον προοδευτικό φιλόσοφο, ιδρυτή του σύγχρονου Ωφελιμισμού και
νομομαθή Ιερεμία Μπένθαμ (1748-1823). Ο Ιερεμίας Μπένθαμ, πρωτίστως από τον Έλληνα φιλόσοφο Επίκουρο (341-270
π.Χ.) επηρεασμένος,
πνευματικός ηγέτης του
ριζοσπαστικού κινήματος στην Αγγλία και παγκοσμίως, ήταν ένθερμος υποστηρικτής
κάθε προσπάθειας πολιτικής και εθνικής χειραφέτησης υπόδουλων λαών και
δημιουργίας θεσμών και νομοθεσίας επάνω σε ορθολογικές βάσεις (Βλ. κεφ. 1.2).
Στην Ελλάδα ο Stanhope, πρώτος επίσημος
απεσταλμένος του Φιλελληνικού Κομιτάτου του Λονδίνου, όπως επανειλημμένα έχουμε
γράψει, προτεραιότητα έδινε στην δημοσιότητα και την ελευθεροτυπία και στόχο είχε την έκδοση
ελευθεροφρόνων εφημερίδων. Επίσης στην οργάνωση ταχυδρομείων, νοσοκομείων,
σχολείων κ.ά. κοινωφελών ιδρυμάτων που θεωρούσε εξίσου απαραίτητα με τα όπλα,
για την απαλλαγή του λαού μας (και όλων των λαών του κόσμου) από την τυραννία. Σαν
Επίτροπος του Αγγλικού δανείου είχε αξιώσει τη δημιουργία ισχυρής κυβέρνησης
εθνικής σωτηρίας, με συνεργασία - συμφιλίωση όλων των παρατάξεων και ακόμα την
ύπαρξη των στοιχειωδών όρων και
προϋποθέσεων που να διασφάλιζαν μια σωστή διαχείριση, ενός τόσου μεγάλου ποσού (Βλ. κεφ. 2.2.10
& 2.3).
Μια πρώτη συνέπεια της απομάκρυνσης του Stanhope από την Ελλάδα υπήρξε η αποδυνάμωση του φίλου του, του λαοπρόβλητου, οπλαρχηγού Οδυσσέα Ανδρούτσου, το τραγικό τέλος του οποίου δεν βράδυνε να έλθει (5 Ιουνίου 1825). Μάλιστα, το τελευταίο γράμμα που πήρε ο Στάνχοπ από την Ελλάδα (Γαστούνη 1/5/1825), είναι του συμπατριώτη του φιλέλληνα αξιωματικού William Humphreys (ο οποίος υπήρξε, μαζί με τον μετέπειτα ιστορικό Thomas Gordon, ο πρώτος Άγγλος εθελοντής που έφτασε στο Μωριά, τέλη καλοκαιριού του 1821) και αναφέρεται στον Οδυσσέα: « Ύστερα από την απόπειρα δολοφονίας στ’ Ανάπλι, αφού του αρνήθηκε η κυβέρνηση εφόδια ή χρήματα για να πληρώσει τους στρατιώτες του, κι’ ύστερα από την αντικατάσταση του από τον Γκούρα στην Αθήνα, άρχισε συνεννοήσεις με τους Τούρκους».
Στο κεφ.
2.3 αναφερθήκαμε στις δυσαρέσκειες που δημιούργησε στην Ελλάδα (“O επάρατος Στανχώπ” κατά τον Γ. Κουντουριώτη) και την Αγγλία η πολιτική συμπεριφορά
και δράση του Στάνχοπ στη χώρα μας, αποτέλεσμα των οποίων υπήρξε η ξαφνική και
άμεση ανάκληση του. Σχετικά ο ίδιος ο Συνταγματάρχης διεμήνυσε προς τους
Έλληνες και τα εξής, μέσω του
κάπταιν Humphreys (βλ. Παρακαταθήκη του, αρ. 7, στο κεφ. 2.3):
“Πείτε στην κυβέρνηση, ότι έχω αυταρχικά
διαταχθεί να επιστρέψω στη πατρίδα μου από το βασιλιά της Αγγλίας, και ότι,
βρίσκοντας ότι δεν μπορούσα να ενεργήσω ως επίτροπος, λόγω του θανάτου του Λόρδου
Μπάιρον, ο οποίος είχε ακυρώσει την επιτροπή, έχω αμέσως υπακούσει βασιλική
εντολή”.
Επίσης στην “Έκθεση” του (βλ.
κεφ.3)
γράφει: “Απομακρύνθηκα από τα καθήκοντά μου στην
Ελλάδα κατόπιν εντολών του Βασιλιά της Αγγλίας. Αισθάνομαι την ανάγκη να πω
πόσο οδυνηρή για μένα είναι η δυσαρέσκεια της Διοικήσεως και πόσο επιζήμια για
την καριέρα μου”.
Πολλοί από τον Στάνχοπ θα περίμεναν (όπως ο συγγραφέας Κυριάκος
Σιμόπουλος στο έργο του: «Πως είδαν
οι ξένοι την Ελλάδα του ‘21», τομ. Γ΄, σελ. 200-278), όπως προέτρεπε τους άλλους να πολεμήσουν στο
πλευρό των Ελλήνων για λευτεριά, δημοκρατία κλπ., να είχε εναντιωθεί στην
βασιλική εντολή, να παραιτηθεί από τον Αγγλικό στρατό και να παραμείνει στην
Ελλάδα, έστω σαν ένας
απλός μαχητής.
Ο εκδότης των «Ελληνικών Χρονικών» Ι. Φ. Μάγερ σε μια πραγματικά γενναία -
υπερήφανη - δραματική επιστολή, ευγενικής και πικρής αποδοκιμασίας, του έγραψε:
«Με εξορκίζετε στο πρώτο γράμμα σας να
συνεχίσω τον αγώνα κατά των εχθρών της ελευθερίας. Δεν θα τον σταματήσω. Θα
προτιμήσω να πεθάνω παρά να αποφύγω να ανοίξω τα μάτια ενός λαού που ενσαρκώνει
τις πιο μεγάλες και πιο υψηλές ελπίδες μου. Στο γράμμα σας βλέπω πως
εμπιστευόσαστε πολύ τον Νέγρη. Ούτε αυτός, ούτε ο Μαυροκορδάτος είναι πατριώτες.
Τους κατηγόρησα και τους δύο, το ένα στο φ.36, τον άλλο στο φ.38 των «Χρονικών» μου μπροστά σε όλη την Ελλάδα,
σαν Φαναριώτες και μηχανορράφους. Στενοχωρήθηκα που επιστρέφετε στην Αγγλία. Η θέση σας ήταν εδώ στην Ελλάδα. Ωστόσο
και στην Αγγλία μπορείτε να δουλέψετε για το καλό της πατρίδας μας. Όσο για
μένα, συνταγματάρχα μου, να είστε σίγουρος ότι ως άφοβος πατριώτης, δεν θα σταματήσω να αγωνίζομαι για την
ευτυχία των πολλών, για την αληθινή ελευθερία και την αληθινή ανεξαρτησία. Φεύγετε
για την Αγγλία, εγώ θα μείνω στην Ελλάδα. Ελπίζω να σας μιλήσω μια μέρα και
είμαι βέβαιος πως θα μου πείτε τότε, έχοντας παρακολουθήσει τις πράξεις μου:
Μάγερ έκανες σωστά. Αντίο συνταγματάρχα μου, ο θεός μαζί σας». (Για τα «Ελληνικά Χρονικά» και τον Ι. Φ. Μάγερ βλ. κεφ. 2.2.2.)
Πολύ σκληρά και ειρωνικά σχολιάζει τη «φυγή» του Stanhope
από την Ελλάδα, στο Χρονικό του, ο φίλος του Μπάιρον και αρχηγός της τεχνικής
αποστολής του Φιλελληνικού Κομιτάτου του Λονδίνου στο Μεσολόγγι, Edward Parry.
«Ο Μπάιρον θα
προτιμούσε να χαθεί παρά να εγκαταλείψει την Ελλάδα. Αλλά ο συνταγματάρχης
Στάνχοπ, αφού έκανε όσο κακό μπορούσε, έφυγε μόλις διατάχθηκε από τους
προϊσταμένους του κι’ όσο γρηγορότερα μπόρεσε. Ενώ αν έμενε θα φρόντιζε να
φθάσει εγκαίρως το δάνειο στη κυβέρνηση και να σωθούν τα Ψαρά…… Ο συνταγματάρχης
Στάνχοπ, ο φίλος του Μπένθαμ, ο μεγάλος συνήγορος -στα χαρτιά- της απεριόριστης
ελευθερίας, ήταν στην πραγματικότητα μια στρατιωτική μαριονέττα, άνθρωπος της
παθητικής υπακοής. Και το πάθος του για την ελευθερία εξανεμίστηκε μόλις έφτασε
η εντολή του δούκα του Γιορκ ή όταν αντιμετώπισε το ενδεχόμενο να περιπέσει στη
βασιλική δυσμένεια. Για να σώσει τη σύνταξη - 400 λίρες το χρόνο – (σημ.: Με 400 λίρες τον χρόνο πληρωνόταν και ο ίδιος ο Parry) έσπευσε να αποδείξει πως δεν υπήρχαν γι’ αυτόν ιερές αρχές και έντιμη
συμπεριφορά παρά μόνο η τυφλή υποταγή στις στρατιωτικές διαταγές».
Όπως σημειώνουμε στο κεφ. 2.2.1, ο Edward Parry χαρακτηρίζεται αγροίκος, αμαθής, μέθυσος, βάρβαρος…..και
γελωτοποιός του λ. Βύρωνα. Τον Stanhope τον αποκαλούσε “αρχιγάιδαρο”,
τον Edward Blaquiere “αγύρτη”. Στο Λονδίνο, το χρονικό που δημοσίευσε, με βάση το
ημερολόγιο που τηρούσε, θεωρείται πολύ αμφιλεγόμενο, πλην το μέρος που
αναφέρεται στο λόρδο Βύρωνα. Ο κριτικός του περιοδικού “Examiner” έγραψε: «Αυτός ο
άνθρωπος, ήταν ένας καλαφάτης στο Ναύσταθμο – για να μην πούμε τα χειρότερα που
λένε γι’ αυτόν: συκοφάντης, ανόητος ψευτοπαλληκαράς και τεμπέλης. Ποιος έγραψε
το βιβλίο που φέρει τ’ όνομα του, δεν μπορούμε να πούμε με σιγουριά. Ο ίδιος
αδυνατεί να γράψει έστω δέκα λέξεις στα Αγγλικά». Το 1827, ο Stanhope μήνυσε τον Parry και
έγινε δίκη στο Λονδίνο. Ο Parry, τέλος, πέθανε στο ψυχιατρείο, όπου είχε
καταλήξει λόγω του αλκοολισμού του, καθώς έγραψε ο Edward Trelawny, ο τυχοδιώκτης πιστός φίλος-γαμπρός του Ανδρούτσου και
συγγραφέας.
Πάντως, πρόθεση αποχώρησης του Stanhope από την Ελλάδα είχε - περίπου - προαναγγελθεί και από τον ίδιο. Στην, από την Ύδρα, «Αγγελία» του είχε γράψει ακροτελεύτια: «Η υγεία μου είναι ασθενική και η δουλειά μου έχει σχεδόν τελειώσει» (My health is feeble, and my work is nearly finished). Επίσης, στις τελευταίες επιστολές του (Βλ. κεφ. 2.2 & 2.3) είχε γράψει στον Bowring: «…..καθώς είμαι, από κακή υγεία, ανήμπορος να παραμένω στην Ελλάδα κατά τη διάρκεια της ζεστής περιόδου…..», «…. Η υγεία και οι υποθέσεις μου καθιστούν την επιστροφή μου απαραίτητη…».
Ερωτηματικό
βέβαια υπάρχει αν αυτή η πρόθεση αποχώρησης, που εκφράζεται στα γράμματα του,
ήταν «λόγω ασθενείας», ή ήταν προσχηματική, επειδή είχε κουρασθεί και
απογοητευτεί από την μικρή ανταπόκριση που είχε το πολιτικό-κοινωνικό έργο του
και στο ότι δεν είχε πια ρόλο επιτρόπου του Ελληνικού δανείου. Και βέβαια, ο τρόπος
με τον οποίον έγινε η ανάκληση και η επιστροφή στη πατρίδα του ήταν, ως
ευθαρσώς αναγνώρισε και ο ίδιος, «μια
αυταρχική διαταγή από το βασιλιά της Αγγλίας» (ουσιαστικά ήταν μια “αποπομπή”).
Το θέμα είναι
ότι η αντίδραση του συνταγματάρχη σ’ αυτήν την «αυταρχική διαταγή του Άγγλου
βασιλιά», υπήρξε ανακόλουθη με τις μέχρι
τότε, σε υψηλούς τόνους, δημοκρατικές διακηρύξεις του. Ο Στάνχοπ, σ’ αυτήν τη
κρίσιμη ώρα γι’ αυτόν, δεν έδειξε το θάρρος, τον “ηρωισμό” αν θέλετε, που
περίμεναν οι φίλοι του, μέχρι τέλους……
Ωστόσο, οι κατήγοροι του Στάνχοπ, ανθρώπου τόσο
εκτεθειμένου λόγω της ακραίας ιδεολογίας
που δυναμικά προπαγάνδιζε, παραγνωρίζουν ότι σε περίπτωση που θα έμενε
ακάλυπτος από Αγγλική προστασία, στη κατάσταση αναρχίας, των μεγάλων παθών και
εμφυλίου πολέμου που διέτρεχε η χώρα, όχι μόνο δεν μπορούσε πλέον τίποτα να
προσφέρει, αλλά κινδύνευε ακόμα και η
ζωή του!.... Για να γλυτώσει θα έπρεπε -ίσως- να καταφύγει στην Άνω Τιθορέα, στη σπηλιά της
Βελίτσας, με τον φίλο του, τον Ανδρούτσο!
Εξάλλου ο
Στάνχοπ ήταν ένας Άγγλος πατριώτης, που δεν επιθυμούσε να διαταράξει τις
σχέσεις με τις αρχές της πατρίδας του, της οποίας εκτιμούσε το δημοκρατικό
πολιτικό σύστημα. «…… καθώς γεννήθηκα υπό
την καλύτερη μεικτή κυβέρνηση, θα προσπαθούσα να διατηρήσω αυτή τη τάξη πραγμάτων…..» έγραψε από τη Βοστίτσα. Επίσης, σαν αξιωματικός του στρατού, θα
είχε νοοτροπία πειθαρχίας προς τους
ανωτέρους του…. Πάντως, ο πιο σοβαρός λόγος για να μην απειθαρχήσει στη διαταγή
- νομίζω - ήταν, η (υψηλής τάξεως) αριστοκρατική του καταγωγή. Προφανώς ένας “ευγενής”, είχε πάρα πολλά να
χάσει αν αγνοούσε την Υψηλή (Βασιλική) Εντολή!
Στις αρνητικές αποτιμήσεις που δέχτηκε η συνεισφορά
του Stanhope στην Ελληνική υπόθεση, υπάρχουν -ασφαλώς- και οι θετικές, όπως αυτή του ιστορικού Thomas Gordon, ο οποίος στην ιστορία του έγραψε:
«Ο Stanhope,
μ’ όλο που δεν μπόρεσε να ολοκληρώσει τα
σχέδια του, δεν προξένησε κακό ως ισχυρίζονται μερικοί. Αποδείχτηκε χρήσιμος
και οι ενέργειες του ήταν ωφέλιμες».
8) ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ
8.1) Ο Ελληνικός Τύπος
στα χρόνια πριν από την Επανάσταση του 1821
Ο ρόλος της
Ελληνικής εκδοτικής δραστηριότητας σ’ εκείνα τα χρόνια, εκφράζεται θαυμάσια στο
παρακάτω εδάφιο του Αδαμάντιου Κοραή:
«…… Αυτή (η τυπογραφία)
μόνη ενίκησε τον πανδαμάτορα χρόνον, φυλάξασα σοφά, των παλαιών φιλοσόφων και
προγόνων ημών, παραγγέλματα……… Αυτή και σήμερον, ως άγγελος εξ ουρανού ταράττει
την κολυμβήθραν των επιστημών και βαπτίζει εις αυτήν την Ελλάδα, δια να
θεραπεύσει τα πολλά και μακρά της αρρωστήματα και να την καθαρίσει από τον
ρύπον της απαιδευσίας….».
Αδαμάντιος Κοραής (1748-1833) Ρήγας Βελεστινλής (1757-1798)
Από τα τέλη
του 18ου αιώνα ως και την απελευθέρωση, ο Ελληνικός τύπος ανέλαβε το δύσκολο
έργο της ενημέρωσης και διάδοσης των
εθνικών ιδεωδών. Από τις στήλες του προβλήθηκαν-αντιπαρατέθηκαν
πολιτικές απόψεις και φιλολογικές συζητήσεις. Συχνά ο τύπος αντιμετώπισε
αυστηρή λογοκρισία και διώξεις. Παρόλα αυτά επιβίωσε οι δε πρωτεργάτες του,
λιγότερο γνωστοί από οπλαρχηγούς και πολιτικούς, συνέβαλαν - όχι λίγο - στην
επιτυχία του Αγώνα.
Η ιστορία
της ελληνικής δημοσιογραφίας, για τη περίοδο που εξετάζουμε, ξεκινά το 1790 με
την έκδοση της «Εφημερίδος» των
αδελφών Πούλιου, εμπόρων και τυπογράφων στη Βιέννη. Οι εκδότες είχαν καθαρές
επιρροές από το Διαφωτισμό καθώς και ζωηρές πολιτικές και εθνικές ανησυχίες. Η
θεματολογία της «Εφημερίδος» ήταν ποικίλη και βέβαια κάλυπτε τα γεγονότα που συνέβαιναν στην Ευρώπη και τον Ελληνικό
χώρο. Ο προσανατολισμός της εφημερίδας, συγκαλυμμένος πως, ήταν επαναστατικός,
γεγονός που ανάγκασε τις Οθωμανικές αρχές να απαγορεύσουν τη κυκλοφορία της
«Εφημερίδος» στην αυτοκρατορία τους. Στο
τυπογραφείο των αδελφών Πούλιου είχε τυπωθεί και η Χάρτα του Ρήγα Βελεστινλή. Η
σύλληψη του Ρήγα το 1797 οδήγησε στη διακοπή της έκδοσης της «Εφημερίδος» των
αδελφών Πούλιου και οι ίδιοι υπέστησαν διώξεις από την Αυστριακή αστυνομία.
Το 1811
εκδόθηκε, στη Βιέννη επίσης, το φιλολογικό περιοδικό «Ερμής ο Λόγιος». Στόχος του περιοδικού η προώθηση των ιδεών του
Διαφωτισμού. Συνεργάτες στου περιοδικού υπήρξαν κάποιες από τις σημαντικότερες
μορφές του νεοελληνικού διαφωτισμού, όπως ο Αδαμάντιος Κοραής, ο Άνθιμος Γαζής,
ο Θεόκλητος Φαρμακίδης. O «Ερμής ο Λόγιος» σταμάτησε να κυκλοφορεί το 1821 όταν
οι Αυστριακές αρχές απαγόρευσαν την κυκλοφορία του και φυλάκισαν τον εκδότη του
Κωνσταντίνο Κοκκινάκη, λόγω του ότι στο τελευταίο τεύχος του περιοδικού είχε
γράψει ότι δημοσίευσε τον αφορισμό της Ελληνικής Επανάστασης από τον Πατριάρχη
Γρηγόριο Ε΄ διότι υποχρεώθηκε προς τούτο.
Με την
έκρηξη της επανάστασης η εκδοτική δραστηριότητα μεταφέρεται στο εσωτερικό της
μαχόμενης Ελλάδας. Κύριο στόχο πλέον έχει να ενημερώνει για τα γεγονότα του
αγώνα, να εμψυχώνει τους αγωνιστές, να παρακινεί τους διστακτικούς. Στα κέντρα
της Επανάστασης, Καλαμάτα, Αθήνα, Μεσολόγγι, Ύδρα, κυκλοφόρησαν τότε εφημερίδες
με μικρή συνήθως διάρκεια ζωής, αλλά σημαντική συνεισφορά στην ενημέρωση.
Η έλλειψη
τεχνικών μέσων, αρχικά, δεν επέτρεπε την κυκλοφορία έντυπων εφημερίδων. Έτσι, η
ανάγκη καλύφθηκε με χειρόγραφες φυλλάδες. Αντιγραφείς αναπαρήγαγαν το πρώτο
φύλλο, αλλά και στους τόπους όπου έφθαναν τα φύλλα, άλλοι αντιγραφείς
αναλάμβαναν να το ξαναγράψουν και να τα
στείλουν μακρύτερα.
Σοβαρό
κώλυμα στη διακίνηση του Τύπου, χειρόγραφου και έντυπου, κατά τη πρώτη αυτή
περίοδο, στάθηκε η απουσία ταχυδρομικής υπηρεσίας, πράγμα που ανάγκασε, λίγα
χρόνια αργότερα, τους δύο σπουδαιότερους εκδότες, Ιάκωβο Μάγερ (των «Ελληνικών
Χρονικών» του Μεσολογγίου) και Ιωσήφ Κιάππε (της εφημερίδας «Ο Φίλος του Νόμου»
της Ύδρας) να συστήσουν μια στοιχειώδη ταχυδρομική υπηρεσία, ώστε να
εξασφαλίζεται η διακίνηση των φύλλων.
8.2) Ο Ελληνικός Τύπος στα χρόνια της Επανάστασης
8.2.1) Χειρόγραφες εφημερίδες:
1/ Η ΕΦΗΜΕΡΙΔΑ ΤΟΥ ΓΑΛΑΞΙΔΙΟΥ. Απ’ αυτή την εφημερίδα, μας
είναι γνωστό ένα και μοναδικό τεύχος, με ημερομηνία 27 Μαρτίου 1821.
2/ Η ΕΦΗΜΕΡΙΣ ΑΙΤΩΛΙΚΗ, στο Μεσολόγγι. Πιθανότερος εκδότης της φέρεται ο Νικόλαος
Λουριώτης, ο μετέπειτα αρχιγραμματέας της Δυτικής Χέρσου Ελλάδος.
3/ Ο ΑΧΕΛΩΟΣ, που κυκλοφόρησε μέχρι το 1822, με εκδότη πάλι
το Νικόλαο Λουριώτη, στο Βραχώρι (Αγρίνιο).
8.2.2) Έντυπες εφημερίδες:
1η/ «Σάλπιγξ
Ελληνική». Η πρώτη έντυπη εφημερίδα, τυπώθηκε στην Καλαμάτα σε ένα μικρό ξύλινο
πιεστήριο που έφερε μαζί του στην Ελλάδα ο Δημήτριος Υψηλάντης. Εκδότης
της ήταν ο Θεόκλητος Φαρμακίδης (1784 – 1860). Η «Σάλπιγξ Ελληνική»
εξέδωσε μόνο τρία φύλλα, τον Αύγουστο
του 1821. Διέκοψε την κυκλοφορία της, γιατί ο Δημήτριος Υψηλάντης απαιτούσε να
ασκεί προληπτική λογοκρισία.
2η/ «Ο
Φίλος του Νόμου». Τυπωνόταν στην Ύδρα με εκδότη τον Ιταλό φιλέλληνα Ιωσήφ
Κιάππε, έναν άτεγκτο Καρμπονάρο. Πολιτικά την εφημερίδα ελέγχουν οι
Κουντουριώτηδες. Επί ένα διάστημα (5/5/1824 μέχρι τις
12/10/1825) επείχε θέση επισήμου οργάνου της Διοικήσεως. Στάθηκε
η πιο μακρόβια από τις εφημερίδες στα χρόνια της Επανάστασης, εκδιδόταν μέχρι
τις 27/5/1827 και συνολικά κυκλοφόρησαν
296 φύλλα της.
Μόλις σταμάτησε η έκδοση του Φ.τ.Ν
ο Ιωσήφ Κιάππε άρχισε να εκδίδει την εφημερίδα "L'Abeille Grecque" (Ελληνική
Μέλισσα) στη γαλλική γλώσσα. Η εφημερίδα απευθυνόταν σε αλλοδαπούς αναγνώστες
στην Ελλάδα και στο εξωτερικό.
3η/ Η «Γενική Εφημερίς της Ελλάδος». Ήταν το
επίσημο έντυπο της Διοίκησης. Κυκλοφόρησε από 7/10/1825 μέχρι 23/3/1832. Επί επτά συνεχόμενα έτη
κάλυπτε τις ανάγκες της Κυβέρνησης και είναι προδρομικό έντυπο της «Εφημερίδας
της Κυβερνήσεως». Τόποι έκδοσης είναι διαδοχικά το Ναύπλιο, η Αίγινα, ο Πόρος.
Εκδότες διετέλεσαν οι Θεόκλητος Φαρμακίδης (1825-1827), Γεώργιος Χρυσίδης (1827-1831), Ιωάννης Γαλιάτσας (1831-1832).
Ως επίσημο όργανο δημοσίευε
έγγραφα, αποφάσεις, κυβερνητικές ανακοινώσεις και τα Πρακτικά του Βουλευτικού.
Η ύλη της όμως δεν περιοριζόταν σ’ αυτή τη θεματολογία. Απηχώντας τις ιδέες του
Διαφωτισμού, πρόβαλε, με γλώσσα απλή, τις αρχές της ελευθεροτυπίας και το αγαθό
της παιδείας.
4η/ «Il
Telegrafio Greco» (Ελληνικός Τηλέγραφος). Η εφημερίδα γραφόταν στα Γαλλικά, Ιταλικά,
Αγγλικά και Γερμανικά. Στο Μεσολόγγι, από το Μάρτιο ως το Δεκέμβριο του 1824,
από τον Ιταλό φιλέλληνα κόμη Πέτρο
Γκάμπα (Pietro Gamba, Ραβέννα 1801 – Μέθανα,
1828), προσωπικό
φίλο του λόρδου Μπάιρον και αδελφό της ερωμένης του, κόμισσας Τερέζας Γκουιτσιόλι.
O Πέτρο Γκάμπα υπήρξε
πρώην στέλεχος των «Καρμπονάρων».
5η/ Η
«Εφημερίς των Αθηνών». Εκδόθηκε με δαπάνες του Φιλελληνικού Κινήματος του
Λονδίνου (που διέθεσε τον τυπογραφικό εξοπλισμό) και με τη φροντίδα του μέλους του
Κομιτάτου Άγγλου συνταγματάρχη Λέστερ Στάνχοπ.
Αρχισυντάκτης της υπήρξε ο Γεώργιος Ψύλλας (1794-1878).
6η/ Τα
«Ελληνικά Χρονικά».… Κι’ αυτή η εφημερίδα, η σπουδαιότερη στον αγώνα, εκδόθηκε
με δαπάνες του Φιλελληνικού Κομιτάτου
και με μέριμνα του Λέστερ Στάνχοπ…..
Για την «Εφημερίδα των Αθηνών» και τα «Ελληνικά Χρονικά» αναφερθήκαμε εκτενώς στο κεφ. 2.2.2.
8.3) Η αρθρογραφία του Α. Πολυζωίδη για τον «Μπενθαμικό ωφελιμισμό» στα «Ελληνικά Χρονικά»
Ο Αναστάσιος Πολυζωίδης, (1802-1873), ο
πασίγνωστος για την θαρραλέα και αμερόληπτη κρίση του ως πρόεδρος του
δικαστηρίου στη «δίκη των Κολοκοτρώνη και Πλαπούτα» το 1834, θ’ αρθρογραφήσει στα «Ελληνικά Χρονικά», επανειλημμένως,
προβάλλοντας τις αρχές του ριζοσπαστικού και φιλελεύθερου «Μπενθαμικού ωφελιμισμού», που τις θεωρούσε απαραίτητες για την
πολιτική αγωγή των Ελλήνων, για τη
πολιτική και ηθική ωφέλεια του Ελληνικού Έθνους, για την ευδαιμονία του.
Στα «Ελληνικά Χρονικά» ο Πολυζωίδης θα
δημοσιεύσει και δοκίμια του φιλόσοφου
Μπένθαμ σε μετάφραση του, όπως το “Περί
δημοσιότητος”, όπου ο Μπένθαμ
επιχειρηματολογεί υπέρ της διαφάνειας που πρέπει να περιβάλλει τα πεπραγμένα
κάθε νομοθετικής συνέλευσης σε μια αντιπροσωπευτική Δημοκρατία.….. Στις ωφέλειες και προτερήματα της δημοσιότητας ο
Μπένθαμ συναριθμεί την…….. «εκ ταύτης
πηγάζουσαν διάχυσιν (ως μετέφρασε ο Πολυζωίδης την
διασκέδαση, την ευχαρίστηση)……. είναι δε η διάχυσις αύτη καλόν διόλου (=εντελώς),
πραγματικόν, καλόν δηλαδή ηνωμένον με ωφέλειαν, επειδή και συνεισφέρει εις τον
φωτισμόν, και επομένως εις την ευδαιμονίαν όλου του έθνους».
Θέση του
Μπένθαμ ήταν ότι η δημοσιότητα απομυθοποιεί τους πολιτικούς, καθώς παρέχει
στους πολίτες τη δυνατότητα να αποκτήσουν, εξετάζοντας τη κριτική που υφίσταται
κάθε δημεγέρτης στο δημοκρατικό κοινοβούλιο, μια πιο πραγματική εικόνα από αυτή
που επιδιώκουν πολλοί πολιτικοί να δώσουν στους ψηφοφόρους τους. Ο Μπένθαμ ως εχθρούς της δημοσιότητας δείχνει τους
κακούργους -για να κρύψουν τα εγκλήματα τους, τους δεσπότες -για να πνίξουν την
κοινή υπόληψη γι’ αυτούς, τους δειλούς,
τους ανάλγητους. Κατά τον Μπένθαμ, οι δημόσιες συνελεύσεις εξυψώνουν το γενικό
πνεύμα, κάνουν γνωστές τις υγιείς ιδέες, πολεμούν τις βλαβερές προλήψεις, την
αγυρτεία των δημαγωγών, τις απάτες των συκοφαντών……
Το 1825 ο
Πολυζωίδης δημοσιεύει ένα σύντομο εγχειρίδιο που τιτλοφορείται: «Θεωρία γενική
περί των διαφόρων διοικητικών συστημάτων και εξαιρέτως περί του
κοινοβουλευτικού». Πρόκειται περί πραγματείας για τη πρόσληψη φιλελεύθερων
και δημοκρατικών ιδεών στην
επαναστατημένη Ελλάδα, καθώς αυτές οι ιδέες αποτελούν προάσπιση της
κοινοβουλευτικής συνταγματικής δημοκρατίας, η οποία εκθειάζεται ως το πολίτευμα
που προάγει την ευτυχία, διασφαλίζει την ελευθερία και είναι σύμφωνο με τον
ορθό λόγο.
Ο Πολυζωίδης
διακηρύσσει ότι στο κοινοβουλευτικό πολίτευμα η κυριαρχία ανήκει και πηγάζει
από το σύνολο του έθνους, η διοίκηση ασκείται χάριν των διοικουμένων, επικρατεί
η ισονομία. Οι αξιωματούχοι εκλέγονται με κριτήριο την αξία τους, οι ίδιοι οι
πολίτες υπερασπίζονται με τα όπλα την πατρίδα τους, όλα τα αναπαλλοτρίωτα
δικαιώματα γίνονται σεβαστά και η δημόσια εκπαίδευση καθιστά τους πολίτες
εγγυητές των νόμων.
Ως παραδείγματα
δημοκρατικών πολιτευμάτων αναφέρει μόνο το Αμερικανικό και το θεσπισμένο
σύμφωνα με αυτό Ελληνικό. Αντίθετα, η Βρετανία και η Γαλλία χαρακτηρίζονται ως
συνταγματικές μοναρχίες.
Κατά τη συζήτηση τον θεσμού της
νομοθετικής συνέλευσης ο Πολυζωίδης ενστερνίζεται τις τέσσερεις προϋποθέσεις που θέτει ο Μπένθαμ
προκειμένου μια τέτοια συνέλευση να διαθέτει κύρος. Κι’ αυτές είναι:
1) Οι αντιπρόσωποι να
εκλέγονται απευθείας από τους πολίτες και όχι από εκλέκτορες, έτσι ώστε να
υπάρχει μια άμεση πολιτική σχέση μεταξύ τους.
2) Να μην είναι μόνιμοι, καθώς δεν είναι δυνατό να
απολαμβάνουν εσαεί της εμπιστοσύνης των εκλογέων.
3) Να εκλείψουν διάφοροι περιορισμοί αμφιβόλου αξίας και
αποτελεσματικότητας και
4) Να υπάρχει μεγάλος αριθμός αντιπροσώπων, προκειμένου να
αποφευχθεί ο κίνδυνος αυτοί να συμπράξουν προς εξυπηρέτηση ίδιων συμφερόντων.
Ο Πολυζωίδης, όταν επιχειρεί να
σκιαγραφήσει τη θεωρία περί δικαίου που προσιδιάζει στο κοινοβουλευτικό
πολίτευμα, υιοθετεί ωφελιμιστική
προσέγγιση. Έτσι, διαβάζουμε ότι η αρχή που οφείλει να διέπει τον καθορισμό
των δικαιωμάτων είναι: «Η μεγαλητέρα
ευτυχία του μεγαλητέρου αριθμού των πολιτών».
Ακολουθεί πιστά το λήμμα «Νομολογία -Jurisprudence» που συνέταξε για την εγκυκλοπαίδεια Βritannicα ο γνωστός ιστορικός και φιλόσοφος James Mill (1773-1836), στενός συνεργάτης του Μπένθαμ και πατέρας του John Stuart Μill.
Επίσης:
«…..Όλα τα αντικείμενα, όσα οι άνθρωποι επιθυμούν, είν' επιθυμητά ή ως τέλη, ή
ως μέσα…… Η ευάρεστος διάθεσις τής ψυχής είναι το τέλος, και προέρχεται από τα
ηδέα αισθήματα αυτής….. Τα αντικείμενα της επιθυμίας, τα οποία είναι και
αντικείμενα του δικαίου, δεν είναι τα ηδονικά αισθήματα που επιθυμούνται ως
τέλη, άλλα αυτά που επιθυμούνται ως μέσα προς τούτο το τέλος…..».
Πρόκειται για φιλοσοφικούς στοχασμούς που προσιδιάζουν στην
Επικούρεια ηθική φιλοσοφία.
8.4) Οι Εθνικές Συνελεύσεις
8.4.1) Στην
Α΄ Εθνοσυνέλευση της Επιδαύρου (Ν. Επίδαυρος, μέχρι τότε Πιάδα) 59 τον αριθμό πληρεξούσιοι των επαναστατημένων επαρχιών, οι
λεγόμενοι παραστάτες, που κλήθηκαν να συγκροτήσουν μια εθνική βουλή, διακήρυξαν
επισήμως την πολιτική ύπαρξη και ανεξαρτησία του ελληνικού έθνους και ψήφισαν, την
πρωτοχρονιά του 1822, ένα πρώτο
καταστατικό χάρτη της χώρας, το πρώτο
Σύνταγμά του, το ««Προσωρινόν Πολίτευμα
της Ελλάδος».
Το Σύνταγμα
αυτό προέβλεπε την προστασία των ατομικών ελευθεριών, την αντιπροσωπευτική αρχή
καθώς και την διάκριση των εξουσιών. Ορίστηκε ότι η «Διοίκησις» θα γινόταν από
το «Βουλευτικόν» και το «Εκτελεστικόν», ενώ το «Δικαστικόν» θα ήταν ανεξάρτητο όργανο.
Ορίστηκε και το εθνικό σύμβολο, η ελληνική σημαία.
8.4.2) Στη Β' Εθνοσυνέλευση Άστρους, το 1823,
αναθεωρήθηκε το Σύνταγμα της Α΄ Εθνοσυνέλευσης (13/4/1823), αποφασίστηκε να καταργηθούν οι τρεις τοπικοί οργανισμοί (Πελοποννησιακή Γερουσία, Οργανισμός
της Δυτικής Χέρσου Ελλάδος και Άρειος
Πάγος - Οργανισμός της Ανατολικής Χέρσου Ελλάδος) ώστε να υπάρχει ένα μόνο κέντρο εξουσίας, κ.ά.
8.4.3) Στην Γ΄ Εθνοσυνέλευση, στην Ερμιόνη (τότε Καστρί) και στην Τροιζήνα (τότε Δαμαλά), 19 Μαρτίου - 5 Μαΐου 1827.
…… Αρχικά η Γ΄ Εθνοσυνέλευση
συγκλήθηκε στη (Νέα) Επίδαυρο (τότε Πιάδα), Απρίλιο
1826, λόγω όμως των κρίσιμων γεγονότων των ημερών εκείνων, ο Ιμπραήμ ξανά στη
Πελοπόννησο μετά τη πτώση του Μεσολογγίου (10/4/1826), οι εργασίες της
διακόπηκαν για να επαναληφθούν ένα περίπου χρόνο αργότερα στην Ερμιόνη και Τροιζήνα…….
Συντάχθηκε
και επικυρώθηκε ο “Πρώτος οριστικός καταστατικός χάρτης της Ελλάδας”, το
“Πολιτικόν Σύνταγμα της Ελλάδος” και «εν ονόματι του ελληνικού έθνους», η
Συνέλευση εξέλεξε ως πρώτο Κυβερνήτη της Ελλάδος τον κόμη Ιωάννη Καποδίστρια και την πόλη του Ναυπλίου
καθέδρα της Κυβερνήσεως και της Βουλής.
Επίσης, η Γ΄ Εθνοσυνέλευση ψήφισε:
«...... επιτρέπεται εις τον λόρδον Κόχραν (Lord Thomas Cochrane, 1775 - 1860) απεριόριστος δύναμις και
πληρεξουσιότης να κινή τας κατά θάλασσαν δυνάμεις της Ελλάδος εναντίον των
εχθρών όπου, όταν και όπως κρίνη συμφερώτερον εις το ελληνικόν έθνος(...)» και ότι:
«Ο κύριος Ριχάρδος Τσουρτς διορίζεται
Αρχιστράτηγος και Διευθυντής απασών των κατά ξηρά δυνάμεων της Ελλάδος». (Sir Richard Church, 1784 - 1873).
Οι Κόχραν και
Τσωρτς, ως αρχιναύαρχος και αρχιστράτηγος (αντ.), και ο Φαβιέρος ως αρχηγός του
Τακτικού, παραμέρισαν τους δικούς μας λαϊκούς ηγέτες, δοκιμασμένους και κορυφαίους,
Μιαούλη και Καραϊσκάκη. Πολύ άσχημη εξέλιξη…..
Η Γ΄ Εθνική των Ελλήνων Συνέλευσις με
το Ψήφισμα ΙΕ΄ (1η Μαΐου 1826) αποφάσισε: «Το αυτό
Πολίτευμα, υπό τ΄ όνομα Πολιτικόν Σύνταγμα της Ελλάδος αναγνωριζόμενος εφεξής,
αφιερούται εις την πιστιν της Βουλής, του Κυβερνήτου και του Δικανικού, δια να
διατηρήται εν ακριβεία- αφιερούται εις την εύνοιαν των λαών και εις τον
πατριωτισμόν παντός Έλληνος, δια να ενεργήται καθ΄ όλην την έκτασιν.»
8.4.4) Στην
Δ΄ Εθνοσυνέλευση στο Άργος (11 Ιουλίου έως 6 Αυγούστου 1829) εγκρίθηκε η
πολιτική του Ιωάννη Καποδίστρια, συστάθηκε Γερουσία με 27 γερουσιαστές και
αποφασίστηκε η κοπή
εθνικού νομίσματος, ο «Φοίνικας».
8.5) Πρωτόκολλα & Συνθήκες για την Ανεξαρτησία της Ελλάδας
8.5.0) Εισαγωγικά
Ήδη από το
δεύτερο έτος της επανάστασης άρχισαν να συζητούνται διάφορα “σενάρια” για μια
κάποια διευθέτηση του Ελληνικού “προβλήματος”. Οι πρώτοι (επί χάρτου) σχεδιασμοί της
Τσαρικής Αυλής προέβλεπαν την ίδρυση τριών χωριστών ηγεμονιών υπό την
επικυριαρχία του σουλτάνου και με την καταβολή σ’ αυτόν φόρου υποτελείας
ετησίως. Η Αυστρία ήταν η πιο
αυστηρή, επέμενε στην άτεγκτη εφαρμογή των αρχών της Ιεράς συμμαχίας, φοβούμενη
μην η επαναστατική φλόγα επεκταθεί και στην πολυεθνική αυτοκρατορία της.
Μια διάσκεψη
που προγραμματίσθηκε για τον Ιούνιο του 1824 στην Πετρούπολη, αναβλήθηκε για
τις αρχές του επόμενου έτους, και όταν γίνει θα περιοριστεί μόνον σε ένα
διάβημα (13/3/1825) προς την Πύλη, το οποίο οι Τούρκοι
μετά τρεις μήνες θα απορρίψουν.
Τον Δεκέμβριο του 1825 πεθαίνει ο τσάρος Αλέξανδρος Α΄ και στο θρόνο ανέρχεται
ο Νικόλαος Α΄. Επακολουθούν διαβουλεύσεις μεταξύ Ρωσίας και Αγγλίας και πλέον
από τις αρχές του 1826 αρχίζουν να υπογράφονται και επίσημα πρωτόκολλα μεταξύ
των Μ. δυνάμεων……
8.5.1) Το Πρωτόκολλο της Πετρούπολης (23
Μαρτίου 1826)
Διμερές, μεταξύ Ρωσίας – Αγγλίας. Προέβλεπε ελληνοτουρκικό
συμβιβασμό, τερματισμό των εχθροπραξιών και δημιουργία Ελληνικού κράτους ενιαίου, και όχι
των “τριών ηγεμονιών”, όμως υποτελούς στο Σουλτάνο, με καταβολή φόρου υποτέλειας.
8.5.2)
Η Συνθήκη του Λονδίνου (6 Ιουλίου 1827)
Τριμερής, μεταξύ Αγγλίας - Γαλλίας –
Ρωσίας...... Έχει προηγηθεί, στην Αθήνα,
ο θάνατος του Γ. Καραϊσκάκη (23 Απρίλη
1827) και η συντριβή των Ελλήνων
(διοικούσαν Κόχραν και Τσώρτς) στην μάχη του Αναλάτου….
Ως συνέπεια της Συνθήκης
του Λονδίνου υπήρξε η αποστολή ναυτικής
δύναμης των τριών στη Μεσόγειο, υπό τους ναυάρχους Κόδριγκτον (της Αγγλικής), Δεριγνί (της Γαλλικής), Χέιδεν (της
Ρωσικής), η οποία στις 8/20
Οκτωβρίου 1827 θα καταναυμαχήσει τον ελλιμενισμένο στο κόλπο του Ναυαρίνου (όπου η σημερινή πόλη
Πύλος) Τουρκο-αιγυπτιακό
στόλο.
Το ίδιο και ο Ρώσος ναύαρχος
Χέιδεν. Λυπήθηκε που οι Έλληνες φάνηκε να κερδίζουν τον
αγώνα, ενώ έπρεπε να συνεχισθεί για να επωφελούνται οι Ρώσοι διαρκώς (Ο Μέττερνιχ έγραψε ότι οι Ρώσοι ήθελαν
την Τουρκία ασθενή και μια Ελλάδα μηδαμινή, ίσα να αποτελεί πηγή ερίδων προς
την Τουρκία). Στη Βιέννη ο αυτοκράτορας
Φραγκίσκος χαρακτήρισε τη ναυμαχία σαν «δολοφονία», ενώ ο Μέττερνιχ ισχυρίστηκε
ότι «θα ακολουθούσε γενικό χάος». Στη Κωνσταντινούπολη οι πρέσβεις των τριών
δυνάμεων έσπευσαν να εκφράσουν τη λύπη τους στην Πύλη, χαρακτηρίζοντας τη
βύθιση του Οθωμανικού στόλου «αξιοθρήνητο λάθος»…..
* Άρθουρ Γουέλσλι (Arthur Wellesley),
δούκας του Ουέλλινγκτον. Πρωθυπουργός
της Βρετανίας μετά τον Lord Goderich, που για 144 ημέρες υπήρξε πρωθυπουργός
μετά το θάνατο του George Canning (8/8/1827). Ο δούκας του Ουέλλινγκτον ήταν ο διοικητής του συμμαχικού
στρατού, που μαζί με τον Μπλύχερ του Πρωσικού Στρατού, νίκησε τον Ναπολέοντα
στο Βατερλώ (18/6/1815).
Μετά την
καταστροφή του Τουρκο-αιγυπτιακού στόλου στο Ναβαρίνο θα σταλεί, καλοκαίρι 1828
– 1829, στη Πελοπόννησο Γαλλικό εκστρατευτικό σώμα υπό τον στρατηγό
Nicolas-Joseph Maison για να απομακρύνει τον Ιμπραήμ (βλ. κεφ. 8.7).
8.5.3) Δεύτερο
Πρωτόκολλο του Λονδίνου (Νοέμβριος 1828)
Προέβλεπε σύνορα έως τον Ισθμό της Κορίνθου, (δηλ. μόνον η Πελοπόννησος) και τα παρακείμενα νησιά του
Σαρωνικού και των Κυκλάδων.
8.5.4)
Το τρίτο Πρωτόκολλο του Λονδίνου
(Μάρτιος 1829)
Προέβλεπε
αυτόνομο κράτος υπό κληρονομικό μονάρχη, με σύνορα τη γραμμή Αμβρακικού –
Παγασητικού, υπό την επικυριαρχία του Σουλτάνου και με πληρωμή ετήσιου φόρου
1.500.000 γρόσια.
8.5.5) Το άρθρο 10 της Συνθήκης της Ανδριανούπολης (2/14 Σεπτεμβρίου 1829)
Στις 26
Απριλίου 1828 άρχισε ο Ρωσοτουρκικός πόλεμος 1828-1829. Οι Ρώσοι προέλαυσαν ως
την Ανδριανούπολη και η Πύλη, τρομοκρατημένη, αποδέχθηκε όλους τους ρωσικούς
όρους ειρήνης. Οι Ρώσοι
πέτυχαν εδαφικά κέρδη στο Δούναβη, προσάρτηση της Γεωργίας και της Αρμενίας κ.ά. Στο άρθρο 10 της συναφθείσης
Συνθήκης της Ανδριανούπολης (2/14 Σεπτεμβρίου 1829) η Πύλη αναγνωρίζει -πρώτη φορά- και την, στην Συνθήκη του Λονδίνου, πρόβλεψη
δημιουργίας ελληνικού κράτους (ηγεμονικού τύπου).
Κατά τον μεγάλο Άγγλο πολιτικό Γλάδστωνα, η Συνθήκη της
Ανδριανούπολης υπήρξε «Το διεθνές συμβόλαιο της πολιτικής υπόστασης και
αυτοτέλειας του ελληνικού κράτους».
8.5.6) Το τέταρτο Πρωτόκολλο της ανεξαρτησίας της Ελλάδος (3 Φεβρουαρίου 1830)
Με πρόταση
της Αγγλίας, οι τρεις μεγάλες δυνάμεις συμφώνησαν στην πλήρη ανεξαρτησία του
ελληνικού κράτους. Στο πλαίσιο αυτό, στη διάσκεψη του Λονδίνου, υπογράφτηκε το
Πρωτόκολλο Ανεξαρτησίας της
Ελλάδος (22/1–3/2 1830). Είχαν συμπληρωθεί εννέα χρόνια από
την έναρξη της επανάστασης. Όμως, η συνοριακή
γραμμή του Πρωτοκόλλου της 3ης Φεβρουαρίου (κατ’
απαίτηση των Άγγλων, διότι δεν ήθελαν το
νέο ελληνικό κράτος να έχει άμεση γεωγραφική επαφή με τα αγγλοκρατούμενα τότε
Επτάνησα)
καθορίστηκε στο μέσο της κοίτης των ποταμών
Αχελώου και Σπερχειού, έτσι κρατούσε έξω από το έδαφος της Ελλάδας ολόκληρη τη περιοχή πέρα από τον
Αχελώο, δηλαδή ένα μεγάλο τμήμα της Στερεάς Ελλάδας.
Επίσης, ορίσθηκε, μετά την θητεία του πρώτου κυβερνήτη Ι.
Καποδίστρια, και εξ αιτίας του ότι ο Κυβερνήτης εθεωρείτο “ρωσόφιλος”,
η ελληνική Πολιτεία να είναι μοναρχική και κληρονομική. Πρώτα απευθύνθηκαν στον
40χρονο Γερμανό πρίγκιπα Λεοπόλδο του Σαξ-Κόμπουργκ, οποίος όμως δεν δέχτηκε, γιατί
οι Δυνάμεις δεν ανταποκρίθηκαν ικανοποιητικά στους όρους του για διεύρυνση των
συνόρων, εγγύηση της ανεξαρτησίας του και οικονομική βοήθεια …. ο Λεοπόλδος του
Σαξ - Κόμπουργκ ωστόσο τον επόμενο χρόνο ορκίστηκε (πρώτος και ιδρυτής της
Δυναστείας) Βασιλιάς των Βέλγων!
Μετά την
άρνηση του Λεοπόλδου οι δυνάμεις υπόγραψαν συνθήκη (7/5/1832) για την ανακήρυξη του 17χρονου
Όθωνα, πρίγκιπα της Βαυαρίας, δευτερότοκο γιο του Βαυαρού βασιλιά Λουδοβίκου
Α΄, ως «Βασιλιά της Ελλάδας».
8.5.7) Το πέμπτο
Πρωτόκολλο του Λονδίνου (Σεπτέμβριος 1831)
Με αυτό, αίρονται
οι εδαφικοί περιορισμοί του προηγούμενου Πρωτοκόλλου. Αποφασίζεται η «βελτίωση
των ορίων της Ελλάδας κατόπιν διαπραγματεύσεων με την Οθωμανική Πύλη».
8.5.8)
Η Συνθήκη της Κωνσταντινουπόλεως
(Ιούλιος 1832)
Αλλιώς και «Τελικός Διακανονισμός της Κωνσταντινούπολης» («Κάλενταρ Κιόσκ»), Με
τη συνθήκη η Οθωμανική Αυτοκρατορία αποδεχόταν τη δημιουργία ανεξάρτητου
ελληνικού κράτους με σύνορα στη γραμμή
Αμβρακικού-Παγασητικού. Την ακριβή χάραξη αναλάμβανε επιτροπή οριοθετών.
8.5.9) Έκτο και τελευταίο Πρωτόκολλο του Λονδίνου (Αύγουστος 1832)
Με αυτό, η
περιοχή της Λαμίας (Ζητούνι) την οποία διεκδικούσε η Τουρκία καθώς
δεν είχε ελευθερωθεί από ελληνικά όπλα, επιδικάσθηκε στην Ελλάδα. Παράλληλα, οι
τρεις εγγυήτριες χώρες εξέδωσαν διακήρυξη διά της οποίας ανακοινώθηκε η «αποπεράτωση του ελληνικού ζητήματος».
Το φθινόπωρο του ιδίου έτους, μια επιτροπή οριοθετών χάραξε τα τελικά και
οριστικά σύνορα των δυο κρατών. Το ανεξάρτητο ελληνικό βασίλειο, τον Φεβρουάριο
του 1833, με την έλευση του Όθωνα, εκτεινόταν σε 47.516 τετραγωνικά χιλιόμετρα (περιλαμβανομένης
και της Εύβοιας) και αριθμούσε 750.000 κατοίκους.
8.6) Τα δάνεια της Ανεξαρτησίας της Ελλάδος
8.6.1) Τα πρώτα δάνεια του αγώνα
Το
Νοέμβριο του 1821, η τοπική εξουσία της Ανατολικής Στερεάς (“Άρειος Πάγος”)
έστειλε στη Γερμανία τους Θεοχάρη Κεφαλά και Χ. Δροσινό για να διαπραγματευθούν
δάνειο 150.000 φλορινιών. Ο Θ. Κεφαλάς επέστρεψε στο τέλος του 1822, έχοντας
συνομολογήσει δύο δάνεια: ένα στη Ζυρίχη (40.000 φλορίνια) κι ένα στη Μασσαλία
(62.000 φλορίνια). Παραγγέλθηκαν δύο κανόνια και στρατιωτικά είδη (τα οποία δεν
έφτασαν ποτέ στην Ελλάδα) και εξοπλίστηκε ένα στρατιωτικό σώμα Γερμανών
φιλελλήνων που ήρθε στην Ελλάδα, αλλά δεν ήταν δυνατόν να μισθοδοτηθεί εφόσον το
δάνειο δεν θα πρέπει να δόθηκε. Ωστόσο η Κυβέρνηση επικύρωσε την οφειλή ως
εθνικό χρέος το 1823.
8.6.2) Το…. “παρ’ ολίγον δάνειο” των Ιωαννιτών
Ιπποτών
Μια
δεύτερη προσπάθεια δανεισμού ήταν κωμικοτραγική, αλλά και εξαιρετικά επικίνδυνη
για τη χώρα. Πρόκειται για μια ανεκδιήγητη απόπειρα εξαπάτησης του Ελληνικού
λαού, με δάνειο που - υποτίθεται - θα ελάμβανε κατόπιν ενεργειών των….. Ιπποτών
του Αγίου Ιωάννου της Ιερουσαλήμ (Ιωαννίτες
ιππότες της Μάλτας), με εντελώς απαράδεκτα ανταλλάγματα από μέρους μας. Ούτε λίγο ούτε πολύ, οι ανύπαρκτοι αυτοί ιππότες,
ζητούσαν την κυριαρχία στο Αρχιπέλαγος του Αιγαίου!
Το 1822
και επ’ ευκαιρία τον Συνεδρίου των Ευρωπαίων ηγεμόνων στη Βερόνα της Ιταλίας,
στάλθηκε εκεί ελληνική επιτροπή αποτελούμενη από τους Παλαιών Πατρών Γερμανό
και Ανδρέα Μεταξά, με συνοδό το Γάλλο απότακτο πλοίαρχο του Γαλλικού Ναυτικού Philippe Jourdain (Φ. Ιορδάνη),
«φιλέλληνα» χαρακτηριζόμενο, στη πραγματικότητα ένα αργυρώνητο τυχοδιώκτη,
δραστήριο προπαγανδιστή Γαλλικών συμφερόντων. Με εξουσιοδότηση του Μεταξά, ο
Ζουρνταίν προσπάθησε να βρει πιστωτές και τους βρήκε στο πρόσωπο των
πληρεξουσίων του Τάγματος των Ιπποτών του Aγίου Ιωάννου της Ιερουσαλήμ, στο
οποίο ανήκε και ο ίδιος. Υπουργός
εξωτερικών της Γαλλίας εκείνα τα χρόνια ήταν ο François-Auguste-René, vicomte de Chateaubriand, ο γνωστός Σατωβριάνδος, πολιτικός,
διπλωμάτης, συγγραφέας, ποιητής……ιππότης της Μάλτας κι αυτός!
Οι Ιωαννίτες, μέλη ενός, από της
εποχής των Σταυροφοριών, θρησκευτικού ιπποτικού τάγματος, που τον 19ο
αιώνα δεν διέθετε ούτε εδαφικές κτήσεις ούτε οικονομικούς πόρους, πρόσφεραν τη “διαμεσολάβηση”
τους για τη σύναψη δανείου 10 εκατομμυρίων επ’ ονόματι της ελληνικής
κυβέρνησης, με τον όρο να τους δίνονταν τα νησιά Ρόδος, Κάρπαθος, Αστυπάλαια,
Σύρος και Οινούσες κ.ά. μετά την απελευθέρωση τους. Άμεσα ζητούσαν να εγκατασταθούν στη Σύρο και
τις Οινούσες, που θα αποτελούσαν “τελείαν ιδιοκτησίαν και κυριαρχίαν του
Τάγματος”. Η πρόταση του Ζουρνταίν εξυπηρετούσε τα σχέδια της Γαλλίας, να αποκτήσει
βάσεις στο Αιγαίο, μέσω των Ιπποτών. Η εξωφρενική αυτή απάτη ναυάγησε άδοξα. Η
Προσωρινή Διοίκηση της Ελλάδος αντιλήφθηκε πως επρόκειτο για κακόγουστη
πλεκτάνη και την
απέρριψε. Ο Philippe Jourdain θα περιπέσει σε
ανυποληψία, θα διαταχθεί (Αύγ.1825) η
απέλαση του από την Ελλάδα, αλλά θα ξαναεπιστρέψει το 1827….
8.6.3) Το 1ο Αγγλικό δάνειο (21 Φεβρουαρίου
1824)
Το Ελληνικό
Δημόσιο Ταμείο ποτέ δεν είχε ευχέρεια! Στις
αρχές του 1823 υπήρχαν στη «κάσσα» μόνο 80 γρόσια!......Έτσι, ο δανεισμός
κατέστη αναπόφευκτος! Με διάταγμα της 2ας Ιουνίου 1823 διορίστηκε επιτροπή για
σύναψη δανείου, αποτελούμενη από τους Ανδρέα
Λουριώτη, Ιωάννη Ορλάνδο και Ιωάννη Ζαΐμη, (Γραμματέας της
επιτροπής, ο γνωστός μας Αναστάσιος Πολυζωίδης) η οποία αφού τον Νοέμβριο του 1823 συνάντησε στην Κεφαλονιά
τον Λόρδο Byron, έφτασε στο Λονδίνο στις 14/20 Ιανουαρίου 1824 (είχε ξεσπάσει
ήδη ο πρώτος εμφύλιος πόλεμος) και ήρθε σε επαφή με τον Άγγλο υπουργό
εξωτερικών G. Canning και το Φιλελληνικό Κομιτάτο του Λονδίνου (Bowring - πρόεδρος του Κομιτάτου, Blaquier, Hume, κ.ά.).
Στη
χρηματαγορά του Λονδίνου υπήρχαν σημαντικά διαθέσιμα κεφάλαια και οι κεφαλαιούχοι
ενδιαφέρονταν για τοποθετήσεις των κεφαλαίων τους ακόμα και σε περιοχές με όχι
σταθερό καθεστώς, αρκεί να εξασφάλιζαν μεγάλο τόκο. Κερδοσκοπικός πυρετός διακατείχε
τους κεφαλαιούχους της Αγγλίας, αλλά και της Γαλλίας, για τοποθετήσεις χρημάτων
ακόμη και σε επισφαλείς περιοχές. Έτσι
είχαν δανειοδοτηθεί χώρες που δεν είχαν ακόμη γίνει ανεξάρτητες, κυρίως στη
Νότια Αμερική (Βραζιλία, Περού, Χιλή κ.ά.).
Στις 9 Φεβρουαρίου 1824, μετά από πολλές διαπραγματεύσεις,
απίθανους κερδοσκοπικούς τυχοδιωκτισμούς και πολιτικές ραδιουργίες (Ο Ι. Ορλάνδος θα γράψει από το Λονδίνο στο γυναικάδελφο
του Γ. Κουντουριώτη ότι δεν πρέπει να χρησιμοποιείται η λέξη «ελευθερία»….
διότι ενοχλεί τους μονάρχες!) στις οποίες δραστήρια πήραν μέρος και μέλη του Φιλελληνικού
Κομιτάτου, οι Ορλάνδος και Λουριώτης συμφώνησαν στη σύναψη δανείου και την 21η Φεβρουαρίου 1824
υπογράφτηκε το πρώτο εξωτερικό δάνειο της Ελλάδας. Την έκδοση του οποίου
ανέλαβαν οι τραπεζίτες Loughnan Sons
& Ο’ Brien.
Το δάνειο ήταν ονομαστικής αξίας
ύψους 800.000 λιρών Αγγλίας,
με τόκο 5%, προμήθεια 3%, ασφάλιστρα 1,5% και περίοδο αποπληρωμής 36 χρόνια (ίσχυε αναδρομικά από τον Ιανουάριο του 1824) . Οι δόσεις του ήταν πληρωτέες στο
Λονδίνο κατά εξάμηνο. Το πραγματικά δανεισθέν ποσόν, εν τούτοις, ανήλθε μόνον
σε 472.000 λίρες, αφού εκδόθηκε (παραχωρήθηκε) στο 59% της ονομαστικής τιμής
του. Δηλαδή όποιος επενδυτής αγόραζε μια μετοχή 100 λιρών έδινε γι’ αυτή μόνο
59 λίρες. Ωστόσο, ο ετήσιος τόκος (5%) ορίστηκε
πάνω στην ονομαστική του δανείου αξία των 800.000 λιρών. Οι τόκοι ορίστηκαν σε 8.000
λίρες το χρόνο, (δηλαδή το 1% της ονομαστικής
αξίας)
και ως εγγύηση για την
καταβολή τους έμπαιναν όλα τα δημόσια έσοδα (από τελωνεία, αλυκές κλπ.).
Ως ενέχυρο, για την αποπληρωμή του δανείου
τέθηκαν εκτός από τα δημόσια έσοδα, και όλα τα εθνικά κτήματα……… Η πιο πλούσια σε γαίες ευρωπαϊκή κυβέρνηση ήταν η Ελληνική,
λόγω, βεβαίως, της αναχωρήσεως των Τούρκων από τις απελευθερωμένες περιοχές. Τα
εθνικά κτήματα αποτελούσαν τα 7/8 της Ελληνικής γης. Αργότερα, από νόμο που
ψήφισε το Βουλευτικό στις 24/12/1825 εγκαινιάσθηκε η εκποίηση τους, εξαιτίας των
αναγκών του πολέμου. Εξευτελιστικές οι τιμές της γης, και χωρίς δημοπρασία: 4
τάλληρα-24 φράγκα το εκτάριο. Όμως,
προέκυψε και άλλο μέγα σκάνδαλο, διότι διάταξη του νόμου προέβλεπε αγορά και με
ομολογίες, που η μηδαμινή αξία τους δεν επέτρεψε την εισροή ρευστού χρήματος
στο δημόσιο ταμείο…. «Το πλείστον μέρος των ωραίων και ευκάρπων πεδιάδων του
Ναυπλίου και Άργους, επωλήθη χωρίς να έμβη ουδ’ οβολός εις το Ταμείον….». Ο
Τόμας Γκόρντον γράφει ότι στις πλασματικές εκποιήσεις των εθνικών κτημάτων ο
Κουντουριώτης υπήρξε ο κυριότερος αγοραστής. «Εκποίησαν εθνικήν γην εις τους
ωραιότερους και ηδονικότερους τόπους της Πελοποννήσου…. Οι ίδιοι την επώλησαν,
αυτοί την αγόρασαν».
Το δάνειο
θα δινόταν σε αγγλικές λίρες και ισπανικά δίστηλα σε καταθέσεις σε αγγλική
τράπεζα της Ζακύνθου. Ως επίτροποι του δανείου ορίστηκαν ο Λόρδος Βύρων και οι
Άγγλοι συνταγματάρχες Θ. Γκόρντον και Λ. Στάνχοπ. Η αποστολή του θα γινόταν σε
περιοδικές δόσεις, με αγγλικά πλοία. Τελικά, στην προσωρινή διοίκηση έφτασαν
μόνο 298.700 λίρες! Κι αυτό γιατί παρακρατήθηκαν
οι τόκοι και τα χρεολύσια δύο χρόνων, (πλέον το 3% για τις μεσιτείες και το 1,5% για τα ασφάλιστρα), διάφορα άλλα ποσά για έξοδα και
άλλες διάφορες δαπάνες. Οι πληρεξούσιοι για την διαπραγμάτευση Ορλάνδος και
Λουριώτης (ο Ζαΐμης γρήγορα ανακλήθηκε διότι οι
συγγενείς του ανήκαν στην αντίθετη από την κυβερνητική παράταξη) ξόδεψαν 5.045 λίρες ζώντας
πλουσιοπάροχα στο Λονδίνο….. Για τον ρόλο του Λ. Στάνχοπ, ως επιτρόπου του δανείου,
λεπτομερώς αναφερθήκαμε στο άρθρο μας προηγουμένως.
Οι τρεις εκταμιεύσεις του 1ου δανείου της Αγγλίας: Οι Άγγλοι θα παραδώσουν, στην Ελλ. Κυβέρνηση, σε τρεις δόσεις τα χρήματα του 1ου δανείου.
- Η πρώτη δόση, αυτή
που δεν επέτρεψαν - όπως γράψαμε παραπάνω -
να διαχειριστεί ο Στάνχοπ, θα καταλήξει στα χέρια του Κουντουριώτη, αφού
πρώτα αξίωσαν και πέτυχαν την δέσμευση της κυβέρνησης του ότι…. ο Ελληνικός
στόλος δεν θα παρενοχλεί τα Αγγλικά (και τα άλλα) εμπορικά σκάφη, ακόμα και αν
μεταφέρουν εφόδια της Τούρκο-αιγυπτιακής αρμάδας για την απόβαση στο Μωριά!
Μάλιστα ο ίδιος ο αρμοστής σερ Φρέδερικ
Άνταμ ταξίδεψε στ’ Ανάπλι για τις σχετικές συνεννοήσεις.
- Η δεύτερη δόση,
80.000 λίρες, έφτασε στη Ζάκυνθο (στα χρηματοκιβώτια των Barff και Λογοθέτη) στις 13/6/1824 και χρειάστηκε
να γίνει διάβημα στον ίδιο τον Canning, για να “ξεκλειδώσει” και φτάσει τελικά
στην έδρα της κυβέρνησης στα τέλη Ιουλίου.
- Η τρίτη δόση, 50.000
λίρες, θα διεκπεραιωθεί στ’ Ανάπλι τον Οκτώβριο κάτω από τις ζητωκραυγές «Ζήτω
η Αγγλία» του πλήθους…… Η Αγγλία είχε “εκτοξευτεί στα ύψη” στην εκτίμηση του
πολύ κόσμου!
8.6.4) Το 2ο Αγγλικό δάνειο (7 Φεβρουαρίου
1825)
Πολύ
σύντομα προέκυψε ανάγκη ξανά δανεισμού. Δεινή η αχρηματία που συνεχίζονταν, αλλά
και η τρομαχτική απειλή εισβολής
του Αιγύπτιου πασά Ιμπραήμ στη Πελοπόννησο. Επιτακτική ήταν και η ανάγκη
εκσυγχρονισμού του ναυτικού. Ο Άγγλος φιλέλληνας Frank Abney Hastings
(Χάστινγκς) πίεζε για προμήθεια ατμοκίνητων πλοίων, προκειμένου η Ελλάδα ν’
αποκτήσει υπεροχή έναντι του εχθρικού στόλου. Η κυβέρνηση Κουντουριώτη,
διαψεύδοντας τις προσδοκίες, είχε σπαταλήσει το μεγαλύτερο μέρος του πρώτου
κουτσουρεμένου δανείου που παρέλαβε στην εμφύλια διαμάχη. Έτσι σύντομα, λίγες εβδομάδες μετά την
καταστροφή της Κάσου (30/5/1824) και των Ψαρών (21/6/1824), στις 31 Ιουλίου του 1824, το Βουλευτικό αποφασίζει τη
σύναψη νέου δανείου. Την διαπραγματευτική ομάδα αποτελούν ξανά οι Λουριώτης και
Ορλάνδος, χωρίς αυτή τη φορά να δεχτούν παρεμβάσεις του Φιλελληνικού Κομιτάτου
του Λονδίνου. Και στις 7 Φεβρουαρίου 1825 (…… πριν να
φθάσουν στο Λονδίνο οι ειδήσεις για απόβαση του Ιμπραήμ στο Μωριά) υπογράφτηκε στο Λονδίνο το νέο,
δεύτερο, Ελληνικό δάνειο, με πιστωτές τους τραπεζίτες αδελφούς Ricardo.
Το
ονομαστικό κεφάλαιο του δανείου αυτή τη φορά ήταν μεγαλύτερο: 2.000.000 λίρες, όμως όπως και στο πρώτο δάνειο,
το παραχωρούμενο ποσόν, ορισθέν στο 55% του ονομαστικού, (δηλ. το δεύτερο δάνειο ήταν περισσότερο τοκογλυφικό από το
πρώτο) κατέληξε να
είναι: 1.100.000 λίρες. Και από αυτό, αμέσως παρακρατήθηκαν 284.000 λίρες:
200.000 για προκαταβολή τόκων δύο ετών, 20.000 για χρεολύσιο ενός έτους, 60.000
για προμήθειες, μεσιτείες και άλλες δαπάνες και 4.000 για προμήθεια πληρωμής τόκων.
Έτσι το
καθαρό ποσό του δευτέρου δανείου περιορίστηκε στις 816.000 λίρες. Πάλι, από το
ποσό αυτό: 212.000 λίρες διατέθηκαν για την αναχρηματοδότηση του πρώτου
δανείου, 77.000 για την αγορά όπλων και
πυροβόλων (από τα οποία λίγα έφθασαν
στην Ελλάδα), και τα υπόλοιπα για την ναυπήγηση πλοίων, πλην 230.000 λίρων που
έφτασαν στην Κυβέρνηση.
Ξεκίνησαν
και απροσχημάτιστες επεμβάσεις στα Ελληνικά πράγματα, παραγκωνίζοντας τους
Έλληνες εκπροσώπους, όταν πολλοί κεφαλαιούχοι και μέλη της Φιλελληνικής Επιτροπής
του Λονδίνου, που είχαν πιστέψει σε εύκολη επιτυχία του αγώνα φοβήθηκαν ότι με
την αιγυπτιακή επιδρομή κινδυνεύουν να χάσουν τα χρήματα τους. Ύστερα από
πιέσεις υποχρέωσαν τους Έλληνες να προσλάβουν ως αρχηγό του νέου στόλου (σε αντικατάσταση του Ανδρέα
Μιαούλη) τον Άγγλο ναύαρχο Thomas Cochrane
(1775 - 1860), ο οποίος είχε αποκτήσει φήμη για τα κατορθώματα του
ως αρχηγός του στόλου της Βραζιλίας.
Από τα
χρήματα του 2ου Δανείου, που διατέθηκαν για νέα καράβια: 160.000 λίρες αφορούσαν την παραγγελία 6 ατμοκίνητων πλοίων στο Λονδίνο ( παραγγέλθηκαν από τον Τόμας Κόχραν, τον νέο αρχηγό του
ελληνικού στόλου, από τα οποία μόνο τρία
έφθασαν στην Ελλάδα, το «Καρτερία» και οι ατμοκορβέττες «Επιχείρησις» και «Ερμής»), και 155.000
λίρες την ναυπήγηση δύο φρεγατών σε ναυπηγεία της Νέας Υόρκης (από τις οποίες φρεγάτες μία, η «Ελλάς», έφθασε στη χώρα μας)……
Τα πιο πάνω (αρχικά)
ποσά για τις ναυπηγήσεις θα αυξηθούν σημαντικά, λόγω διαφόρων αυθαιρεσιών και
καταχρήσεων….
Οι
τραπεζίτες-πιστωτές αδελφοί Ricardo, χωρίς να ενημερώσουν τους Έλληνες
αντιπροσώπους, ανέθεσαν στο ναυπηγό Alexander Galloway την κατασκευή των έξι
ατμοκίνητων πλοίων (θα ολοκληρωνόταν σε 4 - 5 μήνες), που θα βοηθούσαν τον
Αγώνα με κόστος 113.000 λίρες. Ιστορικοί
μελετητές σημειώνουν ότι εάν αγοράζονταν έτοιμα πλοία θα ήταν πολύ φθηνότερα
και θα διατίθεντο άμεσα στην ενίσχυση του στόλου.
Ο Galloway καθυστερούσε αδικαιολόγητα την παράδοση των
πλοίων. Τελικά αποκαλύφτηκε ότι το ίδιο ναυπηγείο είχε αναλάβει συγχρόνως και
τη ναυπήγηση δέκα πλοίων για τον Μεχμέτ Αλή τον πασά της Αιγύπτου, ενώ ο γιος
του Galloway υπηρετούσε κοντά στον Αιγύπτιο ηγέτη.
Τελικά οι
Άγγλοι έπειτα από πολλές αναβολές παρέδωσαν, με καθυστέρηση ενός χρόνου, τον
Σεπτέμβριο του 1926 (είχε ήδη από τον Απρίλη
του ’26 πέσει το Μεσολόγγι), ένα πλοίο, το «Καρτερία»,
που έφτασε στην Ελλάδα σε πολύ κακή κατάσταση. Το «Καρτερία», με κυβερνήτη Fr.
A. Hastings, πρόσφερε ελάχιστα στον Ελληνικό αγώνα, έλαβε μέρος σε ασήμαντες
ουσιαστικά επιχειρήσεις (στο Μεσολόγγι και το Αιτωλικό). Το 1827 παραδόθηκε άλλο ένα πλοίο, η «Επιχείρηση», το 1828 άλλο ένα, ο «Ερμής», στα τέλη του 1829 έφτασε άλλο ένα ατμόπλοιο στην Ελλάδα,
ενώ τα άλλα τρία σάπισαν στον Τάμεση από έλλειψη χρημάτων για την αποπεράτωση
τους!
Η
ναυπήγηση των δύο, οπλισμένων
με κανόνια, φρεγατών στην Αμερική ήταν και αυτή γεμάτη δυσκολίες και δυσάρεστες
εκπλήξεις για την Ελλάδα. Στη διάρκεια της ναυπήγησης τους στη Νέα Υόρκη, οι
κατασκευαστές - εργολάβοι ανέβασαν την τιμή, με αποτέλεσμα να μην μπορεί να τις
αποπληρώσει το Ελληνικό Δημόσιο….. (Όταν ο έμπορος
Κοντόσταυλος, ύστερα από παράκληση ταυ Λουριώτη, έφτασε εκεί να επιβλέψει την
κατασκευή, διαπίστωσε ότι οι Αμερικανοί ναυπηγοί είχαν προχωρήσει στην
κατασκευή μεγαλύτερων και ακριβότερων πλοίων).
Τελικά,
μετά από διαμεσολάβηση, η μία
απ’ τις δύο φρεγάτες (με το όνομα Liberator) πουλήθηκε
στο Αμερικανικό ναυτικό και μετονομάστηκε σε Hudson για να αντιμετωπιστούν τα πρόσθετα
έξοδα. Η άλλη φρεγάτα (με το όνομα Hope) μετονομάστηκε σε «Ελλάς» και απέπλευσε από τη Νέα Υόρκη τον Οκτώβρη του
1826 με προορισμό το Ναύπλιο, όπου και αφήχθη το Νοέμβρη του ‘26….. Ενώ είχαν σταλεί εκεί
750.000 δολάρια, παραδόθηκε, μόνο η «Ελλάς»
που στοίχισε 300.000 δολάρια. Τα υπόλοιπα 450.000 δολάρια σπαταλήθηκαν…..
Η
φρεγάτα «Ελλάς» έγινε η πρώτη
ναυαρχίδα του Ελληνικού πολεμικού ναυτικού. Όμως είχε άδοξο τέλος. Την 1η Αυγούστου 1831, κοντά στο
νησί Πόρος, ο ένδοξος ναύαρχος Ανδρέας Μιαούλης έκαψε την φρεγάτα «Ελλάς» (μαζί
και την κορβέτα «Ύδρα»), στη κορύφωση ανταρσίας Υδραίων και Μανιατών κατά του
κυβερνήτη Ιωάννη Καποδίστρια…… Ο Καποδίστριας θα δολοφονηθεί
στο Ναύπλιο δυο μήνες αργότερα (27
Σεπτεμβρίου του 1831).
8.7) Το Γαλλικό εκστρατευτικό σώμα του στρατηγού Μαιζόν στην Πελοπόννησο (1828)
Μετά την
καταστροφή του Τούρκο-αιγυπτιακού στόλου στο Ναβαρίνο (8/20 Οκτωβρίου 1827), οι Μεγάλες Δυνάμεις θέλησαν να υπάρξει “ισορροπία” μεταξύ
τους στην Ανατολική Μεσόγειο, να εδραιωθεί ελευθερία και ασφάλεια στο εμπόριο, να ξεκινήσουν
διαπραγματεύσεις για την τελική μορφή του αναδυόμενου Ελληνικού κράτους κ.ά. Δεδομένα ήσαν ότι ο Ιμπραήμ βρισκόταν ακόμα στην
Πελοπόννησο και η Υψηλή Πύλη δεν ήταν διατεθειμένη σε ειρηνική διευθέτηση του
ελληνικού ζητήματος.
Για το
τελευταίο πιο πάνω ζήτημα, η Ρωσία ζητούσε περεταίρω δυναμική λύση με
στρατιωτική επέμβαση των τριών δυνάμεων, η Αγγλία “μουδιασμένη” δεν ήθελε να
οξύνει περισσότερο την κατάσταση, η Γαλλία έψαχνε ευκαιρία να καλύψει το χαμένο
έδαφος για ν’ αποκτήσει πρωταγωνιστικό ρόλο στις εξελίξεις…… Μετά από
συζητήσεις, στις 19 Ιουλίου 1828 αποφασίστηκε να σταλεί γαλλικός στρατός με
14.000 στρατιώτες στην Πελοπόννησο για να απομακρύνει τον Ιμπραήμ υπό τον
μαρκήσιο, στρατηγό Nicolas-Joseph Maison.
Η όλη επιχείρηση θα εμφανιζόταν στους Έλληνες
ως επέμβαση των Μεγάλων Δυνάμεων υπέρ αυτών, ιδιαίτερα οι Γάλλοι, μετά από 7 χρόνια μισελληνική
πολιτική θα εμφανίζονταν σαν προστάτες των Ελλήνων, ενώ απλά θα εξυπηρετούσαν
τα δικά τους συμφέροντα, ενώ θα εξασφαλιζόταν μία έντιμη αποχώρηση του Ιμπραήμ,
η οποία δε θα πλήγωνε άλλο το γόητρο του και δεν θα εξέθετε τον Μεχμέτ Αλή
ενώπιον του Σουλτάνου. Ο Ιμπραήμ
βρισκόταν σε άθλια κατάσταση. Είχε χάσει το ναυτικό του και είχε αποκοπεί ο
ανεφοδιασμός του, βρισκόταν σε ναυτικό αποκλεισμό, οι Αλβανοί μισθοφόροι είχαν
αποχωρήσει γιατί δεν πληρώνονταν, και οι Έλληνες συνεχώς τον παρενοχλούσαν.
Οι Άγγλοι
δεν θα αφήσουν στους Γάλλους πλήρη την ελευθερία των κινήσεων. Μία εβδομάδα
πριν ξεκινήσει ο Maison από την Τουλών ο Άγγλος ναύαρχος Κόδριγκτον έπλευσε
στην Αλεξάνδρεια, συναντήθηκε με τον Μεχμέτ Αλή και υπέγραψε μαζί του την
περίφημη συνθήκη της Αλεξάνδρειας (25 Ιουλίου 1828), που προέβλεπε την άμεση αποχώρηση
του Ιμπραήμ και των στρατευμάτων του εντός λίγων εβδομάδων, εκτός από 1.200
άνδρες που θα παρέμεναν ως φρουρά στα κάστρα: Ναυαρίνο, Μεθώνη, Κορώνη,
Χλουμούτσι, Πάτρα και Ρίο. Η αποχώρηση των Αιγυπτίων θα γινόταν χωρίς την
παραμικρή ενόχληση από τους Γάλλους του Μαιζόν, που επίσης δεν θα επέτρεπαν
στους Έλληνες να τους επιτεθούν.
Τα Γαλλικά
στρατεύματα άρχισαν να φθάνουν, στο Πεταλίδι της Μεσσηνίας, στις 5 Αυγούστου
1828. Ο Ιμπραήμ έφυγε μετά από ένα-δυο μήνες, ενώ απέσπασε και πολλούς
αιχμαλώτους που πουλήθηκαν στα σκλαβοπάζαρα, καταστρατηγώντας τους σχετικούς
όρους της συνθήκης, χωρίς να αντιδράσουν οι Γάλλοι. Μάλιστα στο τέλος ο στρατηγός Μαιζόν κάλεσε
τον Ιμπραήμ να “επιθεωρήσει τιμητικά” τα
Γαλλικά στρατεύματα του, να παρακολουθήσει ασκήσεις τους, ενώ έγινε ανταλλαγή δώρων
και του παρέθεσε γεύμα.
Μετά την
αποχώρηση του Ιμπραήμ και των στρατευμάτων του κατελήφθησαν από τους Γάλλους τα
πιο πάνω φρούρια που έμεναν επανδρωμένα -πλέον- μόνον με Τούρκους στρατιώτες. Η κατάληψη των φρουρίων,
πλην μιας μόνον περιπτώσεως (στο Ρίο), έγινε με πολύ ήπιες διαδικασίες,
αναίμακτα. Οι Γάλλοι δεν προχώρησαν πέραν του Ισθμού της Κορίνθου, καθόσον η
Αγγλία δεν ευνοούσε επιχειρήσεις στη Στερεά, προκειμένου το Ελληνικό κρατίδιο να
είναι μικρό. Ο Καποδίστριας πάντως συνέχισε πολεμικές επιχειρήσεις στη Ρούμελη,
για να αυξήσει -κατά το δυνατόν- περισσότερο την επικράτεια του.
Στο
εκστρατευτικό σώμα των Γάλλων συμμετείχε και «Επιστημονική Αποστολή», η οποία
χαρτογράφησε την Πελοπόννησο, τα νησιά του Αιγαίου και μελέτησε αρχαία μνημεία.
Ο Maison απαίτησε από τον Καποδίστρια ελεύθερες - ανεξέλεγκτες ανασκαφές από
την «Επιστημονική Αποστολή» του και μεταφορά όλων των ευρημάτων στο Παρίσι. Ο
Καποδίστριας για να μη δυσαρεστήσει τους Γάλλους άλλαξε το άρθρο του
Συντάγματος που δεν επέτρεπε την εξαγωγή αρχαιοτήτων εκτός Ελλάδας. Έτσι,
φεύγοντας οι Γάλλοι πήραν μαζί τους σπουδαία αρχαιολογικά ευρήματα από την
Ολυμπία, την οποία ανέσκαψαν, και την αρχαία Ήλιδα. Ο Maison θα αποχωρήσει το
1829.
Τ Ε Λ Ο Σ του άρθρου
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου